Nehc'ül-Belağa

İmam İmam Ali kerremullahi veche'nin Hutbeleri, Mektupları Ve Hikmetli Sözleri
Cevapla
Kullanıcı avatarı
nur-ye
Özel Üye
Özel Üye
Mesajlar: 9089
Kayıt: 08 Eyl 2007, 02:00

Nehc'ül-Belağa

Mesaj gönderen nur-ye »

Resim Nehc'ül-Belağa
İmam İmam Ali kerremullahi veche'nin Hutbeleri,
Mektupları
Ve
Hikmetli Sözleri

SEYYİD RAZİ


Resim
Çeviri: Kadri ÇELİK
Tahkik: Seyyid Ali Hüseyni BUHTÎ
Teşekkür: Bu "Şaheser"in kütüphaneye kazandırılmasında,
büyük emeği geçen, Muhammed Kardeşimizden Allah razı olsun. Dualarınızda bizleri unutmayın




Yayıncı'nın Notu

Hamd âlemlerin Rabbi olan Allah'a, salât ve selam Resulünün ve onun pak ve temiz Ehl-i Beyti'nin üzerine olsun.

Bilindiği gibi son ve hak din İslam, Resul-ü Ekrem'in tebliğinden kıyamete kadar değişmeden devam edecektir. Biz Müslümanlar Kuran-ı Kerim ve Resul-ü Ekrem efendimizin sünnetini anlamak ve İslam'ı bu çerçevede yaşamak mecburiyetinde olduğumuzdan, Kuran-ı Kerimi ve Resul-ü Ekrem efendimizin sünnetini anlamanın metot ve usullerini de bilmek zorundayız. Elbette bu usul ve metotlar da yine Peygamber efendimizin ve masum imamlarımızın mübarek hadislerinin yol göstericiliğinde İslam âlimleri tarafından ümmete yeteri kadar açıklanmıştır.

Önemli olan yeterince açıklanmış olan İslami prensiplerin halkın anlayacağı bir seviyede ve kolayca ulaşabilecekleri bir şekilde onların hizmetlerine sunmaktır. Böyle olmadığı zaman, insanlar İslami anlayamamakta ya da noksan ve yanlış anlayarak İslami hayata uygulayamamaktadırlar. Oysa İslam insan fıtratına uygun bir din olduğundan gerek insanın ferdi ve gerekse sosyal yaşantısında uygulanabilirliliği olan bir dindir. Yeter ki insanlara gerektiği şekilde ulaştırılabilsin.

Bizler Ferec Yayınları olarak İslam'ın daha iyi anlaşılması maksadıyla; Özellikle Ehl-i Beyt Mektebi'nin bakış açısından eserler yayınlamayı ilke edinmişizdir. Bu temel prensibimiz çerçevesinde Emir-ul Müminin Ali İbn-i Ebu Talib'in muazzam eseri Nehc'ül Belağa'sını orijinal Arapça'sından tercüme eden değerli âlim muhterem Kadri Çelik Beyin temiz Türkçe'siyle siz değerli okuyucuların istifadesine sunmaktayız. İslam'ı anlama ve yaşama mücadelemizde bizlere ışık tutup, yol göstereceğine inandığımız bu kıymetli eseri yayınlamaktan dolayı gerçekten çok mutluyuz. Bu yılın Rehber tarafından "imam Ali Yılı" olarak ilan edilmesi de Nehc-ül Belağa'nın yayınlanmasını daha da önemli kılmıştır. Başarı Allah'tandır.


Ferec Yayınları



Önsöz

Rahman ve Rahim Olan Allah'ın Adıyla

Hamdı nimetlerine bir değer, belalarına bir sığınak, cennetlerine bir vesile ve ihsanının çoğalmasına bir neden kılan Allah'a hamd olsun. Rahmet nebisi, imamların imamı, ümmetin ışığı, kerem tabiatıyla seçilen, ezeli yücelik soyuyla bezenen; tertemiz ve verimli bir kökten yaratılıp dal-budak ve meyvelerle serpiştirilen Resulüne ve karanlıkların ışığı, ümmetin korunma vesilesi, apaçık dinin işaretleri ve üstün faziletlerin ölçüsü Ehl-i Beyt'ine salât-u selam olsun. Şafak söktükçe ve yıldızlar battıkça üstünlüklerine denk, amellerine karşılık, soy ve asıllarına layık bir şekilde Allah'ın rahmet ve bereketi hepsinin üzerine olsun.

Ömrümün baharındayken ve ömür dalım henüz tazeyken İmamların (a.s) özellikleri ve hususiyetleri hakkında bir kitap yazmaya başladım. Bu kitapta o zatların güzel ve değerli sözleri vardı. Elbette bu kitabın başında da belirttiğim gibi bu işe betti bir hedef ve niyette giriştim. Ama Hz. Ali'nin özgün hususiyetlerini yazdıktan sonra bu kitabı devam ettirmedim. Bu kitabı bölümlere ve kısımlara ayırdım-Son bölümünde uzun hutbeler yerine, öğütlerini hikmetlerini, örneklemelerini ve kısa edebi sözlerini bir araya topladım.

Bazı dostlarım bu kitabı okuyunca çok beğenip övdüler, fesahat ve belagati ile eşsizlik ve özgünlüğüne hayran oldular. Bu yüzden benden Hz. Ali'nin çeşitli dallarda ve hususlardaki seçkin sözlerini bir araya getirmemi istediler. Hz, Ali'nin öğüt, yazı, hutbe ve hikmetli sözlerini toplamamı talep ettiler. Zira onlar Hz. Ali'nin bu sözlerinin fesahat ve belagatini, Arapça'nın incileri, dini- dünyevi sözlerin nuru olduğunu çok iyi biliyorlardı. Zira böylesi özellikler hiç bir beşeri söz ve kitapta bir araya gelmemiştir. Hz. Ali, fesahatin kapısı, belagatin kökü konumundadır. Fesahat ve belagatin gizlilikleri onun sözlerinde tecelli etmiş ve onunla bir düzene girmiştir. Her hatip onun örneklendirmelerini almış, her vaiz onun sözlerinden yardım görmüştür. Buna rağmen o herkesten ilerdedir ve onlar Hz. Ali'den geri kalmışlardır. Zira onun sözlerinde ilahi ilmin izi ve Peygamberin kokusu vardır.

Sonunda istediklerine uydum. Zira bunun birçok faydalarının olduğunu, hızla şöhret kazanacağını ve bana ahirette sevap kazandıracağını biliyordum. Hz. Ali'nin birçok bilinen faziletlerinin yanı sıra bu faziletinin de bilinmesini istedim. Zira Hz. Ali bu sahada da kendinden öncekilerden daha üstün ve eşsiz bir konumdadır. Hz. Ali'nin sözleri; ucu bucağı, kıyısı dibi olmayan bir deniz gibidir.

Böylece bunun benim için bir kıvanç vesilesi olmasını ve Ferazdak'ın Cerir'e dediği gibi:

"Bunlardır babalarım Ey Cerir,
Sende de benzerleri varsa
Bir yere gelince
Göster onları bana, karşıma getir"


Demeyi istedim. Hz. Ali'nin sözlerinin üç önemli nokta etrafında döndüğünü gördüm. Birincisi hutbe ve emirler, ikincisi mektup ve yazılar, üçüncüsü ise hikmetli sözler ve öğütlerdir. İlk önce Allah'ın yardımıyla güzel hutbelerini, sonra mektuplarını, sonra da hikmetli sözlerini bir araya getirdim.

Bunların her biri için bir bölüm ayırdım. O bölüme ait olup da o ana kadar elime geçmeyen, ama zamanla elde etme ihtimali bulunan sözleri de yazmak için birkaç sayfayı de boş bıraktım, bunlar dışında bir şey elime geçince de uygun ve benzer yerlere koydum. Bu yüzden belli bir düzen sağlayamadıysam da Hz. Ali'nin güzel sözlerini buldukça yazdım. Zira ben sözlerin düzen ve uyumunu gö­zetlemeye değil, güzel ve nükte dolu sözlerini toplamaya çalıştım.

Hz. Ali'nin züht, öğüt, hatırlatma ve sakındırma hususlarındaki sözleri çok ilginçtir. Düşünen insan bu sözlerin sahibinin züht dışında bir nasibinin ve ibadet dışında bir işinin olmadığını sanır.

Bazen de bu sözlerin sahibinin inzivaya çekilmiş veya bir dağın eteğine sığınmış birisi olduğunu sanır. Öyle ki bu kimse kendi hisleri dışında bir şey hissetmez, sadece nefsini düşünür zanneder. Ama bazen de bu sözlerin sahibinin savaş meydanlarında kılıcını çekmiş, boyunları vuran, ünlü kahramanları yere seren ve kılıcından kanlar damlayan birisi olduğu kanısına varır. Ama bu haliyle o zahitlerin zahidi ve kahramanların kahramanıdır. Bu özellik Hz. Ali'nin eşsiz faziletlerinden biridir. Hz. Ali bu güzel özelliğiyle zıtları birleştirmiş, dağınıklıkları bir araya getirmiştir.

Bu sözleri seçerken insanı tereddüde düşüren ve mana bakımından tekrarlanmış olanlarına çok rastladım. Bunun nedeni de Hz. Ali'nin rivayetlerindeki ihtilaflardır. Bazen bir rivayet başka bir rivayetten farklı bir tarzda nakledilmiştir. Bazılarında fazla bir cümle yer almıştır. Bazılarında daha güzel bir tabir mevcuttur. Bu yüzden ihtiyatı elden bırakmadım. Seçilen sözlerde bir şeyin eksik kalmamasına dikkat ettim. Zira zamanla ilk rivayetin unutulması veya bilinmemesi yüzünden kasıt olmaksızın aynı anlamın başka tarzda rivayet edilmiş olması da mümkündü.

Bütün bu özene rağmen Hz. Ali'nin sözlerinin tümünü yazdım diyemem. Bana ulaşan sözlerin ulaşmayanlardan çok daha az olması da mümkündür. Ben sadece gücüm yettiği kadar çalıştım, çabaladım. Gerçeği görüp doğru yolu açıkça göstermek, ancak Allah'ın sonsuz lütfüyle mümkündür.

Bu kitabın adını da Nehc'ül-Belağa koydum; zira bu kitap fesahat ve belagat kapılarını açan bir kitaptır. Hem öğretmenin, hem de öğrencinin bu kitaba ihtiyacı vardır. Belagat ve fesahat âlimleri de, züht ve riyazet erbabı da bu kitabı arzu eder. Hz. Ali'nin tevhit, adalet ve Allah'ın yaratıklarına benzemekten münezzeh olduğuna dair çok ilginç sözleri vardır bu kitapta. Bu sözler dileyenlerin susuzluğunu gideren, dertlere şifa veren ve şüpheleri aydınlatan sözlerdir.

Allah'tan başarı ve hatalardan korunmayı diler, doğruları bulmayı isterim. Dil hatasından önce gönül hatasından, ayak sürçmesinden önce dilimin sürçmesinden O'na sığınırım.

''O yeter bana ve O ne güzel bir vekildir.''




Çevirmenin Notu

Hiç şüphesiz Kuran'dan sonra hiçbir kitap, Nehc'ül-Belağa kadar eğitici, uyarıcı, terbiye edici, sarsıcı, insanı kendine getirici, aklını başına toplayıcı, yüreğine su serpici, kalbine hayat verici, sevdirici, okşayıcı, rahmet yağmurlarıyla ıslatıcı, gönül okyanusuyla alıcı, şebnemleriyle ağlatıcı, feryadıyla bildirici, aşkıyla ünsiyet verici, çağın yalnız insanına sığınak verici, kucak açıcı, gözyaşlarıyla ağlatıcı, yumuşaklığıyla cesaretlendirici, şiddetiyle ürkütücü, sevgisiyle ümitlendirici, gurbet acısıyla vatana ısındırıcı, vatan sevgisiyle gurbeti kolaylaştırıcı ve kısacası her şeyiyle her şeyi örtücü, kuşatıcı değildir.

Nehc'ül-Belağa aldatılmış yürekleri uyarıcı ve kimsesiz gariplere yurt verici bir kitaptır. Nehc'ül-Belağa acı, aşk, gözyaşı, sevgi, umut, hayat, dostluk ve rahmet kitabıdır. Nehc'ül-Belağa kitabını hakkıyla okuyan bir insan asla kula kulluk zilletine düşmez, şeref ve haysiyetini beş para etmez kimselere satmaz, kısacası Allah'tan başka hiç kimse karşısında eğilmez. Nehc'ül-Belağa kitabı kimsesizlerin, yetimlerin, temiz yüreklerin kitabıdır. Nehc'ül-Belağa kitabı herkesin, kısacası insanlığın kitabıdır. Gerçek inananları, sahtekâr ikiyüzlülerden ayırma aracıdır. Nuru karanlıklardan ayırt etme vesilesidir.

Nehc'ül-Belağa yeryüzüne inmiş bu insan denen garip varlığın acı hikâyesidir.

Kısacası Nehc'ül-Belağa anlatılacak bir eser değildir. Gerçek kimliğini kaybetmiş asrımız insanının gerçek kimliğidir. Okunmalı, amel edilmeli, yaşanmalı, baş ödev, baş tacı olmalıdır. Nehc'ül-Belağa sonsuz özgürlüğün barış ve samimiyet sembolüdür. Yuvasız kuşların yuvası, göçmen kuşların vatanı, yeryüzünün gerçek varislerinin kitabıdır.

Nehc'ül-Belağa aşktır, gözyaşıdır, feryattır.

Nehc'ül-Belağa sonsuzluktur, özgürlüktür, bağımsızlıktır, Allah'tan başkasına kulluktan kurutuluş belgesidir.

Nehc'ül-Belağa dertlerini sadece kuyulara anlatan hurmalık garibinin yaşam öyküsüdür.

Nehc'ül-Belağa hayattır.

Nehc'ül-Belağa iman okyanusunun sonsuzluk sahili, küfür ve nifak karanlığının zindanıdır.

Nehc'ül-Belağa Kâbe’de doğan çocuğun insanları daldığı derin uykudan uyandıran tebessümü, Karun ve Haman varislerinin cehennemsi asık suratlarına inen Musa'nın yed-i beyzasıdır. Süleyman'ın gönüllerdeki Hüdhüd'ü ve Belkıs'ın yüreklerdeki tahtıdır.

Nehc'ül-Belağa işkence hücrelerinde sorgulanan yürek mahkûmlarının tesellisi, karanlık derin güçlerin korkulu rüyasıdır. Nehc'ül-Belağa çıkmaz sokakların çıkışı, ilaçsız dertlerin devasıdır.

Nehc'ül-Belağa İbrahim'in İsmail’i, Hicaz'ın Hacer'i, Kerbela'nın kanıdır.

Nehc'ül-Belağa kirli Şam sokaklarında bir iffet abidesi, davadan dönen döneklerin mahkûmiyet belgesidir.

Nehc'ül-Belağa susamış yüreklerin zemzemi, hicran âşıklarının vuslatıdır.

Nehc'ül-Belağa o "Ninova varisi"nin mirası, bu "Pişman derviş"in itiraf belgesidir.

Nehc'ül-Belağa her şeyin bittiği anda bir başlangıç noktası, tüm ideallerin çöktüğü bir asırda ülkü ekolü, ahlakın erozyona uğradığı çağda ahlak abidesidir.

Nehc'ül-Belağa yağmacıların mahkemesi, soyguncuların yargı divanı, zalim derin güçleri sorgulayan şeffaf adalettir.

Kısacası Nehc'ül-Belağa insanlık kitabıdır. İnsanın yaratılışından bu yana başına gelenlerin kısaca bir öyküsüdür. Bilmek için hakkıyla okumak gerekir, sadece okumak...

Kadri ÇELİK
Resim
Kullanıcı avatarı
nur-ye
Özel Üye
Özel Üye
Mesajlar: 9089
Kayıt: 08 Eyl 2007, 02:00

Re: Nehc'ül-Belağa

Mesaj gönderen nur-ye »

Muhakkik'in Notu

"Birçok canlı vardır ki zikri/adı ölmüştür.
Birçok ölü vardır ki eserleri ile canlıdır.
Akıl sahipleri nezdinde ölü sayılmaz.
O kimse ki bu kitap gibi nice esere sahiptir."

Baherziyy

Değerli okuyucular elinizdeki kitap, Nehc'ül Belağa([1]) kitabının tercümesidir. Bu değerli kitab müminlerin emiri Hz. Ali'nin insanı terbiye eden sözlerinin mecmuasıdır ve Ehl-i Beyt mektebinin birinci derecede kaynakları arasında yer almaktadır. Asrının dâhisi olan büyük âlim Seyyid Razi bu kitabı H. K. 400 yılında, Recep ayında şu an gördüğünüz şekliyle üç bölümde derlemiştir. Burada kitabın ter­cüme, tahkik ve baskı aşamalarını zikretmeden önce Nehc'ül-Belağa kitabı ve değerli müellifi Seyyid Razi hakkında kısaca bir bilgi vermenin yerinde olacağı kanısındayız.

Seyyid Razi (H.K. 359-406)

İslam dünyasının büyük bilginlerinden biri olan Ebu'l-Hasan Muhammed b. Hüseyin Seyyid Razi (r.a) H. K. 359 yılında Bağdat'ta dünyaya geldi. Seyyid Razi sahip olduğu izzet-i nefis, yüce nitelikler ve Nebevi, Alevi, Fatımi soyu itibariyle büyük bir ün saldı.

Soy ve Nesebi

Seyyid Razi baba tarafından oldukça yüce bir soya sahipti. Seçkin, faziletli, güzel anlayışlı, kabiliyetli, ilim ve marifet ehli bir ailede gözlerini açtı ve terbiye gördü. Seyyid Razi temiz nebevi soyundandır ve beş göbekten Ehl-i Beyt imamı Musa Kazım'a (a.s) ulaşmaktadır.([2])

Seyyid Razi anne tarafından da Hüseyni ve Alevidir. Annesi üç göbekten imam Zeyn'ül Abidin Ali b. Hüseyin (a.s)'a ulaşan "Nasır Kebir'in([3]) torunlarındandır. Bu aileden birçok ilmi şahsiyetler dünyaya gelmiştir. Örneğin Seyyid Razi'nin büyük kardeşi Seyyid Murtaza Alem'ul Hûda, akli ve nakli bütün İslami ilimlerde yüce mertebelere ulaşmış ve Üstadı Şeyh Mutki'den sonra Şii dünyasının ilmi ve dini önderliği makamına geçmiştir. Seyyid Razi'nin H. 5. asrın ilk yarısında İslam dünyasının büyük ilmi şahsiyetlerinden biri olduğu söylenebilir.

Anne ve Babası

Seyyid Murtaza ve Seyyid Razi'nin babası olan ve Tahir-i Evhet lakabıyla bilinen Ebu Ahmet Hüseyin b. Musa, Peygamber soyunun kıvanç kaynaklarından biri olup yüce bir şahsiyete sahipti. Soylu, tedbirli, layık; Sünni ve Şii herkesin saygı duyduğu bir kişilikti. Uzun bir süre nekahet([4]) makamında (seyyidlerin işleri ile ilgilenme makamında) bulunmuş, mazlumların hakkını alma divanına başkanlık etmiş ve Allah'ın evini hac edenlere nezarette bulunmuştur. Hepsi de çok önemli olan bu makamlarda görevini yerine getirmiş, İslam ve Müslümanlara büyük hizmetlerde bulunmuştur. Tam beş defa nekahet makamına oturmuş, bu makamdayken de 97 yaşında dünyadan göçmüştür. Tarihçiler bu büyük şahsiyetin H, 304 yılında doğduğunu ve H. 25 Camedilula 400 tarihinde de vefat ettiğini yazmışlardır.([5])

İbn-i Ebi'l-Hadid, Şerh-n Nehc'ül-Belağa eserinin önsözünde, s.31'de şöyle yazmaktadır: "Al-i Buye halifeleri, Suriye Hanedanı emirleri ve diğerleri arasında arabuluculuk ediyor, ülkeler arası ihtilafları hallediyordu. Teşebbüsleri hep başarılı ve rekabet dönemlerinde hep bereketli olmuştur. Azametli ve yüce tabiatlı bir insandı. En zor işleri bile kolaylıkla hallediyordu. Yüce himmeti ve güzel tedbiri neticesinde işler düzene giriyordu.''

Seyyid Razi'nin annesi de Resulullah'ın kızı gibi Fatıma adını taşıyordu. Annesi, Fatıma, Nasır-i Kebir'in torunu, Nasir-i Sağir diye meşhur olan Ebu Muhammed Hüseyin b. Ahmed Alevi'nin kızı olup büyük bir ilim ve fazilete sahipti.

Zamanındaki Şiilerin önderi olan Şeyh Mufid'in Ahkam'un-Nisa kitabından da anlaşıldığı üzere kendisi bu kitabı Seyyid Razi'nin annesi için kaleme almıştır.([6])

Tarihte de yazıldığı üzere Şeyh Mufid bir gece rüyasında İslam Peygamberi'nin kızı Hz. Fatıma'nın, oğulları Hasan ve Hüseyin'in ellerinden tutup Kerh'teki Berasa camiine getirdiğini gördü. Hz. Fatıma ona selam verdikten sonra şöyle dedi: "Ey Şeyh, bu iki oğluma dini hükümleri (fıkhı) öğret."

Şeyh Mufid şaşkınlık içinde uyandı ve her zamanki gibi ders verdiği yer olan Kerh mahallindeki Berasa camiine gitti. O gün öğleden önce Nasır'ın kızı Fatıma'nın (Seyyid Razi'nin annesinin) birkaç kadınla birlikte iki oğlu Seyyid Ali Murtaza ve Seyyid Muhammed Razi'nin elinden tutup camiye girdiğini gördü. Seyyid Razi'nın annesi Şeyh Mufid'e selam verip ona şöyle dedi: "Ey şeyh bu iki oğluma dini hükümleri öğretesin diye sana getirdim."

Şeyh Müfid bu olay karsısında gözyaşlarını tutamadı ve ona gördüğü rüyayı anlattı.([7]) Şeyh Mufid böylece büyük bir ihlâs ve sefa içinde bu iki çocuğun eğitim ve terbiyesini üstlendi; ilmi ve ameli makamlara ulaşması ve evrensel ün kazanması için büyük çaba sarf etti.

Eğitim ve Zekâsı

Önceden de söylediğimiz gibi Seyyid Razi’nin ailesi tabiatıyla ilim, anlayış ve kabiliyet dolu kimselerden ibaretti. Seyyid Razi ailesinde çok seçkin bir yere sahipti. Üstadının huzuruna vardığında on yaşından küçüktü. Buna rağmen herkesi şaşırtmış ve büyük bir övgü kazanmıştı. Seyyid Razi ilim öğrenmede oldukça ciddi ve hırslı biriydi. Mümkün olan herkesten istifade etmiştir. Genç yaşlarda abisi Seyyid Murtaza ile birlikte ilim öğrenmeye koyulmuş ve daha buluğ çağına ermeden o günün yaygın ilimlerini büyük üstatlardan öğrenmiştir."([8])

On yaşında şiir yazmaya başlamıştır. O yaşta söylediği şiirler bu gün şiir divanında mevcuttur. 17 yaşında ders vermeye ve kitap yazmaya başladı. 20 yaşında ise zamanındaki bütün ilimleri bitirmiş oldu.

Lakap ve Makamları

21 yaşında iken H. 380 yılında nekabet makamı, hacıların başkanlığı ve mazlumların hakkını alma divanına nezaret görevleri kendisine verildi. H. 388 yılında 29 yaşında iken Şerifi Eceli ve H. 396 yılında 31 yasında iken de Şerif Razi diye meşhur oldu. H. 403 yılında nekabet, Kâbe işlerini idare etme, hacılara başkanlık ve büyük soylu ve iffetli bir fakihe yaraşan mazlumların hakkını alma divanına nezaret görevinin yanı sıra Nekib'ul Nukeba([9]) makamına da erişti. Böylece bütün İslam ülkelerindeki seyyidlerin, nakiblerin ve talihlerin başkanlığını üstlenmiş oldu.

Seyyid Razi'nin Üstün Yetileri, İlmi Makamları ve Başkalarının Bu Konudaki Görüşleri

Seyyid Razı izzet-i nefis, vefakârlık, cömertlik ve diğer üstün kabiliyetler hususunda asrının eşsiz bir insanıydı. Dini işlere ve şer'i yönlere çok sıla bağlı birisiydi. Her türlü yalakacılıktan şiddetle sakınırdı. Seyyid Razi insanlara, özellikle de ilim ehline büyük bir saygı gösteriyordu. Hatta Müslüman olmayan ilim ehline dahi saygıda kusur etmezdi. Örneğin Sabii dinine mensup olan Ebu İshak Sabi'ye, ölünce söylemiş olduğu ağıt bu konuyu açıkça göstermektedir.([10])

Seyyid Razi fakihlik, Kur'an tefsirinde derinlik ve diğer dini ilimlerdeki uzmanlığının yanı sıra daha yirmi yaşına girmeden zamanındaki edebiyat dünyasının büyük bir üstadı haline geldi. Şiir ve düzyazıda eşsiz bir makama ulaştı. Sealibi (Yetimed'ud-Dehr adlı kitabında) ve çağdaşlarından olan Hatib-i Bağdadi, Seyyid Razi'yi Ebu Talib oğullarının en büyük şairi olarak kabul etmişlerdir. Oysa Ebu Talib Oğulları arasında çok ünlü ve usta edebiyatçılar vardı. Daha 23 yaşında iken çok güzel kelimeler ve yüce anlamlar kullanarak yazdığı bir kasidesini üstadı İbn-i Cinniyy-i Nahvi, edebi bir kitap yazarak şerh etmiştir. Oysa üstadın öğrencisine böyle bir şey yaptığı çok az görülmüştür. Bu dini şahsiyetin yüceliğinin göstergelerinden biri de bilenlerin kendisini överek bir dahi olduğunu itiraf etmiş olmalarıdır. Allame Emini el-Gadir c. 4 s. 182'den sonra Seyyid Razi hakkında söz eden 45'den fazla kitabın adını zikretmiştir."([11])

Sealebi Yetimet'ud-Dehr adlı kitabında Seyyid Razi'yi çeşidi kelimelerle övmüştür. Örneğin şöyle demiştir: "'Seyyid Razi Seyyidlerin en soylusu, zamanındaki insanların en kabiliyetlisi, Ebu Talib oğulları, hatta Kureyş edebiyatçıların başıydı. Bu konuda yazdığı tartışmasız yazıları ela bunun en açık delilidir."

İbn-i Cevzi el-Muntazam adlı kitabında ve ibn-i Ebil-Hadid de şerhinin önsözünde şöyle yazmaktadır: "Seyyid Razi Bağdat'taki Seyyidlerin başkanıydı. Oldukça büyük bir fakihti. 30 yaşından sonra çok kısa bir zamanda Kur'an-ı ezberledi. İzzet-i nefse sahip olup "faraiz" ilminde derin bilgiler sahibiydi. ([12])

Rufai Sihah'ul-Ahbar adlı kitabında onun İzzet-i Nefis, takva ve adalet ehli bir insan olduğunu kaydetmiştir.

Baherziyy ise Demiyyet'ul-Kasr adlı kitabında diğerleri gibi onu övmüş ve "Seyyid Razi seyyidilerin önderleri arasında yüce ve özgün bir makama sahipti."demiştir. ([13])

Üstadları

Merhum Allame. Emini tarihi kaynaklara dayanarak farklı ilimlerde 14 üstadının adını zikretmiştir. Bu cümleden:

1- H. 368 yılında vefat eden Seyrafi. Seyyid Razi 13 yaşındayken ondan ders almıştır.
2- H. 384 yılında ölen Ebu Abdullah el-Merzbani.
3- H. 392 yılında ölen ibn-i Cinniyy el-Musuli, Merhum Razi el-Mecazat'un-Nebeviyye adlı kitabında kendisinden birçok bilgiler aktarmıştır.
4- H. 395 yılında ölen ve ibn-i Nebate diye meşhur olan Ebu Yahya Abdurrahim.
5- Ebu İshak Taberi... Seyyid Razi gençlik yıllarında bu Maliki fakihinden dersler almıştır.
6- H. 413 yılında ölen Ebu Abdullah İbn-i Muallim Muhammed bin Nu'man Şeyh Müfit.

Seyyid Razi'nin Öğrencileri

Seyyid Razi her birisi kendi alanında birçok hayırlara sebep olan çok sayıda öğrenci yetiştirmiştir. Tarihi araştırmalardan da anlaşıldığı üzere Şii ve Sünni birçok ilim ehli Seyyid Razi'den istifade etmiş ve onun mektebinde yetişmişlerdir. Bu cümleden:

1- H. 460 yılında ölen Şeyh'ut-Taife Ebu Cafer Tusi,
2- H. 486 yılında ölen Ebu Meali İbn-i Kuddame
3- Ebu Zeyd Seyyid Abdullah Cürcani
4- Ebu Bekir Nişaburi Huzai
5- Seyyid Ebu Hasan bin Bendar

Seyyid Razi'nin Vefatı

Daha önceden de söylediğimiz gibi H. 359 yılında doğmuş ve H. 6 Muharrem 406 yılında 47 yaşında iken Bağdat'ta vefat etmiştir.([14]) Mübarek bedeni Bağdat Kerh mahallesindeki evine defnedilmiştir. Birçok tarihçilerin de yazdığı üzere daha sonra naaşı Kerbela'ya nakledilmiş ve değerli babası ile kardeşi Seyyid Murteza'nın yanına defnedilmiştir.

Seyyid Razi vefat edince abisi Seyyid Murteza büyük bir hüzün ve kedere büründü. Kardeşinin cenazesini görmeye dayanamadı. Bu yüzden Kazimeyn'deki imam Musa Kazım'ın kabrini ziyarete gitti ve kardeşinin cenaze merasimine katılmadı.

Seyyid Razi de kendisinden önceki ataları gibi kendisinden geriye birçok değerli eserler ve asla unutulmayacak bir isim bırakmıştır.

Seyyid Razi'nin Eserleri

Seyyid Razi'nin eserlerini yazılı ve yazılı olmayan diye ikiye ayırmak mümkündür. Yazılı olmayan eselerinden biri de birçok ilim ve bilgi ehlini yetiştiren Dar'ul-İlim Medresesini tesis etmek olmuştur. Bu okulun bütün giderlerini Seyyid Razi bizzat karşılıyordu. Bu okulda İslam camiasına Şeyh Tusi gibi çok büyük âlimlerin yetişmesine sebep olmuştur. Vefatından 150 yıl sonra da âlimlerin birçoğu Şii ilmi havzalarında onun ilkeleri esasınca yüksek tahsil yapıyorlardı.([15])

Bu yazılı olmayan eserlerin yanı sıra Seyyid Razi İslam dünyasına ve ilim camiasına birçok değerli ilmi eserler bırakmıştır.

Seyyid Razi'nin Yazılı Eserleri

Merhum Seyyid Razi 47 yıllık kısa ama bereketli ömründe birçok yazılı eser kaleme almıştır. Bu eserler onun ilmi merkezlerde ün kazanmasına ve ilmi çalışmalarının evrenselleşmesine neden olmuştur.

Allame Emini el-Gadir adlı kitabında([16]) edebi, tarihi, rivai ve Kur'ani tam 19 ilmi eserinin adını zikretmiştir. Bu cümleden:

1- Hesais'ul Eimme
2- Mecazat'ul Asar'in-Nebeviyye
3- Hakaık'ut-Te'vil fi Müteşabıh'it-Tenzil
4- Mean'il-Kur'an
5- Resail
6- Şiir Divanı
7- Nehc'ül-Belağa.

Nehc'ül-Belağa

Nehc'ül-Belağa İbn-i Ebi'l-Hadid'in tabiriyle yaratıcının kelamının altında, beşer kelamının üstünde bir kitaptır.

Seyyid Razi Hz. Ali'nin sözlerinden derlediği bu hadis, itikat, ilim, ahlak, toplum ve edebiyat kitabını üç bölüme ayırmıştır.

Birinci Bölümü, Hutbeler: Bu bölümde genel hutbelerin yanı sıra özel toplantılarda, savaşlarda ve olaylarda beyan edilen hutbeyi andıran konuşmalar da yer almıştır. Bu bölümde toplam 241 hutbe mevcuttur.

İkinci Bölümü, Mektuplar: Bu bölümde ise farklı şehirlerdeki valilerine ve düşmanlarına yazdığı mektupların yanı sıra bazı sözleşmeleri ve dostlarına vasiyetleri de yer almıştır. Bu bölümde 79 mektup mevcuttur.

Üçüncü Bölümü, Hikmetli Sözler ve Öğütler: Bu bölümde ise 480 kısa söz yer almıştır. Bu kısa sözlerden bazısı Hz. Ali'ye sorulan sorulara cevap olarak ifade edilmiştir.

Seyyid Razi'nin Nehc'ül-Belağa'da Hz. Ali'nin sözlerinden derledikleri cümleler sözlerinin sadece bir bölümüdür. Seyyid Razi büyük bir edebiyatçı olduğu için tarihi ve diğer boyutlarından daha çok bu sözlerin fesahat ve belagatine dikkat etmiştir. Bu yüzden bazen bir hutbe veya mektubun tümünü nakletmemiş, sadece diğer bölümlerinden üstün olan cümleleri nakletmekle yetinmiştir. Bu sebeple bazen bir hutbenin sadece iki satır olduğunu görmekteyiz. Bir hutbenin iki satırdan fazla olduğu ise herkesin malumudur. Seyyid Razi bazen de, "Hz. Ali uzun bir hutbe irat etmiştir. Bu hutbenin bir bölümü şöyledir."demektedir. Bu konu Nehc'ül-Belağa'nın önsözünden ve "min hutbetin lehu" (Hz. Ali'nin hutbesinden bir bölüm) tabirinden de anlaşılmaktadır.([17])

Bütün bunların yanı sıra Hz. Ali'nin sözlerinin derlendiği Nehc'ül-Belağa'dan çok daha kapsamlı kitaplar mevcuttur. Bu cümleden merhum Meclisi'nin Bihar'ul-Envar kitabını, Nehc'üs-Saadet ve Merhum Amedi'nin (Diyarbakırlı büyük alim Kadı Nasuhuddin Ebu'l-Feth Abdulvahid bin Muhammed Temimi'nin)Gurer'ul-Hikem ve Durer'ul-Kelim adlı kitabını zikretmek de mümkündür.

Nitekim sadece Gurer'ul-Hikem kitabı Hz. Ali'den 11 binden fazla hadis nakletmiştir.



DipNoTlar;

[1]- Belagatın açık yolu.
[2]- Seyyid Razi (r.a.), Hüseyin b. Musa b. Muhammed b. Musa b. İbrahim b. İmam Kazım Musa b. Cafer'in oğludur. İmam Kazım (a.s) ise h. 183 yılında şehit edilmiştir.
[3]- Nasır Kebir diye meşhur olan Hasan b. Ali b. Hüseyin b. Eşref Alevi, Peygamber (s.a.v) hanedanının övünç kaynaklarından biri olup büyük ilim ve cihad ve fedakârlık ehli biridir ve İslam ve Müslümanlara birçok hizmetlerde bulunmuştur. Nasır Kebir, H. 250 yılında Mazenderan'ı feth eden, o topraklarda Aleviler boyu hükümetini kuran ve Dai-i Kebir diye meşhur olan kuzeni Muhammed b. Zeyd Alevi'nin komutanlarından biriydi.
[4]- Nekabet seyyidlerin ve Ebu Talib oğullarının işleri ile ilgilenen bir kurumdu. Bu kurumun başında ilim ve fazilet açısından herkesten üstün olan bici bulunuyordu. Bu kurum H. 10 yılından sonraya kadar da devam etmiştir. H. 450 yılında ölen Merhum Maverdi Ahkam’us-Sultaniyye adlı kitabında bu kurum hakkında yeterli bilgiler vermiştir. el-Gadir, c.4, s.205'de bu kitaptan ilgili konuda bir takım bilgiler nakledilmiştir.
[5]- El-Gadir, c. 4, s. 181, Sihah'ul-Ahbar'dan naklen
[6]- Müstedrek'ül-Vesail, c.3, s.516
[7]- el-Gadir, c.4, s. 184; ed-Derecat'ur-Rafîa ve Şerh-u İbn-i Ebi'l-Hadid kitaplarından naklen. Mııkaddeme-i Şerh-i Nehc'ül Belağa, İbn-ı Ebi'l-Hadid, c.l, s.4
[8]- Fıkıh ve diğer dini ilimleri Şeyh Mufıd'den Şerh-u Usul-i Hamse ve Kitab'ul Umde-i Kadı Abdulcebbar Mu'tezili'den hadis ilmini, Merzbani ve Telakberi'den; Fıkhın bazı bablarını ve Muh-tasar-i Tahavi'yi Harezmi'den; bütün rivayetleri ile kıraat ilmini Ebu Hafs Kenani'den; Muhteser-i Kerhi'yi, Keffani'den, Arapça'yı Rumani ve İbn-i Cinniyy-i Nahvi'den; edebiyat ve belagatin bir bölümünü ise meşhur hatip İbn-i Nebate'den öğrenmiştir.
[9]- Nekabet o zamanlar Seyyidlerin ve Ebu Talib oğullarının işlerine bakan bir kurumun adıydı. Bu kurum özel ve genel diye iki bölüme ayrılıyordu. Kurumun başında olan kişiye "nakib'un nukeba" deniliyordu. Bu şahıs en âlim, en soylu ve en layık seyyidler arasından seçiliyordu. İslam ülkelerinin tüm bölgelerindeki nakibler (başkanlar) kendisinin gözetiminde çalışıyordu. Seyyid Razi 43 yaşında bu makama erişmişti. Nekabet kurumuyla ilgili daha fazla bilgi için Maverdi'nin Ahkam'us Sultaniyye, s.94'e müracaat ediniz
[10]- Ebu İshak Sabi H. 380 yılından önce ölmüştür. Bu zamanda Seyyid Razi henüz 21 yaşında idi. Seyyid Razi'nin onunla ilgili beyitlerinden birisi şöyleydi:
"Bu tahtalar üzerinde kimi yüklendiklerini biliyor musun?
Meclis kandilinin nasıl söndüğünü biliyor musun? "
[11]- El-Gadir c.4, s. 182; Fihrist-i Necasi, s.283; Yetimet'ud-Dehr, Sealebi, c.3, s. 116: Tarih-i Bağdadi, c.3, s.246; Kamil-i İbn-i Esir, c.9, s.89; Mealim'ul-Ulema, s. 138; Tarih-i İbn-i Hallakan, c.2. s.106; el-Muntazam-i Ibn-i Cevzi, c.7, s.279; Sihah'ıd-Ahbar, s.61; el-Ensab, İbn-i Nasr Buharı; Umdet'ut-Talib. s.182; Tarih-i İbn-i Kesir, c.2, s.3; Mir'at'ıd-Cinan, c.3, s. 18; Şerh-u İbn-i Ebi'l-Hadid. c.1, s.10; Lisan'ul-Mizan, c.4, s.223; Tesis'uş-Şia, s.107; Tenkih'ul-Mekat, s. 107; A'lam'uz-Zerkli, c.3, s.889; Dairet'ul Mearif-i Bustani ve Ferid Vecdi...
[12]- El-Gadir, c.4,s.202
[13]- El-Gadir, c.4,s.202
[14]- El-Gadir, c.4, s.210; Rical-i Neccaşi’den naklen; Tarih-i Hatip Bağdadi, Umdet'ut-Talib...
[15]- Şeyh'ut-Taife, Ebu Cafer Tusi, Şianın dört önemli kitabından olan Tehzip ve İstibsar adlı iki kitabın yazarı olup, fıkıh, tefsir ve benzeri ilim dallarında büyük âlimlerden biridir. H. 385 yılında Tus şehrinde doğmuş ve H. 460 yılında vefat etmiştir. İlmi azameti sebebiyle Merhum İbn-i İdris'in zamanına kadar (H. 543-598) dini ilimleri tahsilde onun ortaya koyduğu ilkeler takip edilmiştir.
[16]- El-Gadir, c.4,s.198
[17]- Hakeza min kelamin..., min vesiyyetihi..., min kitabin lehu..., gibi tabirlerden de bu gerçek anlaşılmaktadır.
Resim
Kullanıcı avatarı
nur-ye
Özel Üye
Özel Üye
Mesajlar: 9089
Kayıt: 08 Eyl 2007, 02:00

Re: Nehc'ül-Belağa

Mesaj gönderen nur-ye »

Nehc'ül-Belağa Hafızları

Seyyid Razi'den günümüze birçok dönemlerde büyük âlimler Nehc'ül-Belağa'yı koruma ve hıfzetmede büyük bir gayret göstermişlerdir. Ayrıca âlimlerin icazetnamelerinde de Nehc'ül-Belağa rivai bir kitap olarak söz konusu edilmiştir. Seyyid Razi'den hemen sonra kesintisiz olarak sürekli bu kitap istinsah edilmiş (üzerinden yazılmış) ve çoğaltılmıştır. Şu anda Nehc'ül-Belağa'nın 167'den fazla eski muteber nüshası büyük dünya kütüphanelerde kaydı bulunmaktadır.

Ayrıca Nehc'ül-Belağa da Kur'an-ı Kerim gibi tüm dönemlerde ezberlenmiş ve adeta bu bir gelenek haline gelmiştir.

Şeyh Muntahabuddin, Fihrist adlı kitabında, "Mim" harfinde, Seyyid Razi'nin çağdaşı olup Nehc'ül-Belağa'yı ezberleyen Kadı Cemaluddin Muhammed bin Hüseyin Kasani adlı birini zikretmektedir. Eski âlimlerden Nehc'ül-Belağa hafızları arasında H. 564 yılında vefat eden Ebu Abdullah Muhammed Faruki de zikredilmiştir.([1])

Son dönem Nehc'ül-Belağa hafızları ise oldukça çoktur. Allame Emini el-Gadir adlı kitabında son dönem Nehc'ül-Belağa hafızları arasında H. 1280 yılında vefat eden Allame Seyyid Muhammed Yemani ile değerli alim, tarihçi ve şair Şeyh Muhammed Hüseyin Amili'yi zikretmektedir.

DipNoTlar;

[1]- Tarih-i İbn-i Kesir, c.12, s.260; el-Muntazam, İbn-i Cevzi, c.10, s.229


Nehc'ül-Belağa Sarihleri

Nehc'ül-Belağa'nın önemle korunup hıfz edilmesinin yanı sıra geçmiş asırlardan günümüze kadar birçok âlim de kendi ilmi uzmanlığı ışığında birçok şerh yazmışlardır. Tahran'da yapılan Nehc'ül-Belağa kongresinde 400'den fazla şerh, haşiye ve çeşitli dillere yapılan tercümeleri zikredilmiştir. Allame Emini el-Gadir kitabında çeşitli mezheplerden kimselerin yazdığı bu şerh ve haşiyeler hakkında çok detaylı bilgiler vermiştir. Allame Emini el-Gadir adlı kitabında Nehc'ül-Belağa'yı ilk şerh eden kimsenin Seyyid Razi'nin çağdaşı olan Seyyid Ali b. Nasır olduğunu yazmıştır.([1])

Diğer Şerh Yazan Âlimler

1- H. 511 yılında vefat eden Fazlullah Ravendi
2- H. 516 yılında vefat eden ve İbn-i Şehraşub'un üstatlarından olan Ebu'l Hasan Beyhaki
3- H. 573 yılında vefat eden Kutbuddin Ravendi
4- H. 606 yılında vefat eden Muhammed b. Ömer Taberi Şafii
5- H. 655 yılında vefat eden ve İbn-i Ebi'l Hadid diye meşhur olan Ebu Hamid İzzuddin
6- H. 674 yılında vefat eden İbn-i Sai Bağdadi
7- H. 679 yılında vefat eden ve büyük orta ve küçük olmak üzere üç şekilde şerh eden İbn-i Meysem Behrani
8- H. 726 yılında vefat eden Allame Hilli
9- H. 791 yılında vefat eden Sa'd'ud-Din Mes'ud b. Ömer Taftazanı Şafii
10- H. 988 yılında vefat eden Şükrullah Kaşani
11- H. 10 asır âlimlerinden olan İmaduddin Ali el-Kari el-Uşturabadi
12- H. 1110 yılında vefat eden Seyyid Hasan b. Mutahhar el-Yemeni
13- H. 1242 yılında vefat eden ve iki şerhi bulunan Seyyid Abdullah Şubber
14- H. 1356 yılında vefat eden Hacı Habibullah Musevi -i Hui (Minhac'ul-Beraat)
15- H. 1323 yılında vefat eden Şeyh Muhammed Abduh Mısri
16- Feyz'ul-İslam İsfehani

Son dönemde yazılmış değerli ve detaylı şerhler arasında ise Üstad Muhammed Taki Cafer'in ve değerli araştırmacı Ayetullah Mekarim Şirazi'nin yazdığı şerhleri zikretmek de mümkündür.
Resim
Kullanıcı avatarı
nur-ye
Özel Üye
Özel Üye
Mesajlar: 9089
Kayıt: 08 Eyl 2007, 02:00

Re: Nehc'ül-Belağa

Mesaj gönderen nur-ye »

Tercüme ve Tahkik Aşaması

Siz muhterem okuyucuların elinde bulunan bu tercüme, saygın ve değerli çevirmen Kadri Çelik tarafından yapılmıştır.

Ferec Yayınları da Allah'ın yardım ve inayetiyle İslam camiasına değerli kültür hizmetleri sunmayı amaçlamış bulunmaktadır. Bu yüzden de işbu eserin basım hakkını alarak, baskı işlerini üstlendi. Görüş sahibi insanlara danışıldıktan sonra bu önemli eserin çok büyük bir dikkat ve özenle basılması kararlaştırıldı. Zira araştırmacıların da bildiği gibi Nehc'ül-Belağa uzmanlık alanına giren özgün bir kitaptır. İçinde yer alan konuların derki oldukça ağır, fesahat ve belagati çok derin ve içinde kullanılan lügatleri işin ehli kimseler için bile çok zordur.([1])

Velhasıl Nehc'ül-Belağa kitabı birçok açıdan zor ve bir o kadar da önemli bir kitaptır.

Bu yüzden işin iyi olması ve okuyuculara en güzel şekilde takdim edilmesi için tercümeyi inceleme amacıyla iki kişilik gruplar halinde ilmi bir çalışma içine girilmesi ve her grubun kitabın bir bölümünü incelemesi kararlaştırıldı.

Bendeniz de arkadaşlarla işbirliği halinde bir grup şeklinde büyük bir dikkatle kitabı baştan sona gözden geçirdim. Gerekli yerlerde değişiklikler yapıldı ve bazı hassas konularda ise parantez içinde veya dipnot halinde açıklamalar verildi.

Ayrıca ilim ve tahkik ehli için de çok faydalı olacağını sandığımız konulu fihrist, kaynakça ve içindekiler hakkında detaylı bir bilgiyi de kitabın sonunda verdik. Sonunda Allah'a hamdolsun siz ilim ve kültür dostlarına bu değerli eseri gördüğünüz şekliyle takdim ettik. Bu kitabın hazırlanmasında emeği geçen tüm arkadaşlara Allah'tan başarı ve mükâfat dilerim. Ayrıca "Hikmetli Sözler"bölümünü Arapça metniyle tatbik eden Hüccet'ül-İslam Şeyh Fahrettin Altan'a, kitabın dizgisini yapan Mücteba Çelik'e ve kitabın mizanpajını yapan Muhammed Resuli'ye teşekkür ederim.

Birkaç Hatırlatma ve Bir İstek

1- Bilindiği gibi Nehc'ül-Belağa kitabının çeşitli nüshaları vardır. Bu tercüme Sübhi Salih'in nüshası esasınca yapılmıştır. Elbette gerekli yerlerde Feyz'ul-İslam nüshasındaki adresleri de verilmiştir.
2- Tercüme ve tahkikte Arapça metin esas alınmış, ama gerekli yerlerde aşağıdaki tercüme ve şerhlerden de istifade edilmiştir:
a- Allame Muhammed Taki Caferi'nin tercüme ve şerhi
b- İmami ve Aştıyani'nin, Üstad mekarim Şirazi'nin gözetiminde yaptıkları tercüme ve şerh
c- Abdulbaki Gülpınarlı'nın seçmeli tercümesi
d- Ankara, Birleşik Yayıncılık'ın bastığı tercüme
e- Üstad Ayeti'nin tercümesi
f- Üstad Deşti'nin tercümesi
g- Feyz'ul İslam'ın tercümesi
h- Şeyh Muhammed Abduh'un tercümesi
j- Sübhi Salih'in lügatnamesi ve çeşitli sözlükler
3- Tercümenin akıcı, kolay anlaşılır ve aynı zamanda da anlam açısından metinden uzak olmamasına büyük özen gösterilmiştir.
4- Hutbe ve mektupların girişinde de, Seyyid Razi'nin verdiği açıklamanın yanı sıra tarihi ve açıklayıcı bir takım gerekli bilgiler de verilmiştir.
5- Ne bendeniz, ne çevirmen ve ne de diğer arkadaşlar bu çalışmamızın kusursuz olduğu inancında değiliz. Hatta bunun daha iyi bir şekilde yapılamayacağını da iddia etmiyoruz. Ama bütün samimiyetleriyle çalıştıklarını ve elinden gelen hiç bir şeyi esirgemediklerini iddia etmektedirler. "Allah insanı gücü oranında sorumlu tutar."

Bu açıdan değerli araştırmacı ve ilim erbabından bu kitapta gördükleri hataları Ferec Yayınlan vasıtasıyla bizlere iletmelerini ister ve ilerideki baskılarda bu uyarıların dikkate alınacağını belirtiriz.

Başarı sadece Allah 'tandır.

Seyyid Ali Hüseyni Buhti

DiPNoTlar;


[1]- Lübnan Üniversitesi Edebiyat ve İlahiyat Fakültesi hocası Sübhi Salih, araştırmacıların kolayca anlaması için Nehc'ül-Belağa'nın bazı kelimelerinin anlamını vermiştir. Bazen altı kelimelik bir cümlede beş kelimeyi açıklama gereği duymuştur. (165. ve 195. Hutbeler) Bazen de 18 satırlık bir sayfada 38 kelimenin anlamını verme ihtiyacını hissetmiştir. (91. Eşbah hutbesi) Cep boyu 500 sayfa halinde basılan bu baskısında, Nehc'ül-Belağa içindeki hutbe, mektup ve kısa sözlerin toplamı olan 759 maddede 5031 kelimeyi açıklamıştır. Yani her sayfada ilim ve ehil insanlar için bile çok zor olan en az on kelimenin anlamını verme ihtiyacını hissetmiştir.
Resim
Kullanıcı avatarı
nur-ye
Özel Üye
Özel Üye
Mesajlar: 9089
Kayıt: 08 Eyl 2007, 02:00

Re: Nehc'ül-Belağa

Mesaj gönderen nur-ye »

1.BÖLÜM HUTBELER

a-Hutbelerin Kaynakları
1. Hutbe: Uyun'ııI-Mevaiz ve'l-Hikem, el-Vasiti; Bihar'ııl- Envar c.ll, s.300 ve 423, el-Meclisi; Rebi'ul-Ebrar, Zemahşeri (Bab-u Sema ve'l-Kevakib); Şerh-u Nehc'ül-Belağa, el-Kutb'ur- Ravendi; Tuhef'ul-Ukul, el-Harrani, Usul-u Kafi, c.l, s. 140, Kuleyni; el-İhticac, Tabersi, c.l, s. 150; Metalibu's-Suul, Muhammed Talha Şafii; Destur-u Mealim 'il-Hikem, el-Kadı Kudai, s. 153; Tefsir-i Fahr-i Razı c.l, s. 164; el-Hikmet ve'l-Mevaiz, Ali bin Muhammed bin Şakiri el-Vasiti; el-İrşad s. 105-106, Şeyh Mufid; et-Tevhid, s.24, Şeyh Saduk; Uyun 'ul-Ahbar, Şeyh Saduk; Emali, c.l, s.22, Şeyh Tusi
2. Hutbe: Metalib 'us-Suul, Muhammed bin Talha Şafii, Gıırer 'ul-Hikem, el-Amedi; el-Musterşid s.73, Taberi; Uyun'ul-Ahbar, c.l, s.326, İbn-i Kuteybe; el-İkd'ul-Ferid, c.3, s.l 12, İbn-i Abdurabbih
3. Hutbe: el-Cemel, s.62, Şeyh Müfid; Fihrist-i Neccaşi, s.92; Fihrist-i İbn-i Nedim, s.224; el-İnsaf fi'l-İmamet, İbn-i Kubbe-i Razi; Meani'l-Ehbar, Şeyh Saduk, s.343; İlel'uş Şerayi, Şeyh Saduk,; el-İkd'ul-Ferid, c.4, İbn-i Abdurabbih (Ö.H. 328); el-Muğni, Kadı Abdulcebbar (Ö.H. 415); Nesru'd-Durer; Nezhet'ıd-Edib, Vezir Ebu Said el-Abi (Ö.H. 422); Şafii, s.203, Şerif Murtaza; Emali, Ebu'1-Feth Hilal bin Muhammed bin Cafer el Heffar; Emali, Şeyh Taife et-Şeyh Tusi; Tezkiret'ul-Havas, s. 133, Sibt bin Cevzi, (Ö.H. 654); Tuhef'ul-Ukul, Harrani, s.313; Şerh-u Hııtbet'ut-Şıkşıkiyye, Seyyid Murtaza Alem'ul-Hüda, (Ö.H. 436); İfsah, s. 17, Şeyh Mufid; el-İhticac, s.281, Tabersi; el-Mehasin, el-Barki; el-Musteksa, c.l, s.393, Zemahşeri; Mecma'ul-Emsal, c.l, s.197, Meydaniyye(H 518)
4.Hutbe: el-İrşad, s. 147, Şeyh Mufid; el-Müsterşid, s.95, Taberi
5.Hutbe: Tezkiret'ul-Havas, 6-Bab, Sibt bin Cevzi; el-İhticac, c.l, s. 127, Tabersi; el-Mehasin ve 'l-Mesavi, c.2, s.139, Beyhaki
6.Hutbe: et-Tarih, c.6, s.3107, Taberi, H. 36. Yıl olaylarında; Garib'ul-Hadis, Ebu'l-Kasım bin Selam; es-Sihah, Cevheri, (Nehc'ül-Belağa yazılmadan 5 yıl önce vefat etmiştir. ); el-Emani, c.l, s.52, Şeyh Tusi; el-Garibin, Ebi Ubeyde Herevi; el-Kamil, c.3, s.476, Taberi; Simar 'ul-Kulub, s.403, Ebu Mansut Sa'übv, el-Müsterşid, s.74, Taberi
7. Hutbe: Rebi'ul-Ebrar, Zemahşeri, c.l, s. 109; en-Nihaye fi Garib'il-Hadis, c.2, s.50, İbn-i Esir
8. Hutbe: el-Cemel, Şeyh Mufid, s. 175; el-Cemel, Vakidi
9. Hutbe: el-Cemel, Vakidi; el-Cemel, Şeyh Mufid, s. 177; İbn-i A'sem Fııtuh adlı kitabında ve hakeza Hatip Harezmî de nakletmiştir.
10.Hutbe: el-İrşad, s. 118, Mufid
11.Hutbe: Nezhet'ııl-Ebsar, Metamiri; Rebi'ul-Ebrar, el-Katl ve'ş Şehadet babı, c.4, Zemahşeri
12.Hutbe: el-Mehasin, c. 1, s.262 (Kilab-ıı Mesabih 'iz-Zulem) Barki
13. Hutbe: el-Ahbar'ut-Tıval, s. 153, Dinveri; Muruc'uz-Zeheb, c.2, s.377, el-Mes'udi; Uyun'ıd-Ahbar, c.l, s.217, İbn-i Kuteybe; el-ikd'ul-Ferid, c.4, s.328, İbn-i Abdurabbih; Bihar, Meclisi; Tezkiret'ul- Havas, Sibt bin Cevzi; el-İrşad, s.123, Şeyh Mufid; el-Cemel, Vakidi, s.203; el-Cemel, s.201, Mufid; el-İhticac, s.250, Tabersi
14. Hutbe: el-Cemel, s.217, Mufid; el-Cemel, Vakidi; el- Ahbar'ut-Tıval, s. 151, Dinveri; Uyun'ıtl-Ahbar, c.l, s.217, İbn-i Kuteybe; Munıc'uz-Zeheb, s.368, Mes'udi; el-İkdu'- Ferid, c.2, s. 169; Tezkiret'ul-Havas, Sibt bin Cevzi
15.Hutbe: Kitab 'ul-Evail, Ebu Hilal Askeri; Deaim 'ul-İslam c.l, s.396, Kadı Numan; İsbat 'ul-Vasiyye, s.120, Mes'udi;
16.Hutbe: Kitab'ul-Beyan ve't-Tebyin, c.2, s.65, Ebu Osman Cahiz; en-Nihaye, c.l, s.123, İbn-i Esir; el-İrşad, s.139, Şeyh Mufid; Uyun'ul-Ahbar, c 2, s.236 ve c.l, s.60, İbn-i Kuteybe; el-İkd'ul-Ferit, c.2, s.163, İbn-i Abdurabbih; et-Tarih, c.2, s.187, Ya'kubi; Ravzetü’l-Kafi ve Usul'ul-Kafi, c.l, s.369, Kuleyni; el-Hikmel'ul-Halide, s.111. İbn-i Miskeveyh; Kuvvet'uI-Kıılub. c.l, s.290, Ebu Talib Mekki; Kitab'ul-Gaybel, s. 107, Nuraani; Isbat'ul-Vasiyye, s. 124. Mes'udi; el-Musterşid, s. 175; el-Cemel, s.46. Şeyh .Vlufid; el-Cemel. Medaini; Kitab'ıtlHuteb-iAli (a.s) Medaini
17. Hutbe: Usul-u Kafi. c.l, s.55, Kuleyni; Kuvvet'ul-Kulub. c.l, s.290, Ebu Talib Mekki; el-Cem Beyne'l-Garibeyn. Herevi; en-Nihaye. Habl maddesi, İbn-i Esir; Usul'ul-Mezheb, s. 135, Kadı Numan; el-Emali. c.l, s.240. Şeyh Tusi; el-İhticac. c.l, s.390. Tabersi; el-İrşad. s. 109, Mufid; Uyun'ul-Ahbar. c.l, s.61, ibn-i Kuteybe; Deaim'ul-İslam, c.l. s. 118; el-Musterşid. s.75, Taberi; Garib'ııl-Hadis, İbn-i Kuteybe
18. Hutbe; Metalib'ııs-Suul, c.l,s.141, Talha eş-Şafii; el-İhticac, s.139, Tabersi (Ö.H. 558); Deaim'ııl-İslam. c.l, s.93. Kadı Numan; Besair'ud-Derecat, Seffar; bu hutbeyi İmam Sadık'ın (a.s) ashabından olan İbn-i Ezine de nakletmiştir, Mustedrek'ul-Vesail. c.3. s.l74'e bakınız; el-Besair ve'z-Zehair. c.l, s.7. Ebu Hayyan Tevhidi
19. Hutbe: el-Ağani, c.8, s. 159. Ebu'l-Ferec İsfahanı. (Nehcü’l- Belağa yazılmadan 44 yıl önce ölmüştür.)
20.Hutbe: Usul-u Kâfi, c.l, s.405, Kuleyni
21.Hutbe: el-Hasais, s.87, Seyyid Razi; et-Tarih, c.5, s.157, Taberi
22.Hutbe: el-İmame ve's-Siyase, c.l, s. 154, İbn-i Kuteybe; el-Garat, Hilal Sakafı; el-Musterşid. s.95, Taberi; Keşf'ul-Mııhacce, s. 174, Seyyid İbn-i Tavus; el-Emali, c.l, s. 172, Şeyh Tusi; el-Menakıb, s.117, Harezmi; en-Nihaye, c.l, s.171 ve c.2, s.167. İbn-i Esir; el-İrşad, Mufid, s. 120; el-Vafi, s.27, Kitab'ul-Cihad, el-Feyz; el-Cemel, s. 128. Mufid; el-Kafı, c.5, s.53, Kuleyni
23.Hutbe: el-Kafı, c.2.'s.294, Kuleyni; el-İkd'ııl-Ferid. c.2. s.366, İbn-i Abdurabbih; Kitab-ıı Sıffın, s. 10. Nasr bin Mezahim; İbn-i Vazıh de "Tarih'' kitabında bu hutbeyi nakletmiştir, c.2, s. 149; Rebi'ııl-Ebrar, el-Kesb ve'l-Mal Babı, Zemahşeri; Kenz'ul-Ummal . c.8, s.225, Muttaki Hindi; Tarih 'ut-Dimeşk, İbn-ı Asakır; Garib'ul-Hadis, c.2, s. 183, Ebu Ubeyd bin Selam; en-Nihaye, c.3, s.468, İbn-i Esir; el-Cem Beyn'el-Garibeyn, Herevi; Uyun'ul-Ahbar, c.l, s.189; el-Kafı, c.2, s.123, sıla-i rahim babı; el-İmame ve's-Siyase, c.l, s.97. İbn-i Kuteybe; et-Tarih, c.2, s. 182, Yakubi
24.Hutbe: en-Nihaye, İbn-i Esir. c.3, s.244
25.Hutbe: Muruc'uz-Zeheb, c.3, s. 149, Mes'udi; İkd'ul-Ferid, c.3, s.337, İbn-i Abdurabbih; Tarih-i Dimeşk, İbn-i Asakir, c.l, s.305 ve c.10, s.225; Ensab'ul-Eşraf c.2, s.383, Belazuri; el-irşad, s.131, Mufid; el-İhücac, s.257, Tabersi', Mecma'ul-Emsal, c.2, s.34, Meydan
26.Hutbe: el-İmame ve's-Siyase, c.l, s. 154, İbn-i Kuteybe; el-Gıtrat, Hilal Sakafı; el-Musterşid, s.95, Taberi; Keşf'ul-Muhacce, s. 173, Seyyid bin Tavus; Kuleyni de er-Resail'de İbn-i Tavus'tan naklen rivayet etmiştir; Cemheret-u Resail'il-Arab, Ahmet Zeki Safvet; İkd'tıl-Feht, c.2, s.135, İbn-i Abdurabbih
27.Hutbe: el-Beyan ve't-Tebyin, c.l, s.170 ve c.2, s.66, Cahiz; Uyun 'ul-Ahbar, c.2, s.236, İbn-i Kuteybe; Ehbar 'ııt-Tival', s.211, Dinveri; el-Garal, Hilal es-Sakafı; el-Kamü, c.l, s. 13, Muberred; Ağanı, c.15, s.45, Ebu'l-Ferec İsfahani; Mekatil 'ıtt-Talibiyyin, s.27; Mean 'il-Ahbar, s.309, Şeyh Saduk; Ensab 'ul-Eşraf, c.2, s.442, Belazuri; Muruc'uz-Zeheb, c.2, s.403, Mes'udi; el-/kd'ul-Ferid, c.2, s. 163, İbn-i Abdurabbih; el-Kafi, c.5, s.4, Kuleyni; Deaim'ul-İslam, c.l, s.455, Kadı Numan; el-İhücac, s.251, Tabersi; et-Tehzib, c.6, s. 123, ŞeyhTusi
28. Hutbe: el-İrşad, s. 138, el-Şeyh Mufıd; el-Beyan ve't-Tebyin, c.l, s. 171 ve c.2 s.66 el-Cahiz; İcaz'ul-Kur'an, s.222, el-Bakelani; Tuhef'ul-Ukıd, Harrani; el-İkd'ul-Ferid, c.2, s.365, İbn-i Abdurabbih; Uyun'ul-Ahbar, c.2, s.235, İbn-i Kuteybe; Muruc'uz-Zeheb, c.3, s.413 ve c.2, s.424, Mes'udi; el-Vafı, s. 196, Feyzi; el-İrşad s.lll, el-Şeyh Mufıd; el-İmame ve's-Siyase, c.l, s.45, İbn-i Kuteybe; el-İtkan, Siyuti; el-Hikmet'ul-Halide, s. 144, İbn-i Meskuye; Men La Yahzuruh 'ul-Fakih, c.l, s.325. Şeyh Saduk
29.Hutbe: el-Beyan ve't-Tebyin, c.l, s.170 ve c.2, s.68, Cahiz; el-İmame ve's-Siyase, c.l, s. 150, İbn-i Kuteybe; el-İkd'ul-Ferid, c.4, s.71 ve c.2, s. 164, İbn-i Abdurabbih; Ensab'ul-Eşraf, c.2, s.380, Belazuri; Deaim'ul-İslam, c.l, s.391, Kadı Numan; Tarih-u Dimeşk, c.l, s.306, İbn-i Asakir; Emali, c.l, s. 112, Şeyh Tusi; el-İhtisas, s. 151, Şeyh Mufıd; el-Musterşid, s. 162, Taberi; el-İhticac, s.254, Tabersi, Mecma'ul-Emsal, c.2, s.308, el-Meydani; el-Musteksa, s.358, Zemahşeri
30.Hutbe: Ensab 'ul-Eşraf c.5, s.101, Belazuri; el-Musterşid, s.80, Taberi el-Emami; Ağani, c.l5, s.66, İsfahani; er-Resail, Kuleyni; Kitab 'ul-Muhecce, İbn-i Tavus
31.Hutbe: el-Beyan ve't-Tebyin, c.2, s.115, Cahiz; Uyun'ul-Ahbar, c.l, s.115 ve 195, İbn-i Kuteybe; el-İkd'ul-Ferid, c.4, s.314, İbn-i Abdurabbih; el-Muveffekiyat, Zübeyr bin Bekkar; Vefiyat'ul-A'yan, İbn-i Hallakan; el-Cemel, s. 153, Şeyh Mufıd; Kitab'ul Fahir, s.301, İbn-i Asım
32.Hutbe: Metalib'us- Sınıl, c.l, s.90, Talha eş-Şafıi; el-Beyan ve't-Tebyin, c.l, s. 175 ve 71, Cahiz; Mizan'ul-İtidal, c.2, s.276, Allame Zehebi, Uyun'ııl-Ahbar, c.2, s.237, İbn-i Kuteybe; el-İkd'ul-Ferid, c.2, s.173, İbn-i Abdurabbih; İcaz'ııl-Kur'an, s. 195, el-Bakelani
33.Hutbe: el-İrşad, s. 154, Şeyh Mufıd; d-Hasais, s.70
34.Hutbe: Tarih 'ut-Taberi, c.6, s.51 ve 3386; el-İmame ve's-Siyase, c.l, s. 150, İbn-i Kuteybe; Ensab'id-Eşraf, s.380, Belazuri; el-Mecalis, s.79, Şeyh Mufıd; et-Tezkire, s. 106, İbn-i Cevzi; el-İhtisas, s. 153, Şeyh Mufıd
35.Hutbe: Ensab'ul-Eşraf, s.365, Belazuri; Tarih'ut-Taberi, c.6, s.43 ve 3368; el-İmame ve's-Siyase, c.l, s.119, İbn-i Kııteybe; Kitab-u Sıffın, Nasr bin Mezahim, Tezkiret'ul-Havas, s, 103, Sibt bin Cevzi; el-Ağani, c.9, s.5, Ebu'l-Ferec İsfahani; Muruc'uz-Zeheb, c.2, s.412, Mes'udi; el-Kamil, c.2, s.171, İbn-i Esir; el-Bidaye ve'n-Nihaye, c.7, s.286, İbn-i Kesir; Mecme'ul-Emsal, c.2 s.238, Meydanı (H.518)
36.Hutbe: el-Muveffekiyat, s.350, Zübeyr bin Bekkar, et-Tarih, c.6, s.47,78 ve 3277, Taberi; el-İmame ve's-Siyase, c.l, s. 147, İbn-i Kuteybe; Tezkiret'ul-Havas, s. 100, Sibt bin Cevzi; En-Nihaye, c.l , s.97, İbn-i Esir; Muruc'uz-Zeheb, c.2, s.402, Mes'udi; Ensab'id-Eşraf, c.2, s.371, Belazuri; el-Ahbar'ut Tival, s. 192, Dinveri
37.Hutbe: Emali, s. 134, Şeyh Saduk; el-Mehasin ve'l-Mesavi, c.l, s.85, Beyhaki; İcaz'ul-Kur'an, s.189, Bakelani; el-İkd'ul-Ferid, c. 1, s.207, İbn-i Abdurabbih; Emali, s.214, Şeyh Saduk
38.Hutbe: Gurer'ul-Hikem, s.98, Amedi; Metalib'us-Suul, c.l, s. 170, Talha Şafii; Resail-u Cahiz, s. 125, Ebıı Osman el- Cahiz
39.Hutbe: el-Garat, İbn-i Hilal Sakafı, (Ö.H. 283); Ensab'ul-Eşraf, c.2, s.404, Belazuri; Tarih 'ut-Taberi, (Hicri 39. yıl olayları), c.6, s.3411
40. Hutbe: Kitab'ul-İmam, İmam Muhammed bin İdris Şafii, (Ö.H. 204); et-Tarih, c.6, s.41, Taberi; Kuvvet'ul-Kulub, c.l, s.530, Ebu Talib Mekki; et-Tarih, c.2, s. 136, İbn-i Vazih; Ensab 'ul-Eşraf c.2, s.352 ve 114. Belazuri; el-Kamil, c.2, s. 153, Muberred; Tarih'ul-Yakubi, c.l, s. 167; Kitab-u Sıffın, s.264, Nasr b. Mezahim; el-İkd'ul-Ferid, s.211,c.l, İbn-i Abdurabbih; et-Tezkire, s.99, İbn-i Cevzi
41. Hutbe: Metalib'us-Suul, c.l, s. 170, Talha Şafii; Resail-u Cahiz, s. 125, Ebu Osman el-Cahiz
42.Hutbe: Kitab-u Sıffın, Nasr b. Mezahim, s.3-4; el-Mecalis, s.50, Şeyh Mufıd; Hilyet'ul-Evliya, c.l, s.56, Ebu Naim; Mııruc'ıız-Zeheb, c.2, s.436, Mes'udi; Uyun'ul-Ahbar, c.2, s.353, İbn-i Kuteybe; Usul-u Kafi, c.2, s. 107, Kuleyni; el-Bihar, c.17, Meclisi; et-Tarih, c.2, s. 184. Yakııbi; el-İrşad, s. 111, Şeyh Mufıd; el-Hikmel 'ul-Halide, s. 144, İbn-i Meskuyc; el-İkd'ul-Ferid, c.2, s. 124, İbn-i Abdurabbih,; Ravzat'ul-Kafi, s.58, Kuleyni; Menakib, s.262, Harezmi; Emali, c.l, s.236, Şeyh Tusi; Tezkiret'ul-Havas, s. 122, İbn-i Cevzi
43.Hutbe: Menakib, s. 108, Hatip Harezmî; Kitab-u Sıffın, s.201, Nasr b. Mezahim; el-İmame ve's-Siyase, c.l. s.94, İbn-i Kuteybe; el-İkd'ul-Ferid. c.2, s. 108. İbn-i Abdurabbih; Men la Yahzııruh'ul-Fakih, c.l, s.461. Şeyh Saduk; Misbah'ııl-Mııteheccid, s.429, Şeyh Tusi: Zehair 'ul-Ukba, s. 112, Taberi
44.Hutbe: Tarih-u Taberi, c.6, s.65, 77 ve 344; el-Garat, Hilal'us-Sekafı; Ensab'ul-Eşraf, s. 114, Belazuri; Tarih-u Dimeşk, c.55, İbn-i Asakir; Muruc'uz-Zeheb, Mes'udi, c.3, s.419; el-Ağani, c.9, s. 100. Ebu'l-Ferec İsfahani; el-Garat, c.2, s.770
45.Hutbe: Men La Yahzuruh 'ul-Fakih. c.l, s.327, Şeyh Saduk; Misbah'ııl-Mııteheccid, s.458, Şeyh'ut-Taife Tusi; el-İrşad, Şeyh Mufıd; el-Beyan ve't-Tebyin, c.l, s. 171, Cahiz; Uyun'ul-Ahbar, c.2, s.235, İbn-i Kuteybe; Tuhef'ul-Ukııl, Harrani; İcaz'ıd Kur'an, s.222, Bakelani
46.Hutbe: el-Fııtuh, c.2. s.461, A'sem el-Kufı; Kitab-u Sıffın, s. 132, Nasr b. Mezahim, s. 132; Deaim'ul-İslam, c.l. s.347, Kadı Numan; bu söz Hz. Resulullah'dan nakledilmiştir. Bunun için şu eserlere bakınız: Tehzib'ul-Lügat, c.3, s. 153, Ezheri; Riyaz'us-Salihin, s.197, 975. Hadis, Nıveri
47.Hutbe: Kitab'ul-Buldan, s. 163, İbn-i Fakıh; Rebi'ul-Ebrar, (birinci cilt, beldeler ve diyarlar bölümü) Zemahşeri
48.Hutbe: Kitab-u Sıffın, s. 132-132, İbn-i Mezahim; Abduzzehra el-Hüseyni ise, Mesadir-u Nehc'ül-Belağa ve Esanidihi, c.2. s. 16'da bunu siyer ashabından bir grubun da naklettiğini zikretmiştir.
49.Hutbe: Kitab'ur-Ravza Mine'l-Bihar, c.67, s.304, Meclisi; Uyun'ul-Hikem ve'l-Mevaiz, Ali bin Muhammed bin Vasiti, (Ö.H. 457)
50.Hutbe: Mehasin, c.l, s.208, el-Barki; Usul-u Kâfi (bidatler, reyler ve kıyaslar babı), Kuleyni ve Ravzat'ul-Kâfi, s.58; Kitab'ut-Tarih, c.2, s. 136, İbn-i Vazih; el-Besair ve'z-Zehair, s.32, Tevhidi; Mişkat'ul-Envar; s.223 Tabersi, Tarih, c.2, s. 197. Ya'kubi
51.Hutbe: Kitab-u Sıffin, Nasr b. Mezahim ve Şerh-ıı Nehc'ül-Belağa'ya bakınız, İbn-i Ebil-Hadid, c.l, s.329
52.Hutbe: Men La Yahzuruh'ul-Fakih, c.l, s.461, Şeyh Saduk; Misbah. s.461. Şeyh Tusi; Kitab'ul-Hilye, c.l, s.77, Ebu Naim: Emali, s.87. Şeyh Mufıd; Mecalis, s.95, Şeyh Mufid; Men La Yahzuruh 'ul-Fakih, c. I. s.328, Şeyh Saduk
53.Hutbe: Men La Yahzuruh'ul-Fakih, c.l. s.461. Şeyh Saduk; Misbah’ul-Müteheccid, s.429, Şeyh Tusi; el-Menakıb, s. 108, Hatip Harezmî; Kitab-u Sıffin, s.201, Nasr b. Mezahim; el-İmame ve's-Siyase, c.l, s.94, İbn-i Kuteybe; el-Ikdul-Ferid. c.2, s.108, İbn-i Abdurabbih
54.Hutbe: el-İkd'ul-Ferid, c.4, İbn-i Abdurabbih; en-Nihaye, c.2. s. 128, İbn-i Esir; Kitab'ıd-Cemeî, Mehnef; Bihar'ıd-Envar, Meclisi; el-İrşad, s.437, Şeyh Mufıd; İhticac, s.236. Tabersi; el-İkd'ul-Ferid, c.2, s. 135. İbn-i Abdurabbih; el-Musterşid. s.80, Şeyh Mufıd
55.Hutbe: Kitab-u Sıffin. s.209, Nasr bin Mezahim, Tarih, c.4. s. 13. Taberi
56.Hutbe: Kitab-u Sıffin, s.520, Nasr bin Mezahim Rebi'ul-Ebrar, c.2 (Bab-u Katli ve'ş-Şehade) Zemahşeri; el-Garat. İbn-i Hilal Sakefı; Kitab'ul-Cemel, Vakidi; el-İrşad, s. 127, Şeyh Müfıd; Kitab-u Selim bin Kays, s.77; Tezkire, s. 115, İbn-i Cevzi
57.Hutbe: Kitab'ıd-Garat, İbn-i Hilal Sakafi; Usul-ıı Kafi. Kuleyni: Tefsir-i Ayyasi, Nah! Suresi 106. ayetin tefsiri; Kurb'ul-İsnad, Himyeri; Ensab'ul-Eşraf, c.2, s. 119. Belazuri; Mustedrek. c.2, s.385, Hakim; Emali, s.214, Şeyh Tusi; el-İrşad, s.151, Şeyh Mufıd; el-Melahim ve'l-Fiten, s.75, İbn-i Tavus; Kitab'ul-Fiten, Naim bin Hammad; Kitab 'ur-Rical, s. 103. el-Keşi
58.Hutbe: Tarih. s.48 ve 3378, Taberi; el-İmame ve's-Sivase, c.l, s. 124, İbn-i Kuteybe; Tezkiret'ıd-Havas. s. 100. Sıbt bin Cevzi; el-Mıısterşid, s. 162. Taberi; en-Nihaye, Abir kelimesi. İbn-i Esir; Ensab'ul-Eşraf, c.2, s.369, Belazuri; el-Kamil, c.2, s. 141
59.Hutbe: el-Mehasin, c.l, s.358, Beyhaki; Muruc'uz-Zeheb, c.2. s.416, Mes'udi; el-Kamil, c.2. s. 140, Muberred: Kitah'ul-Havaric. Mcdaini; el-İrşad, s. 150
60.Hutbe: el-Mehasin, c.l, s.358. Beyhaki; Muruc'uz-Zeheb, c.2, s.416, Mes'udi; el-Kamil, c.2, s. 140. Muberred; Kitab'ul-Havaric, Medaini; el-İrşad. s. 150
61.Hutbe: el-Mehasin, s.385, Beyhaki; Muruc'uz-Zeheb, c.2, s.416, Mes'udi; el-Kamil, c.2, s. 120, Ebu'l-Abbas Muberred; İlel'uş-Şerai, s.201, Şeyh Saduk; et-Tehzib, c.2, s.48, Şeyh Tusi
62.Hutbe: el-Bidaye ve'n-Nihaye, c.8, s. 12, İbn-i Kesir; Kitab'ul-Kadr, Ebu Davud (Seyyid Razi'den 130 yıl önce ölmüş olup H. 275 yılında vefat ettiği söylenmektedir.); Gıırer 'ul-Hikem, s.89, Amedi; Rebi'ul-Ebrar, (Bab'ul-Katl ve'ş-Şehade) Zemahşeri; Kitab-u Sıffın, s. 128, Nasr bin Mezahim
63.Hutbe: Gurer'ul-Hikem, Amedi (Elif harfinde)
64. Hutbe: el-Gurer ve'd-Durer, Amedi; Tezkiret'ul-Havas, s.145, Sibt bin Cevzi
65. Hutbe: et-Tevhid, s.26-29, Saduk; Uyun'ul-Hikem ve 7-Mevaiz, Ali bin Muhammed bin Şakir Leysi Vasiti; Gıırer'ul-Hikem, s.238, Amedi
66.Hutbe: Kitab-u Sıffın, Nasr b. Mezahim, İbn-i Ebi'l-Hadid, Şerh-u Nehc'ül-Belağa, c.l, s.479-483'e bakınız. Uyun'ul-Ahbar, c.l, s.110, İbn-i Kuteybe; el-Beyan ve't-Tebyin, c.2, s.21-24 Cahiz; el-Mehasin ve'l-Mesavi, s.45, Beyhaki; Besaret'ul-Mustafa, s. 172, İbn-i Kasım Taberi; Destur-u Mealim 'il-Hikem. s. 124, Kadı Kudai; Tarih-i Dimeşk, el yazması, c.12, s.182-188; Muruc'uz-Zeheb, s.2, s.380, Mes'udi; en-Nihaye, İbn-i Esir (Ö.H. 606)
67. Hutbe: Nehayet'ul-Ereb, c.8, s. 168, Nuveyri; Gurer'ul-Hikem, s.326, Amedi; et-Taaccub, s. 13, Keraceki; Kitab'us-Sakife, Cevahiri; Tarih 'ut-Taberi, c.6, s.263; el-İstiab, Avf b. Esase İbn-i Abdulbirr'in biyografisinde; Muruc'uz-Zeheb, Mesudi; el-Besair, et-Tevhidi (Ö.H. 404)
68. Hutbe: el-Garat, İbn-i Hilal Sakafı; Tarih, c.6, s.63 ve 3413, Taberi; Ensab 'ul-Eşraf, c.2, s.404, Belazuri
69. Hutbe: Ensab'ul-Eşraf c.2, s.438 ve 458; et-Tarih, c.2, s. 184 İbn-i Vazih, el-Garat, İbn-i Hilal Sakafı; et-Tarih, c.6, s.3444-3445, Taberi; (H. 39. yıl olayları); el-İrşad, s. 128 Şeyh Mufıd
70.Hutbe: et-Tebakat, c.3, s.36, İbn-i Sad; Mekatil'ut-Talibiyyin, s.116, Ebul-Ferec İsfahani; el-İkd'ul-Ferid, c.2, s.298, İbn-i Abdurabbih; Zeyl'ul-Emali, s. 190, Ebu Ali el-Kali; el-İmame ve's-Siyase, c.l, s. 160, İbn-i Kuteybe; el-Muğallin, Muhammed bin Habib Bağdadi; el-İstiab, c.3, s.61, İbn-i Abdulbir; el-İrşad, s.9, Şeyh Mufıd; el-Gurer ve'd-Durer, c.4, s.78, Murtaza; Ensab'ul-Eşraf, c.2, s.495, Belazuri; Tezkire, s. 174, İbn-i Cevzi; Zehair 'ıd-Ukba, s. 113, Taberi
71. Hutbe: el-İhtisas, s.155, Abbasi Halifesi Musa Hadi'nin çağdaşı İbn-i De'b-i; el-İrşad, s. 161, Şeyh Mufid; el-İhticac, s.l, s.254, Tabersi; el-Kafı, c.2, s.236, Kuleyni; Uyun'ul-Ahbar, c.2, s.301, İbn-i Kuteybe; el-Mecalis, s. 105, Şeyh Mufid; Tezkiret'ul-Havas, s. 137, Sibt bin Cevzi; el-İhtisas, s. 155, Şeyh Mufid; Mecma 'ııl-Emsal, c. 1, s.234, Meydani
72. Hutbe: Garib'ul-Hadis, İbn-i Kuteybe; el-Garat, İbn-i Hilal Sakafi; Bihar'ul-Envar, c.l7, s. 16, el-Kumbani baskısı; Zeyl'ul-Emali, s 173, Ebu Ali el-Kali; Tehzib'ul-Lügat, Ezheri; en-Nihaye, İbn-i Esir; Destur-u Mealim 'ul-Hikem, s. 119, Kadı Kudai; Tezkiret'ul-Havas, s.136, Sibt bin Cevzi; Sahifet'ul-Aleviyye, s.3, Semahici
73. Hutbe: et-Tabakat, c.l, (Mervan'ın biyografisinde) İbn-i Sad; Ensab'ul-Eşraf, c.2, s.361, Belazuri; Rebi'ul-Ebrar, Zemahşeri; Tezkiret'ul-Havas, s.78, Sibt bin Cevzi, en-Nihaye c.l, s.67, İbn-i Esir; Hayet'ul-Heyevan, Dimyeri
74.Hutbe: et-Tarih, Taberi, (Hicri 23 senesi olayları) Tehzib'ul-Lügat, c.l, s.341, Ezheri; el-Cem Beyne'l-Garibeyn, el-Herevi; Tenbih'ul-Havatir, Şeyh Verram; en-Nihaye, İbn-i Esir,
(Hicri 23 senesi olayları)
75.Hutbe: en-Nihaye, İbn-i Esir, Karf maddesinde; Mecma'ul-Bahreyn, et-Tureyhi
76.Hutbe: Tuhef'ul-Ukul, s.151, Harrani; Kenz'ul-Fevaid, s.162, Keraceki; Metalib'us-Suul, c.l, s.59, Muhammed bin Talha Şafii; Uyun'ul-Hikem ve'l-Mevaiz, İbn-i Şakir; Rebi'ul-Ebrar, c.l, s.231; Zehr'ul-Adab, c.l, s.42, el-Hasri; Gurer 'ul-Hikem, Amedi; Tezkiret'ul-Havas, s. 145, Sibt bin Cevzi; Ravzat 'ul-Kafi, s. 172, Kuleyni
77.Hutbe: el-Ağani, c.ll, s.29, ve c.2, s.29, Ebu'l-Ferec İsfahani; Tehzib'ul-Lügat, c. 15, s.27, el-Ezheri; Garib'ul-Hadis, Kasım bin Selam; el-Mu 'telif ve 'l-Muhtelif, İbn-i Dureyd; el-Cem Beyne'el-Garibeyn, Muhammed bin Ebi Medyeni İsfahani; en-Nihaye, c.l s.180, İbn-i Esir; Cemheret'ul-Emsal, c.l, s.165, Ebu Hilal Askeri
78.Hutbe: el-Miet'ul-Muhtare, Ebu Osman Cahiz; el-Menakıb, s.272, Harezmi
79.Hutbe: Kitab-u Sıffın, İbrahim bin Hasan bin Dizil'il- Muhaddis; Uyun-u Ahbar'ir-Rıza, Şeyh Saduk; el-Emali, s.249, Şeyh Saduk; Uyun'ul-Cevahir, Şeyh Saduk, s.57; Ferec'ul-Melunum fi Tarih-i Ulema'in-Nücum. s.57-59. Seyyıd bin Tavus; Ensab'ııl-Eşraf, c.2, s.3608, Belazuri; Tezkiret'ul-Havas, s. 158, Ibn-i Cevzi; el-lhticac, s.357. Tabersi
80.Hutbe: Tezkiret'ul-Havas, Sibt bin Cevzi: Kuvvet 'ul Kulub, c.l. s.282, Ebu Talib Mekki (Ö.H. 382): Fum-u Kâfi. c.5, Kuleyni; el-Musterşid, s.81, Taberi el-İmami
81.Hutbe: Meani'l-Alıbar. s.251. Şeyh Saduk; el-Hisal, c.l, s.ll, Şeyh Saduk; el-Mehasin, s.234, el-Barki; Gıırer'ul-Hikem, s. 119; Ravzat'ul-Vaizin, s.434, el-Fettal; Mişkat'ul-Envar s.106, Tabersi; Tuhef'ul-Ukul, s. 101, 138 ve 154. İbn-i Şıfbe el-Harrani
82.Hutbe: el-Kamil, c.l, s.88. el-Muberred; el-Emali, c.2, s.117, el-Kali; el-Muctena, s.31. İbn-i Dureyd; Tuhef'ul-Ukul, s. 138, el-Herrani; el-İkd'ııl-Ferid, c.3, s. 172. İbn-i Abdurabbih; el-Emali, c.l, s. 153, Murtaza; Tezkiret'ul-Havas, s. 136. Sibt bin Cevzi; Mişkat'ul-Envar, s.243. Tabersi; Gurer'ul-Hikem. s.86, Amedi; Kenz'ul-Fevaid, s. 160, Keraceki; Muruc'uz-Zeheb, c.2. s.433, Mes'udi; el-İhtisas, s.188, Şeyh Mufıd; el-Menakıb, s.262, Harezmi; el-Kamil, c.l, s.152, el-Muberred
83. Hutbe: Tuheful-Ukul, s. 146, İbn-i Şu'be: Destur-u Mealim 'il-Hikem, s.59, Kadı Kudai; Gurer'ul-Hikem, Amedi; Uyun'ul-Hikem ve'1-Mevaiz, İbn-i Şakır Leysi Vasiti; Hilyet'ul-Evliya, c.l, s.77, Ebu Naim; en-Nihaye, İbn-i Esir, c.l, s. 132 ve c.2, s.287: Tezkiret'ul-Havas, s.121, İbn-i Cevzi; el-Hikmet'ul-Halide, s. 112, İbn-i Meskuye; el-İkd'ul-Ferid, c.2, s. 132. İbn-i Abdurabbih; Mecma'ııl-Emsal. c.2. s.29, Meydani; Musteksa, c.l, s.240. Zemahşeri
84. Hutbe: Uyun'ul-Ahbar. c.3. s. 10 ve c.3, s. 164, İbn-i Kuteybe; el-İkd'ul-Ferid, c.2, s.287; el-İınta ve'l-Muanese. c.3, s. 183, Ebu Hayyan Tevhidi; el-Mehasin ve'l-Mesavi, s.54, Beyhaki; Ensab'ul-Eşraf, c.2, s. 145 ve 151, Belazuri; Emali, c.l, s.131, Şeyh Tusi; en-Nihaye, c.l. s.117 ve c.3. s.59 ve 110 ve c.4, s.59 ve 89, İbn-i Esir; Hakeza Muhammed bin İmran el-Merzbani (Ö.H. 384, Nehc'ül Belağa yazılmadan 16 yıl önce), İbn-i Ukde (Ö.H. 333) ve Zübeyr b. Bekkar (Ö.H. 255) da bu hutbeyi nakletmişlerdir.
85.Hutbe: Hilyet'ul-Evliya c. I s.77, Ebu Naim; Uyun-u Hikem ve'l-Mevaiz, İbn-i Şakir Leysi Vasiti; Tezkiret'ul-Havas. s. 13 l, Sibt b. Cevzi; Metalib 'us-Suut e. 1 s. 140, Muhammed Talha Şafii
86.Hutbe: Ahbar'ut-Tival, s. 145, Ebi Hanife Dinveri; Tuheful-Ukul. s. 100-101 İbn-ı Şube Hamini; el-Mehasin s.233-234. el-Barki: el-Mecalis. s.i20, Şeyh Mufid; Mişkat'ul-Envar, s. 156, Tabersi: Gıırer'ııl-llikem, Amedi; Kitab-u Sıffın, s. 10. Nasr b. Mezalimi; el-Fakih. e. I s.132, Şeyh Saduk
87.Hutbe: Rebi'ul-Ebrar, el-İzz ve'ş-Şeref babı. Zemahşeri; Şerh-u Nehc'ül-Belağa. İbn-i Ebi'l-Hadid c.2 s. 132
88.Hutbe: er-Ravza. s.62. Kuleyni: el-lrşad. s. 173. Şeyh Mufıd; en-Nihaye, c.l s.46. ibn-ı Esir
89.Hutbe: 'Usul-u Kafi c.l s. 15-60. Kuleyni. et-Teraz c.l s.342 Seyyid Alevi Yemani
90.Hutbe: Uyun'ul-Hikem ve'l-Mevaiz. el-Vasiti: Gıırer'ııl-Hikem, s. 185, Amedi; en-Nihaye, c.2. s.345. İbn-i Esir
91.Hutbe: el-İkd'ul-Ferid, c.2, s.406. İbn-i Abdurabbih; et-Tevhid, s.34, Şeyh Saduk; Rebi'ııl-Ebrar. c.l. Melekler bölümü, Zemahşeri; en-Nihaye. İbn-i Esir; Ferec'ul-Mehınum, s.56, Seyyid bin Tavus
92.Hutbe: Tarih-i Taberi, (Hicri 35. yıl olayları) c.6. s.3066; en-Nihaye, İbn-i Esir. (Hicri 35. yıl olayları) el-Cemel, s.48, Şeyh Mufıd; et-Tezkire, s.57, İbn-i Cevzi
93.Hutbe: et-Tarih, c.2, s. 182, İbn-i Vazıh; Hilyefııl-Evliya, c.l, s.68, Ebu Naim; el-Garat, İbn-i Hilal Sakafi; etı-Nihaye. İbn-i Esir, c.l, s.377 (Hizb maddesi) ve c.3, s.200, (Azım maddesi); el-Mustedrek, c.2, s.466, el-Hakim; Cami-u Beyan 'il-İlim ve Fazlihi, c.l, s.114, İbn-i Abdurabbih; el-İsabe, e.2, s.509. İbn-i Hacer; er-Riyaz'ıııı-Nazre, s. 198. Taberi; Tarih'ııl-Hulefa, s. 124, Siyuti; el-Fütuhat'ul-Mekkiyye, c.2, s.337, Ahmed Zeyni Dehlan; Yenabı'ul-Mevedde, s.224, Kunduzı; Kitab-u Selim bin Kavs Hilali, s.75; Tarih, c.2, s.l 19, Yakubi; el-Fiten, Ebu Salih Selili; el-Fiten, Naim bin Hammad el-Huzai; el-Melahim ve'l-Fiten. s.86 ve 16 İbn-i Tavus; el-Mııhtasar. s.88, Hasan bin Süleyman Hilli; Kitab-u Hııteb-i Emiri 'l-Mününin, Celludi
94.Hutbe: Usul-u Kafi, c.l, s.134, Kuleyni; el-İkd'ul-Ferid, c.4. s.74; İbn-i Abdurabbih; et-Tevhid, s.28, Şeyh Saduk
95.Hutbe: Bihar'ul-Envar, c.l8. s.219. Meclisi
96.Hutbe: Bihar'ul-Envar, c.16, s.380, Meclisi
97.Hutbe: Kitab-u Selim bin Kays el-Hilali, s. 110; el-Kafi, c.2, s.236, Kuleyni: Uyun'ul-Ahbar, c.2, s.301. İbn-i Kuteybe; Hilyet'ul-Evliya, c.l. s.76, Ebu Naim; el-irşad, s. 161, Şeyh Mufıd; el-Mecalis, s. 105, Şeyh Mufıd; Tezkire!'ul-Havas, s. 137, Sibt bin Cevzi; Tarih-u Dimeşk, İbn-i Asakir; Uyun'ul-Ahbar, c.2, s.301, İbn-i Kuteybe; el-Beyan ve't-Tebyin, c.2, s.68, Cahiz; Ensab'ul-Eşraf, c.2, s. 142, Belazuri; el-imame ve's-Siyase, c.l, s.26, İbn-i Kuteybe; el-Mıısterşid, s.73, Taberi Emami; Mişkat'ul-Envar, s.57, Tabersi; el-İhlicac, s.254, Tabersi
98. Hutbe: el-İmamet ve's-Siyase, c.l, s. 151, İbn-i Kuteybe; Tezkire! 'ul-Havas, s. 100, Sibt bin Cevzi; el-İrşad, s. 157, Şeyh Mufıd; Bihar 'ul-Envar, Fiten babı. Meclisi
99. Hutbe: Mean'il-Ahbar, s. 184, Şeyh Saduk; el-Fakih, c.l, s.270, ve c.4, s.273, Şeyh Saduk; Emali, c.2, s.50, Şeyh Tusi; Mişkat'ul-Envar, s. 107, Tabersi
100.Hutbe: Şerh 'un-Nehc, c.2, s. 192, İbn-i Ebi'l-Hadid
101.Hutbe: Tarih, c.6, s.48, Taberi; en-Nihaye, (Ba harfi bölümü) İbn-i Esir; Emali, Şeyh Saduk; Gurer'ul-Hikem, s.329, Amedi; Ma'den'ul-Cevahir, s.226, Keraceki; el-Mehasin, s.41, Beyhaki; el-Heyevan, c.2, s.90, Ebu Osman Cahiz
102.Hutbe: el-İmamet ve's-Siyase, c.l, s.153, İbn-i Kuteybe; Tuhef'ul-Ukııl, s.131, İbn-i Şu'be Harrani; Furu-u Kafi, c.4, s.31, Kuleyni; el-Mecalis, s.95, Şeyh Mufıd; Emali, c.l, s. 197, Şeyh Tusi
103.Hutbe: er-Ravza, Kuleyni, s. 139; Tuheful-Ukul, s. 143, Harrani; Usul-u Kafi, c.2, s.225, Kuleyni; Uyun 'ul-Ahbar, s.2, s.352, İbn-i Kuteybe; Rebi'ul-Ebrar, c.l, s.219, Zemahşeri; Metalib'us-Suul, c.l, s.202, İbn-i Talha Şafii; Destur-u Mealim'ul-Hikem, s.48, Kadı Kudai; Kilab 'ul-Fiten, Naim bin Hammad Huzai (Ö.H. 228); el-Melahim, s.27, Seyyid bin Tavus; en-Nihaye, c.5, s.131, İbn-i Esir; Hilyet'ul-Evliya, c.l, s.76, İsfahani; et-Tezkire, s. 138, İbn-i Cevzi
104.Hutbe: el-İrşad, s.154, Şeyh Mufıd; el-Hasais, s.70; Mecma'ul-Emsal, c.2, s.429. Meydanı
105. Hutbe: Bihar'ul-Envar, c.8, s.665, Meclisi; el-İrşad, s. 160, Şeyh Mufıd; Tefsir-u Ali bin İbrahim, c.l s.384; el-Musterşid, s.73, Taberi Emami
106. Hutbe: İhya'ul-Ulum, Gazali; Tuheful-Ukul, s. 126, Harrani; Usul-u Kafi, c.2, s.49, Kuleyni; Zeyl'ul-Emali, s. 171, Ebu Ali el-Kali; Kuvvet ul-Kulub, c.l, s.382 ve 407, Ebu Talib Mekki; Hilyet'ul-Evliya, c.l, s.74-75, Ebu Naim; el-Hisal, c.l, s.108, Şeyh Saduk; Destur-u Mealim'il-Hikem, s. 121, Kadı Kudai; Bihar'ul-Envar, c.8, s.639, Meclisi; Kitab-u Selim bin Kays, s.37; el-Mecalis, s. 162, Şeyh Mufıd; et-Tezkire, s. 127, İbn-i Cevzi; Emali, c. 1, s.35, Şeyh Tusi; Kitab-u Selim bin Kays, s.88
107.Hutbe: et-Tarih, c.6, s. 14 ve 3301, Taberi; Furu-u Kafi, c.5, s.40 (Cihad Kitabı) Kuleyni; Kitab-u Sı/fin, s.256, Nasr bin Mezahim, Bihar 'ul-Envar, Kitab 'ul-Fiten, s.404 Meclisi
108.Hutbe: Gıırer'ul-Hikem, s.20 Amedi; Rebi'ul-Ebrar, c.l, (Tebeddül'al-Ahval babı) Zemahşeri
109.Hutbe: el-İkd'ul-Ferid, c.4, s.76, Ibn-i Abdurabbih; Rebi'ul-Ebrar, (Melekler babı) Zemahşeri; Gurer'ul-Hikem, (Peygamber'in Sıfatları'nda) Amedi
110.Hutbe: Tuheful-Ukul, s. 104, İbn-i Şu'be Harrani; el-Fakih, c.l, s. 131, Şeyh Saduk; İlel'uş-Şerayi, s. 114, Şeyh Saduk; el-Mehasin, s.233, Barkı; Emali, c.l, s.220 Şeyh Tusi; Bihar 'ul-Envar, c.17, s.146, Meclisi; et-Temsil ve 'l-Muhazere, s.422, Sealebi, (H. 429)
111.Hutbe: el-Munik, Muhammed bin Ümran el-Merzbani, (Ö. 384); Tuheful-Ukul, s.127, İbn-i Şu'be Harrani; Destur-u Mealim'ul-Hikem, s.51, Kadı Kudai; Metalib'us-Suul, s. 144, İbn-i Talha Şafii; en-Nihaye, c.l, s. 18, 25, 308, İbn-i Esir; el-Beyan ve't-Tebyin, c.2, s. 112, Cahiz; Uyun'ul-Ahbar. s.2, s.250, İbn-i Kuteybe; Bihar'ul-Envar, c.17, s. 167, 163, Meclisi; Senaateyn, s.277, Ebu Hilal Askeri; el-İkd'ul-Ferid, c.2, s.160, İbn-i Abdurabbih
112.Hutbe: Uyun'ul-Hikem ve'l-Mevaiz, İbn-i Şakir Leysi Vasiti; Bihar'ul-Envar, c.77, s.430, Meclisi;
113.Hutbe: Rebi'ul-Ebrar, Zemahşeri; Gurer'ul-Hikem, s.76, 189, Amedi
114.Hutbe: et-Teraz, c.2, s.335, Seyyid Yemani; Tuheful-Ukul, s. 156, İbn-i Şu'be Herrani, Rebi'ul-Ebrar, Zemahşeri; Destur-u Mealim'ul-Hikem, s.33, Kadı Kudai; Gurer'ul-Hikem, Amedi; Emali, c.2, s. 107, Şeyh Tusi
115.Hutbe: el-Fakih, c.l, s. 335, Şeyh Saduk; Misbah'ul-Muteheccid, Şeyh Tusi; Rebi'ul-Ebrar, ("sihab ve meter" babı) Zemahşeri; Usul-u Kafi, c.5, s.53; el-İkd'ul-Ferid, c.4, s,338 İbn-i Abdurabbih; Kitab'ul-Cemel, Vakidi; el-İrşad, s. 139, 159, Şeyh Mufıd; Tecarib'ul-Umem, İbn-i Meskuye, Te'sis'us-Şia adlı kitaba bakınız, s.415; Emali, c.l, s.220, Şeyh Tusi
116.Hutbe: el-İkd'ul-Ferid, c.6, s.249, İbn-i Abdurabbih; Muruc'uz-Zeheb, c.3, s.112, Mes'udi (Ö. H. 333); Tehzib'ul-Lügat,c.l, s.101, Ezheri; el-Buldan, s.181, İbn-i Fakih; el-Cem Beyn'el-Gariheyn. Ahmed bin Muhammed Hercvi; en-Nihaye, c.2, s.41 ve c.5, s. 170, İbn-i Esir; Kcnz'ul-Ummal. c.6, s.87. Muttaki Hindi; el-İrşad. c.l. s.33, Deylemi; el-Fakih. c.l, s.275. Şeyh Saduk
117.Hutbe: el-İkd'ul-Ferid. c.6, s.249, İbn-i Abdurabbih; Mıırııc'ıız-Zeheb, c.3, s. 112, Mes'udi (Ö.H. 333); Tehzib'ul-Lügat, c.7. s.101. Ezberi; el-Buldan. s.181, İbn-i Fakih; cl-Cem Beyn'el-Garibevn, Ahmed bin Muhammed Herevi; en-Nihaye, c.2. s.41 ve c.5. s. 170. İbn-i Esir; Kenz'ul-Ummal, c.6, s.87, Muttaki Hindi; el-İrsad, c.l, s.33, Deylemi; el-Fakih, c.l, s.275, Şeyh Saduk
118.Hutbe: et-Tarih, c.4, s.85, Taberi; el-İmame ve's-Siyase, s. 121, İbn-i Kut ey be; Kil'ab'ı/l'-Cemel, Vakidi; hakeza bu hutbeyi Medaini ve Vakidi de kendi kitaplarında nakletmişlerdir; Şerh-u Nehc'ül-Belağa c.2, s.259, İbn-i Ebi'l-Hadid
119.Hutbe: en-Nihaye. c.l, s.215, İbn-i Esir
120.Hutbe: Kitab-u Selim bin Kays, s. 142; Gurer'ul-Hikem. s.81-82.Amedi
121.Hutbe: el-İkd'ul-Ferid, c.2. s.165. İbn-i Abdurabbih; Metalib'us-Suul. c.l. s. 100, İbn-i Talha Şafii; el-İrşad, s. 139, Şeyh Mufıd; el-lhtisas, s. 153, Şeyh Mufid (Abbasi Halifesi Hadi'nin çağdaşı İbn-i De'b'in kitabından nakletmiştir.); el-İhticac, c.l, s.273. Tabersi; Rebi'ul-Ebrar. c.l, s. 130, Zemahşeri; Gurer'ul-Hikem, Amedi; el-Mustaksa, c.2, s.260, Zemahşeri;
122.Hutbe: el-İhticac, c.l. s.274. Tabersi; el-Maarif, c.2, s. 136, İbn-i Kuteybe
123.Hutbe: Rebi'ul-Ebrar (Tebeddul'ul Ahval babında), Zemahşeri; Gurer'ul-Hikem, s.322, Amedi; el-İkd'ul-Ferid, c.2. s.282, İbn-i Abdurabbih; el-Kafi, Kitab'ul Cihad, s.342, Kuleyni; el-Vafi, Kitab'ul Cihad, s.27, el-Feyz; el-Cemel, s. 174, Şeyh Mufıd; el-lrşad, s. 119, Şeyh Mufıd
124.Hutbe: Kitab-u Sıffin, Nasr bin Mezahim, s.235; et-Tarih, c.6. s.9 ve 3290, Taberi; el-Kafi. c.5, s.39, Kuleyni; el-Futuh, c.3, s.73, Ahmed bin A'sem Kufi; Uyun'ııl-Ahbar, c.l, s. 110, İbn-i Kuteybe; Kitab-u Selim bin Kays, s. 140; el-İrşad, s. 126, Şeyh Mufıd; Muruc 'uz-Zeheb, c.2, s.398, Mes'udi
124.Hutbe: et-Tarih, c.6, s.37 ve 3352, Taberi; Tezkiret'ul-Havas. s. 100, Sibt bin Cevzi; el-İrşad s. 157, Şeyh Mufid; el-İhticac, c. 1, s.275, Tabersi
125.Hutbe: el-İmame ve's-Siyase, c.l. s. 153, İbn-i Kuteybe; Tuhef'ul-Ukul, s. 131, İbn-i Şu'be Harrani; Furu'ul Kafi, c.4, s.31, Kuleyni: el-Mecalis, s.95, Şeyh Mufid: el-Emali, c.l. s. 121 ve 197. Şeyh Tusi; Bihar 'ul-Envar, Kitab'ul Garat. Meclisi
127.Hutbe: et-Tarih, c.6, s.47 ve 3378, Taberi; en-Nihaye, (Cebr maddesi), İbn-i Esir; el-Heyevan. e.2, s.90, Ebu Osman Cahiz; el-Mehasin, s.41, Beyhaki; el-Emali, Şeyh Saduk; Gurer'ul-Hikem. s.329. Amedi; Maden 'ul-Cevahir, s.226, Keraceki: Mııruc'uz-Zeheb c.2, s.413, Mes'udi; et-Temsil ve'l Muhazere. s.27, Sealebi; en-Nihaye, (Yed babında) İbn-i Esir, (H.606)
128.Hutbe: et-Tarih, c.6, s.48, Taberi; en-Nihaye, (Cebr maddesi) İbn-i Esir; el-Heyevan, c.2, s.90, Ebu Osman Cahiz; El-Mehasin ve'l-Mesavi, s.41, Beyhaki; el-Emali, Şeyh Saduk: Gurer'ul-Hikem. s.329, Amedi; Maden'ul-Cevahir, s.226. Keraceki; Sahih-i Müslim, c.8, s. 184. Kitab'ul-Fiten, Naim bin Hammad; el-Melahim, s.70, İbn-i Tavus; Kitab'ul-Fiten, İbn-i Bezzaz; Sahih-i Buharı, c.4, s.34
129.Hutbe: Gurer'ul-Hikem, s.320, Amedi: Rebi'ul-Ebrar, (Tebeddüfül Ahval babı) Zemahşeri
130.Hutbe: Ravzat'ul-Kafi, s.206. Kuleyni; Kitab'us-Sakife. Cevheri; Şerh-u Nehc'ül-Belağa c.2, s.375, İbn-i Ebı'l-Hadid; et-Tarih, c.2, s, 120. Ya'kubi; et-Tezkire, s. 156, İbn-i Cevzi
131.Hutbe: Tezkireful-Havas. s. 120, Sibt bin Cevzı: Deaim'ul-İslam, s.531, Kadı Numan; en-Nihaye, c.3, s. 154, ve c.5. s.270, İbn-i Esir: el-Menakıb, İbn-i Cevzi; Bihar 'ul-Envar, c.17, s. 111, Meclisi
132.Hutbe: Gurer'ul-Hikem, Amedi; en-Nihave, c.2, s.210 ve c.5, s.239
133.Hutbe: Gurer'ul-Hikem, s.88, Amedi; Şerh-u Nehc'ül-Belağa, c.2, s.386, İbn-i Ebı'l-Hadid
134. Hutbe: en-Nihaye, c.4, s.250, İbn-i Esir; Kitab'ul-Emval. s.252, Ebu Ubeyd; Şerh-u Nehc 'ül-Belağa- İbn-i Meysem, c.3, s. 162
135.Hutbe: el-Futuh, c.2, s. 165, Ahmed bin A'sem Kufi
136.Hutbe: el-lrşad, s. 142, Şeyh Mufid; en-Nihaye, c.3. s.467. İbn-i Esir
137.Hutbe: el-İstiab, c.l, s.211, İbn-i Abdulbirr; Usul'ul-Gabe. c.2, s.61. İbn-i Esir; Kitab-u Cemel, s. 142. Şeyh Mufid (Vakidi'den naklen); en-Nihaye, c.3, s.318, İbn-i Esir; el-hnaıne ve's-Siyase. c.l, s. 154, İbn-i Kuteybe; el-Garat, İbn-i Hilal Sakafı; el-Musterşid. s.95, Taberi; Keşf'ul-Muhacce, s. 173. Seyyid İbn-i Tavus, Cemheret-u Resail'il-Arab, Ahmed Zeki Safvet; et-Tarih, c.6, s.3143, Taberi; el-İrşad, s.118, Şeyh Mufid; el-İkd'ul-Ferid, c.2, s. 135, İbn-i Abdurabbih
138.Hutbe: Bihar'ul-Envar, c.8, s.361, Meclisi; Gurer'ul-Hikem, s.296, Amedi
139.Hutbe: et-Tarih, c.5, s.39, Taberi; Tehzib'ul-Lügat, c.l, s.341, Ezheri; Tınbih'ul-Havatir, Şeyh Verram; el-Cem Beyn'el-Garibeyn, el-Herevi; en-Nihaye (Hicri 23. yıl olaylarında), İbn-i Esir
140.Hutbe: Gurer'ul-Hikem, s.135, 359, Amedi
141.Hutbe: Destur-u Mealim'ul-Hikem, s. 139; Ayn'ul-Edeb ve's-Siyaset, s.215, İbni Huzeyl; el-Hisal, c.l, s. 110, Şeyh Saduk; el-İkd'ul-Ferid, c.6, s.268, Esmei; en-Nihaye (Sab' babında), İbn-i Esir, (H. 606)
142.Hutbe: Kitab-u Sıffin, s.235, Nasr bin Mezahim; et-Tarih, c.6, s.9, Taberi; el-Kafı, c.5, s.39, Kuleyni; el-Fııtuh, c.3, s.73, A'sem Kufi; el-Garat, İbrahim Sakafi; Tuhef'ul-Ukul, s.126, Harrani; el-Emali, c.l, s.198, Şeyh Tusi; el-Mecalis, s. 104, Şeyh Mufıd
143.Hutbe: A'lam'un-Nübüvvet, Deylemi; Müstedrek'ül-Vesail, c.l, s.439, Nuri; en-Nihaye, c.l, s. 137, İbn-i Esir
144.Hutbe: Gurer'ul-Hikem, Amedi
145.Hutbe: Tuhef'ul-Ukul, İbn-i Şu'be Harrani; el-İrşad,s. 139, Şeyh Mufıd; Emali, c.l, s.220, Şeyh Tusi; Emali, c.2, s.53, Ebu Ali Kali; el-Beyan ve 'l-Tebyin, c.4, s.74, Cahiz
146.Hutbe: Ahbar'ut-Tıval, s. 134, Dinveri; el-Futuh, c.2, s.37, A'sem'ul Kufi; et-Tarih, c.4, s.237, Taberi; el-İrşad, s. 120, Şeyh Mufıd
147.Hutbe: Ravzatul-Kafi, s.386, Kuleyni; Tuhef'ul-Ukul, s. 163, Herrani
148.Hutbe: Kitab'ul-Cemel, Ebu Mahnef; Şerh-u Nehc'ül-Belağa'ya bakınız, c.l, s.78; el-İrşad, s. 142, Müfıd
149.Hutbe: Usul-u Kafi, c.l, s.299; Muruc'uz-Zeheb, c.2, s.436, Mes'udı; İsbat'ul-Vasiyye, s. 103, Mes'udi; et-Tarih, c.i2, s.211, (el yazması) İbn-i Asakir; Bihar'ııl-Envar, Hz. Ali'nin (a.s) şahadeti babı, Meclisi
150.Hutbe: el-Musterşid, s.73, Taberi Emami
151.Hutbe: Bihar'ul-Envar, c.8, s.663, Meclisi; et-Teraz, c.l, s.334, Seyyid el-Yemani
152.Hutbe: Usul-u Kafi c.l, s.139, Kuleyni; Gurer'ul-Hikem, s.232, Amedi; et-Tevhid, s.41, Şeyh Saduk
153.Hutbe: Tuhef'ul-Ukul, s. 108, İbn-i Şu'be Herrani; el-Kafi, c.5, s.82, Kuleyni; el-Mecmua, s.77, Şeyh Verram
154.Hutbe: Gurer'ul-Hikem, (Kaf harfinde) s.331-324, Amedi; et-Teraz, c.l, s.217, Seyyid Yemani
155.Hutbe: et-Teraz, c.l, s.334, Yemani
156.Hutbe: İhticac, c.l, s.326, Tabersi; Kenz'ul-Ummal, c.8, s.215, Muttaki Hindi; Mımtahab-u Kenz'il-Ummal, c.6, s.315; Telhis'uş-Şaft, c.l, s.326, Şeyh Tusi; Muhtasar-u Besair'ııd-Derecat, s. 195, Hilli; Bihar'ul-Envar, (Fiten ve Mihen babı) Meclisi; el-Mecalis, s. 162, Şeyh Mufıd; Tuheful-Ukul, s. 109, Herrani; Kitab-u Selim bin Kays, s.3 8
157.Hutbe: en-Nihaye, c.2, s.510, İbn-i Esir; Gurer'ul-Hikem, s.97, Amedi; Usul-u Kafi, c.l, s.60, Kuleyni; Bihar'ul-Envar, c.77, s.433, Meclisi
158.Hutbe: en-Nihaye, (Özr ve Nahm maddesi) c.l, s.46, ve c.3, s. 198, ve c.5, s.347, İbn-i Esir; er-Ravza, s.63, Kuleyni; el-trşad, s. 173, Şeyh Mufıd; Bihar'ul-Envar, c.8, s.668, Meclisi
159.Hutbe: Bihar'ul-Envar, c.8, s.606, Meclisi
160.Hutbe: Rebi'ul-Ebrar, (Ye's ve Kanaat babı) Zemahşeri; Mecma'ul-Emsal, c.2, s.3, Meydani (H. 518)
161.Hutbe: Bihar'ul-Envar, c.18, s.222, Meclisi
162.Hutbe: Emali, s.368, Şeyh Saduk; İlel'uş-Şerai, 119. Bab, Şeyh Saduk; el-Musterşid, s.64, Taberi İmami; el-İrşad, s. 173, Şeyh Mufıd; Bihar'ul-Envar, Kitab'ul-Fiten ve'l-Mihen, Meclisi; Fusul 'ul-Muhtare, s.46, Şeyh Mufıd
163.Hutbe: Hilyet'ul-Evliya, c.l, s.72, Ebu Naim İsfahani; Uyun'ul-Hikem ve'l-Mevaiz, Vasiti; Rebi'ul-Ebrar, (Melaike babı) Zemahşeri; Bihar'ul-Envar, s.77, s.306; et-Tevhid, s.61, Şeyh Saduk
164.Hutbe: Ensab 'ul-Eşraf, c.5, s.60, Belazuri; et-Tarih c.5, s.96 ve c.6, s.2938, Taberi; el-İkd'ul-Ferid, c.4, s.308, ve c.2, s.273, İbn-i Abdurabbih; Kitab 'ul-Cemel, s. 100, Müfid
165.Hutbe: Rebi'ul-Ebrar, c.l, Zemahşeri; en-Nihaye, c.l, s.27, İbn-i Esir ve c.2, s. 140 ve c.3, s.238; Mecma'ul-Emsal, c.l, s. 12, Meydani
166.Hutbe: Kitab-u Selim bin Kays, s.89, Ravzat 'ul-Kafi, s.62, Kuleyni; el-İrşad, s.373 Müfıd; en-Nihaye, c.l, s.46, İbn-i Esir
167.Hutbe: et-Tarih c.5, s. 157 ve c.6, s.3078, Taberi; Hesais, s.87, Razi
168.Hutbe: et-Tarih, c.5, s. 158, ve c.6, s.3078 ve 3079, Taberi; el-Mustaksa, c.l, s.3, Zemahşeri
169.Hutbe: et-Tarih, c.6. s.163. 3091 ve 3093, Taberi
170.Hutbe: Kitab'ul-Cemel, Vakidi: et-Tarih. c.5. s. 192 ve c.6, s.3159. Taberi; Rebi'ul-Ebrar, (el-Ecvibet'ul Muskite ve Reşekat'ul Kelam babında)
171.Hutbe: Kitab-u Sıffin, s.232. Nasr bin Mczahim; ed-Dua ve'z-Zikr, Hüseyin bin Said Ehvazi: Mehc ud-Deavat, Seyyid bin Tavus; et-Tarih, c.6. s.3288, Taben
172.Hutbe: et-Tarih, c.6, s.48. Taberi; en-Nihaye, ("ba" babı) İbn-i Esir; el-Mehasin, s.41, Beyhaki; Emali. Şeyh Saduk, Gıırer'ul-Hikem, s.329. Amcdi: Maden'ııl-Cevahir, s.226, Keraceki; el-Musterşid, s.811. Taberi; el-İmame ve's-Siyase, c.l, s. 13, İbn-i Kuteybe
173.Hutbe: Tuhef'ul-Ukul. s, 130, Ibn-ı Şu'be Herrani; Nakz'ul-Osmaniyye, Ebu Cafer Iskafı (Ö.T. 240)
174.Hutbe: Emali. c.l, s. 172. Şeyh Tusi; el-Menalab, s.117, Harezmi; en-Nihaye, c.l, s. 171. ve c.2, s. 167, İbn-ı Esir; el-Garat. Van'ı Hilal Sakatı; el-Musterşid. s.95. Taberi: Keşf'ul-Mııhacce, s. 173. Seyyid bin Tavus; el-İmame ves-Siyase. c.l, s. 154, İbn-ı Kuteybe
175.Hutbe: Gıırer'ul-Hikem, s. 191, Amedi; Bihar'ul-Emar, s.8, s.661, Meclisi
176.Hutbe: Rebi'ul-Ebrar, s.l. s-219, (elyazması) Zemahşeri; Usul-u Kafi c.2, s.443. Kuleyni; el-Mehasin, s.6 Barkı; Emali, s. 153, Şeyh Saduk; Tefsir-i Ayyaşı, s.2, s.262; Tııheful-Ukul, s.71, İbn-i Şu'be Herrani
177.Hutbe: et-Tarih, c.5, s.48 (Hicri 37. yıl olayları) Taberi
178.Hutbe: Uyun'ul-Hikem ve'l-Mevaiz. İbn-i Şakir Leyli; Bihar'ul-Envar, c.77, s.307, Meclisi: el-Hisal, c.2. s.163. Şeyh Saduk; Rebi'ul-Ebrar, c.l, s. 162. Zemahşeri; en-Nihaye, c.3, s.282, İbn-i Esir: el-Cemel s.46, Şeyh Mufid: el-Beyan ve't-Tebyin, Cahiz
179.Hutbe: Usul-ü Kafi c.l, s. 138; et-Tevhid s.96, 32, 324, Şeyh Saduk: El-İrşad, s.205. Şeyh Saduk; el-İrşad, s. 131, Şeyh Mufid; el-lhtisas, s.236. Şeyh Mufid; Tezkiret'ul-Havas. s. 157, Sibt bin Cevzi; el-Bed've't-Tarih. c.l. s.74, Mukaddesi
180.Hutbe: el-Garat, İbn-i Hilal Sakafi; et-Tarih, c.6, s.60 ve 3290, Taberi; en-Nihaye. c.l, s. 188. İbn-i Esir
181.Hutbe: el-Garat, İbn-i Hilal Sakafi; et-Tarih c.6, s.65 ve 3421, Taberi
182.Hutbe: Uyun'ul-Hikem ve'l-Mevaiz, İbn-i Şakir Leyli; en-Nihaye, c.2. s. 145 ve 198; Bihar'ul-Envar. c.8, s.643, Meclisi; Emali, s.362. Şeyh Saduk
183.Hutbe: Rebi'ul-Ebrar, c.l, s.53, Zemahşeri; en-Nihaye, c.5, s.299, İbn-i Esir; Tefsir'ul-Burhan, c.l, s.9 Seyyid Behrani
184. Hutbe: Kitab-u Senaateyn, s.258, Ebu Hilal Askeri, (Ö. Nehc'ül-Belağa'nın yazılmasından beş yıl önce, H. 395)
185.Hutbe: el-İhticac, c.l, s.305, Tabersi; Rebi'ul-Ebrar, (Devvab, bi'r ve'l bahr babında) Zemahşeri; Emali, s. 192, Ebu Talib Yahya bin Hüseyin bin Herun el-Hüseyni (Ö. 424)
186.Hutbe: el-İhticac, c.l, s.299 Tabersi; el-Kafi, c.l, s.138, Kuleyni; et-Tevhid, s.96, 320 ve 324, Şeyh Saduk; Emali, s.205, Şeyh Saduk; el-lrşad, s. 131, Şeyh Mufıd; el-İhtisas, s.236, Şeyh Mufid; Tezkire!'ıd-Havas, s. 157, Sibt bin Cevzi; Tuhef'ul-Ukul, s.43, Herrani; Emali, c.l, s. 148, Şerif Murtaza
187.Hutbe: Kitab-u Sıffin, Ebu'l-Hasan Medami; Rebi'ul-Ebrar, (mal ve kesb babı) Zemahşeri; Bihar 'ul-Envar, Kitab 'ul-Fiten, Meclisi
188.Hutbe: el-İ'caz ve'l İcaz, s.31, Ebu Mansur Sealebi; Bihar 'ul-Envar, c.77, s.433, Meclisi
189.Hutbe: el-İ'caz ve'l-İcaz, s.32, Sealebi; Besair'ud-Derecat, s.31, Ebu Cafer Muhammed bin Hasan Saffar (Ö.H. 290, Nehc'ül-Belağa yazılmadan 120 yıl önce); Kitab-u Huteb-i Emir'il-Müminin Ali (a.s) Mes'ade bin Sadaka; Uyun'ul-Ahbar, s.264, Şeyh Saduk; el-Hisal, c.2, s. 164, Şeyh Saduk; Gurer'ul-Hikem, s.80, Amedi; el-Hakim, Mustedrek, c.2, s.466'de; İbn-i Abdulbirr, Cami-ıı Beyan'il-jlim ve Fazlihi, c.l, s.H4'de; İbn-i Hacer, İsabe, c,2, s.509'da; el-Muhib'ut Taberi, er-Riyaz 'ıın-Nazre, s. 198'de; Siyuti, Tarih'ııl-Hulefa, s.l24'de; Seyyid Ahmed Zeyni Dehlan, Fütuhat'ul-Mekkiyye, c.2, s.337'de; el-Kunduzi, Yenabi'ııl-Mevedâe, s.224'de
190.Hutbe: Gurer'ul-Hikem, s.50 ve 108, Amedi; Bu hutbe Nehc'ül-Belağa'nın yazılmasından 23 yıl önce (H. 374'de) ölen, İbn-i Nebate'den de nakledilmiştir, Şerh-u İbn-i Ebi'l-Hadid, c. 1, s.8'e bkz.
191.Hutbe: Gurer'ul-Hikem, s.87, Amedi
192.Hutbe: Kitab'ul Yakin, s.196, Seyyid bin Tavus; Fııru-u Kafi, c.4, s. 168, Kuleyni; Men La Yahzunıh'ul-Fakih, c.l, s. 152, Şeyh Saduk; Rebi'ul-Ebrar, s. 113, c.l, Zemahşeri; A'lam'un-Nübüvvet, s.97, Maverdi; ez-Zeria, c.l, s.204, Ağa Bozorg Tahrani; Bihar'ul-Envar, c.5, Meclisi
193.Hutbe: Kitab-u Selim bin Kays, s.211, Hilali; Emali s.340, Şeyh Saduk; Uyun'ul-Ahbar, c.2, s.352, İbn-i Kuteybe; Tuhef'ul-Ukul, s.159, İbn-i Şu'be Herrani; Tezkiret'ul-Havas, s. 148, Sibt bin cevzi; Metalib'us-Suut, c.l, s. 151, İbn-i Talha Şafii; Kenz'ul-Fevaid, s.31, Keraceki; Mıırııc'uz-Zeheb, c.2, s.420, Mes'udi; et-Tebakat'ul-Kubra, c.6, s. 118, İbn-ı Sa'd; el-Vafi, c.3; Usul-u Kafi, s.226, Kuleyni; Emali, Şeyh Saduk; el-İkd'ul-Ferid, c.l, s.314, İbn-i Abdurabbih; Emali c,2. s.185, Şeyh Tusi
194.Hutbe: et-Teraz c.2, s.308, Seyyid Yemani; Gurer'ul-Hikem, s.54, 269, Amedi
195.Hutbe: Bihar'ul-Envar, c.7, s.314, Meclisi
196.Hutbe: Gurer'ul-Hikem, s.87, Amedi
197.Hutbe: Bihar'ul-Envar, Kitab'ul-Fiten, s.342, Meclisi; Gurer 'ul-Hikem, s.243, Amedi
198.Hutbe: Tuhef'ul-Ukul, s. 126, Herrani, Usul-u Kafi, c.2, s.49, Kuleyni; Zeyl'ul-Emali, s. 171, Ebu Ali Kali; Kuvvet'ul-Kubıb, c.l, s.382, Ebu Talib Mekki; Hilyeful-Evliya, c.l, s.74-75, Ebu Naim; el-Hisal, c.l, s. 108. Şeyh Saduk
199.Hutbe: el-Kafi, c.5, s.36 (Kitab'ul Cihad) Kuleyni; Bihar'ul-Envar, Kitab'ul-Fiten, Meclisi
200.Hutbe: Usul-u Kafi, c.2, s.336, Kuleyni
201.Hutbe: el-Mehasin, s.208, Barki; el-Gaybe, s.9, Numan; Bihar'ul-Envar, c.2, s.266; Tefsir-ıt Burhan, c.4, s.260; el-Musterşid, s.76, Taberi; el-İrşad, s.300, Şeyh Mufıd
202.Hutbe: Usul-u Kafi, c.l, s.458, Kuleyni; Delail'ul-İmamet s.47, Taberi imami; Mecalis, s.165, Şeyh Mufıd; Emali, c.l, s.108, Şeyh Tusi; Keşful-Gumme, c.2, s. 147, İrbeli; Tezkirel'ul-Havas, s.318, Sibt bin Cevzı
203.Hutbe: Emali, s. 132, Şeyh Saduk; Uyun'ııl-Ahbar'ir Rıza, c.l, s.298, Şeyh Saduk; el-İrşad, s. 139, Şeyh Mufıd; Mişkaful-Envar, s.243, Tabersi; Mecmuet-u Verram, s.66; Bihar'ul-Envar, c.17, s. 100 Meclisi; el-Kamil c.2, s.317 Muberred
204. Hutbe: Emali, Şeyh Saduk; el-Mecalis, s.116, Şeyh Mufıd; el-İrşad, s. 110, Şeyh Mufıd; Mişkat'ul-Envar, s.275, Tabersi; Bihar 'ul-Envar, s.227, Meclisi
205. Hutbe: Nakz'ul-Osmaniyye, Ebu Cafer İskafı ve Ebu Hadid'in Şerh-ıı Nehc'ül-Belağa (c.2, s. 173) kitabına bakınız; Bihar'ul-Envar, Kitab'ul-Fiten ve'l-Mihen, s.371, Meclisi
206. Hutbe: el-Ahbar'ut-Tival s. 155, Ebi Hanife Deynevi; Kitab-u Sıjfın, s. 103, Nasr bin Mezahim; Tezkiret'ul-Havas, s. 154, Sibt bin Cevzi
207.Hutbe: el-Tarih, c.6, s.34, Taberi
208.Hutbe: Kitab-u Sıffın, s.484, Nar bin Mezahim; el-İmamet ve s Siyaset, c.l, s. 118, İbn-i Kuteybe; Muruc'uz-Zeheb, c.2, s.400, Mes'udi
209.Hutbe: Kuvvet'ul-Kulub, c.l, s.531, Ebu Talib Mekki; el-İkd'ul-Ferid, c.l, s.329, İbn-i Abdurabbih; el-Kafi, c.l, s.410, Kuleyni; Rebi'ul-Ebrar, c.4, (Lezzat ve Lehv babı) Zemahşeri; el-Ihtisas, s. 152, Şeyh Mufıd; Telbis-u İblis, s. 194, Sibt bin Cevzi; Tezkire, s.l 10. İbn-i Cevzi
210.Hutbe: Usul-u Kafi, c.2, s.62, Kuleyni; Tuhef'ul-Ukul, s.136, Herrani; el-Hisal, c.l, s.333, Şeyh Saduk; el-İmta' ve'l-Muanese, c.3, s. 197, Tevhidi; el-Gaybe, s.26, Numan; el-Musterşid, s.30, Taberi; Tezkiret'ul-Havas, s. 142, Sibt bin Cevzi; el-İhticac, c.l, s.293, Tabersi; el-İstinsar, s. 10, Keraceki; el-Erbain, s.98, Şeyh Behai; el-Kafi, c.l, s.50, Kuleyni; Kitab-u Selim bin Kays s.38, el-Hisal c. 1, s.233, Şeyh Saduk
211. Hutbe: Rebi'ul-Ebrar, c.l, (Sema ve'1-Kevakib babı) Zemahşeri; en-Nihaye, c.l, s.27, İbn-i Esir
212. Hutbe: Rebi'ul-Ebrar, c.l, (Sema ve'1-Kevakib babı) Zemahşeri; en-Nihaye, c.l, s.27, İbn-i Esir
213.Hutbe: Bihar 'ul-Envar, c.4, s.319, Meclisi
214.Hutbe: Gurer'ul-Hikem, Amedi; Şerh-u Nehc'ül-Belağa, c.3, s.23, İbn-i Ebı'l-Hadid
215.Hutbe: el-İhtibar, Seyyid ibni Baki; Bihar 'ul-Envar, c.94 s.226
216.Hutbe: Ravzatul-Kafi, s.352, Kuleyni
217.Hutbe: Resail, Kuleyni; Keşf'ul-Muhacce, s. 173, Seyyid İbn-i Tavus; el-Garat, İbni-i Hilal Sakafı; el-İmame ve's-Siyase, c.l, s. 154, İbn-i Kuteybe; el-Musterşid, s.95, Taberi; Cemheret-u Resail'il-Ar ab, Ahmed bin Zeki Safvet; el-Cemel s.76, Şeyh Mufıd; el-İkd'ul-Ferid, c.2, s.227, İbn-i Abdurabbih
218.Hutbe: er-Resail, Kuleyni; el-Garat, İbn-i Hilal Sakafı, el-Musterşid, s.95, el-İmame ve's-Siyase, c.l, s.154, İbn-i Kuteybe; Cemheret-u Resail 'il-Arab, Ahmed bin Zeki Safvet
219.Hutbe: el-Ağani, c.21, s.246, Ebu'I-Ferec İsfahanı; el-Kamil, c.l, s. 126, Muberred; el-İkd'ul-Ferid, c.2, s.279, İbn-i Abdurabbih; el-Mehasin ve'l-Mesavi c.2, s.53, Beyhaki; en-Nihaye, c.l, s. 192, İbn-i Esir; Ensab 'ul-Eşraf, c.2, s.261, Belazuri; Muruc 'uz-Zeheb, c.2, s.371, Mes'udi
220.Hutbe: Gurer'ul-Hikem, s.233, Amedi
221.Hutbe: Uyun'ul-Hikem ve'l-Mevaiz, İbn-i Şakir Leysi Vasiti; en-Nihaye, c.2, s.398, İbn-i Esir; Hilyet'ul-Evliya, c.2, s. 132, Ebu Naim
222.Hutbe: Gıırer'ul-Hikem, s.81, Amedi
223.Hutbe: Gurer'ul-Hikem s.232, Amedi; et-Teraz, c.2, s.272, Seyyid Yemani
224.Hutbe: Emali, s.369. Şeyh Saduk; Tezkiretül-Havas. s. 155, Sibt bin Cevzi; Rebi'ul-Ebrar, (hayır ve salah babı) Zemahşen; el-Menakıb, c.2, s. 109, İbn-i Şehraşub; el-Erbain, s. 116 Meclisi
225.Hutbe: ed-Deavat, Ravendi; Bihar'ul-Envar, c.75, s.297 Meclisi; et-Teraz, c.l s. 119, Seyyid Yemani; Mekarim 'ul-Ahlak, s.lll, Tabersi; ve c. 17, s. 112; Sahifet-ul Seccadiye, İmam Ali bin Hüseyin (a.s)
226.Hutbe: Kenz'ul-Ummal, c.3, s.511, Muttaki Hindi; Tezkiret'ul-Havas, s. 122, Sibt bin Cevzi; el-Menakıb, s.267, Hatip Harezmi; Hilyet'ul-Evliya, Ebu Naim; el-Menakıb, s.267, Harezmi
227.Hutbe: Sahifet'ul-Aleviyyet'il-ala, Semahici; el-Misbah, s.249. Şeyh Tusi
228.Hutbe: ed-Deavat, Kutbuddin Ravendi; et-Tarih, s.48, Taberi; Şerh-u Nehc'ül-Belağa, c.2, s.92, Ebu Hadid İbn-i Meysem, c.4, s.97
229.Hutbe: İrşad, s. 142, Şeyh Mufıd; Kitab-u Cemel,s,128.Vakidi; Garat, İbn-i Hilal Sakafı, Keşf'ul-Muhacce, s. 173, Seyyid ibn-i Tavus; el-Musterşid, s.95, Taberi; Resail, Kuleyni; el- İmame ve's-Siyase, c.l, s. 154, İbn-i Kııteybe; et-Tarih, c.5, s.28, Taberi; el-İkd'ul-Ferid, c.2, s.165, İbn-i Abdurabbih
230.Hutbe: Nihaye c.2, s.61, ve c.3, s.174, ve c.l, s.355 ve c.2, s.103, ibn-i Esir; Gurer'ul-Hikem, s.112 ve 148 ve 213 Amedi
231.Hutbe: Kitab'ul-Cemel, Vakidi; el-İkd'ul-Ferid, c.2, s.227, İbn-i Abdurabbih; İrşad, s. 115, Şeyh Mufıd; Kitab-u Cemel, s. 127, Şeyh Mufıd; İhticac, s.235, Tabersi
232.Hutbe: Gurer'ul-Hikem, s.69
233.Hutbe: Ravzat'ul-Kafi, s.396, Kuleyni; Gurer'ul-Hikem, s.82, Amedi; Rebi'ul-Ebrar, c.l, Zemahşeri; Muhazerat-u Ragib, c. 1, s.89; el-Gurer ve 'l-Urer, s. 108, el-Vetvat
234.Hutbe: Rebi'ul-Ebrar, c.l, s. 110, Zemahşeri; et-Teraz, Seyyid Yemani
235.Hutbe: Emali, s.60, Şeyh Mufıd; Nihaye, c.3, s. 143, İbn-i Esir; Emali, Muhammed bin Habib (Ö.H. 245, Seyyid Razi'nin doğumundan 140 yıl öncedir); Emali, Ebu İshak İbrahim bin Sırri bin Sehrun-Nehvi (Ö.H. 311, Seyyid Razi'nin doğumundan 42 yıl öncedir.) Müsned-i İmam Ahmed bin Hanbel, 228. Hadis; Siret'un Nebeviyye, c.4, s.213. İbn-i Hişam; Ensab'ul-E.şraf, c.l. s.571, Belazııri; Mecalis, s.60, Şeyh Mufid
236.Hutbe: en-Nihaye, c.5, Vet' maddesi, tbn-i Esir
237.Hutbe: Gurer 'ul-Hikem, s.54, Amedi; el-Vafi, c.3, s.62, el-Feyz
238. Hutbe: el-İmame ve's-Siyase, c.l, s. 154. İbn-i Kuteybe; Garat, ibn-i Hilal Sakafi; El- Müsterşit. s.95, Taberi; Keşf'ul-Muhacce, s. 173, Seyyid İbn-i Tavus, Resail, Kuleyni: Cemheret-u Resail'il-Arab. Ahmed Zeki Safvet; Mııruıc'uz-Zeheb, c.2, s.35, Mes'udi
239. Hutbe: Ravzatül-Kafi, s.386. Kuleyni; Tuheful-Ukııl, s. 163, İbn-i Şu'be Harrani
240.Hutbe: el-İkd'ııl-Ferid, c.4. s.309, İbn-i Abdurabbih; el-Kamil, c. 1, s. 11, Muberred; el-İmaınet ve s Siyaset, c. 1, s.34, İbn-i Kuteybe
Hutbe: Gurer'ul-Hikem, s.308, Amedi
Resim
Kullanıcı avatarı
nur-ye
Özel Üye
Özel Üye
Mesajlar: 9089
Kayıt: 08 Eyl 2007, 02:00

Re: Nehc'ül-Belağa

Mesaj gönderen nur-ye »

2. BÖLÜM MEKTUPLAR
b-Mektupların Kaynakları

1. Mektup: el-İmame ve's-Siyase, c.l, s.67, İbn-i Kuteybe; el-Cemel, s. 131. Şeyh Mufid; Rebi'ııl-Ebrar, c.4, Zemahşeri; Emali, c.2, s.359, Şeyh Tusi; Kitab-u Cemel, s. 116, Şeyh Mufid; el-İmame ve's-Siyase, s.66, Dinveri
2. Mektup: en-Nıısre, s.215, Şeyh Mufid, el-Cemel, Vakidi; Ensab 'ııl-Eşraf, c.2, s.264, Belazuri; el-İrşad, s. 123, Şeyh Mufid; el Cemel s. 197, Şeyh Mufid; et-Tarih c.3, s.545, Taberi; el-Beyan ve't-Tebyin, Cahiz; Kitab-u Sıffın Nasr bin Mezahim
3.Mektup: Emali, s. 187, Şeyh Saduk: Tezkiret'ul-Havas, s.185; Sibt bin Cevzi; Destur-u Mealim'ııl-Hikem, s.135, Kadı Kudai; Erbain s.77, Şeyh Bahai; Bihar'ul-Envar, c.17, s.77,
Meclisi
4. Mektup: Tezkiret'ul-Havas, s.66 ve 129, Sibt bin Cevzi
5. Mektup: Kitab-u Sıffin. s.20. Nasr bin Mezahim; el-İkd'ul-Ferid, c.2, s.283 ve c.3, s. 104, İbn-i Abdurabbih; el-İmame ve's-Siyase, c.2, s.91, İbn-i Kuteybe; Uyun'ul-Ahhar, c.l, s. 151, İbn-i Kuteybe
6. Mektup: Kitab-u Sıffin, s.29, Nasr bin Mezahim; el-İmame ve's-Siyase, c.l, s.93, İbn-i Kuteybe; el-İkd'ııl-Ferid, c.2, s.284, ve c.4, s.322, İbn-i Abdurabbih; et-Tarih c.5, s.235, Taberi; Tarih-i Dimeşk, İbn-i Asakir; Bihar'ul-Envar, Kitab'ul-Fiten ve'l-Mihen, Meclisi; Tezkiret'ul-Havas, s.82, İbn-i Cevzi
7. Mektup: el-Futuh c.2, s.431, A'sem'ul Kufi; el-Kamil c.l. s.193, Muberred; Kitab-u Sıffın, s.64, Nasr bin Mezahim; el-İkd'ul-Ferid c.2, s.284, İbn-ı Abdurabbih; Uyun'ul-Ahbar, c.l, s.267, İbn-i Kuteybe; Cemheret-u Resail'il-Arab, c.l, Ahmed Zeki Safvet; el-İmame ve's-Siyaset, c.l, s.87, İbn-i Kuteybe; et-Tezkire, s.84, İbn-i Cevzi
8. Mektup: Kitab-u Sıffın, s.55, Nasr bin Mezahim; el-İkd'ul-Ferid, c.2, s.232, İbn-i Ebdurrabbeh; el-İmame ve's-Siyase c.l, s.95, İbn-i Kuteybe; Bihar'ul-Envar; c.8, s.470 Meclisi
9. Mektup: Kitab-u Sıffın, s.85, Nasr bin Mezahim; el-İkd'ul-Ferid, c.4, s.335, İbn-i Abdurabbih; Ensab'ul-Eşraf, s.282, Belazuri; el-Uyun ve'l-Mehasin, c.2, s.76, Şeyh Mufıd; el-Menakıb, s. 176, Hatip Harezmi; Bihar'ul-Envar, c.8, s.547, Meclisi; el-Ehbar 'ut-Tival, s. 145, Dinveri
10.Mektup: Kitab-u Sıffın, Nasr bin Mezahim; Tarih-i Dimeşk, İbn-i Asakir; Ensab'ul-Eşraf, s.279, Belazuri; el-İkd'ul-Ferid, s.2, s.33, İbn-i Abdurrabbih
11.Mektup: Kitab-u Sıffın, s. 123, Nasr bin Mezahim; Tuhef'ul-Ukul, s. 191, İbn-i Şu'be Herrani; el-Ahbar 'ut-Tival, s.166, Dinveri; Bihar'ul-Envar, c.8, s.477 ve c.21, s.98, Meclisi
12.Mektup: Kitab-u Sıffın, s.198, Nasr bin Mezahim
13.Mektup: et-Tarih, c.5, s.238 ve c.6, s.3361, Taberi; Kitab-u Sıffın, s.135, Nasr bin Mezahim; et-Tarih, c . 2, s.170, Yakubi; Bihar 'ul-Envar, c.8, s.478, Meclisi
14.Mektup: et-Tarih, c.6, (37. yıl olayları) 3225, Taberi; Kitab-u Sıffın, s.203, Nasr bin Mezahim; Furu-u Kafi, c.5, s.38, Kuleyni; Munıc'uz-Zeheb, c.2, s.731, Mes'udi; el-Futuh, c.3, s.44, A'sem Kufi; el-Vafi, c.9, s. 18, Feyz; el-Cemel, s. 169, Şeyh Mufıd; et-Tarih, c.3, s.518, Yakubi; Uyun-u Ahbar, c.l, s.123, İbn-i Kuteybe; el-lrşad, s. 121 ve s. 127, Şeyh Mufid
15.Mektup: Kitab-u Sıffın, s.231, Nasr bin Mezahim; Kitab-u Sıffın, Celludi; Kitab-u Nusre, s. 182, Şeyh Mufıd; el-Cemel, s. 165, Vakidi; Bihar'ul-Envar, c.21, s. 101, Meclisi; Kitab-u Cemel, s. 166, Şeyh Mufıd; ez-Zikra, Şehid-u Evvel
16.Mektup: Furu-u Kafi, c.5, s.41, Kuleyni; Kitab-u Sıffın, s.215, Nasr bin Mezahim; Bihar'ul-Envar, c.8, s.626, Meclisi; Furu-u Kafi, Kitab 'ul-Cihad, Kuleyni; el-İrşad, s. 121, Şeyh Mufıd
17.Mektup: Kitab-u Sıffın, s.47l, Nasr bin Mezahim; el-Mehasin ve'l-Mesavi, s.53, Beyhaki; el-İmame ve's-Siyase, c.l, s. 118, İbn-i Kuteybe; Kitab-u Selim bin Kays, s. 174; Bihar'ul-Envar, c.8, s.520, Meclisi; el-Ahbar'ut-Tival, s. 174, Dinveri; Muruc'uz-Zeheb, c.3, s.22, Mes'udi; Kenz'ul-Fevaid, s.201, Keraceki; el-Futuh, c.3, s.259, İbn-i A'sem Kufi; Bihar 'ul-Envar, Kitab 'ul-Fiten ve 'l-Mihen, Meclisi
18.Mektup: Senaateyn, s.277, Ebu Hilal Askeri; İcaz'ul-Kur'an c.l, s. 103, Bakelani; et-Teraz, c.l, s.219 ve 412, Seyyid Yemani; Ensab'ul-Eşraf, c.2, s. 158, Belazuri; Bihar'ul-Envar, c.9, s.636, Meclisi; Kitab-u Sıffın, s.57 Nasrbin Mezahim
19.Mektup: Ensab'ul-Eşraf, c.2, s.162, Belazuri; et-Tarih, c.2, s. 19, İbn-i Vazih; Tarih-u Yakubi, c.2, s.179; Bihar'ul-Envar, Kitab'ul-fıten, Meclisi
20.Mektup: Ensab'ul-Eşraf, c.c.2, s. 162, Belazuri; et-Tarih. c.2, s.193, İbn-i Vazih; el-Mehasin ve'l-Mesavi, c.2, s.201; Tarih-i Yakubi, c.2, s.180; et-Tarih, c.4, s.163, Taberi; el-Fihrist, s.131, İbn-i en-Nedim; el-Cemel, s.210, Şeyh Mufıd; Kitab 'us-Sıffın, s. 192, Nasr b. Mezahim
21.Mektup: Ensab'ul-Eşraf c.2, s. 169, Belazuri; Cemheret-u Resailil-Arab, c.l, s.582, Ahmed Zeki Safvet
22.Mektup: Kitab'us-Sıffın, s 107, Nasr b. Mezahim; Ravzat'ul-Kafı, s.240, Kuleyni; el-Mecalis, s. 187, Sealebi; Emali, c.2, s.96, Ebu Ali Kali; et-Tarih, c.2, s. 148, İbn-i Vazih; el-İkd'ul-Ferid, c.2, s. 142, İbn-i Abdurabbih; Kuvvet'ul-Kalb, c.l, s.158, Ebu Talib-i Mekki; Ensab'ul-Eşraf, s. 117, Belazuri; el-Muhazerat, c.2, s.173, Rağib el-İsfahani; Destur-u Mealim'i- Hikem. s.96; Kadı Kudai; Tezkiret'ul-Havas, s. 160; Sibt b. Cevzi; Ayn'ıd-Edeb ve's-Siyaset, s.210, İbn-i Huzeyl; et-Teraz, c.2, s.370, Seyyid Yemani; İ'caz'ul-Kur'an, s. 195, Bakelani; Kamil, c.2, s.304, Muberred; el-Vafı, c.3, s.54, el-Feyz; el-Hikmet'ul-Halide, s.179, İbn-i Meskuye; Tuheful-Ukul, s.200, İbn-i Şu'be el-Harrani; et-Tarih, c.2, s. 181. Yakubi; Menakıb. s.27. Harezmi
23. Mektup: Usul-u Kafi, c.l, s.299, Kuleyni; Muruc'uz-Zeheb, c.2, s.436, Mesudi; İsbat'ul-Vasiyye, s.103, Mesudi; et-Tarih, c.l2, s.211, İbn-i Esakir, el yazması; el-Vafı, c.l, s.80, el-Feyz; Haraic, s. 18, Ravendi; Tarih-i Hulefa, s. 184, Siyuti
24. Mektup: Furu-u Kafi, c.l, s.49, Kuleyni; et-Tehzib, c.2, s.375, Şeyh'ut Taife et-Tusi; Bihar'ul-Envar, c.9, s.662, Meclisi, Cemheret-u Resail'ul-Arab, c.l, s.606
25.Mektup: Furu-u Kafi, c.3, s.536; el-Garat, İbn-i Hilal-i Sakafı; Müstedrek'ul-Vesail, c. I, s.516, Muhaddis Nuri; Bihar'ul-Envar, Bab'uz Zekat, Meclisi; el-Meknea s.524, Şeyh Mufıd; el-Tehzib, c.l, s.386, Şeyh Tusi; Rebi'ul-Ebrar, 52. Bab, Zemahşeri: Bihar'ııl-Envar, c.8, s.641. Meclisi; el-Vesaya, s. 154, Ebu Hatem Secistani
26.Mektup: Deaim'ul-islam, c.l, s.252. Kadı Numan; Ensab'ul-Eşraf c.2, s. 159, Belazuri; Bihar'ııl-Envar, c.8, s.642 ve c.20, s.22, Meclisi; Cemheret-u Resail'il-Arab, c.l, s.456, Ahmed Zeki Safvet
27.Mektup: Garat, İbn-i Hilal Sakati; Ttıhef'ul-Ukul, c.l76, Harrani; Mecalis, s. 137, Şeyh Mufıd; el-Emali, c.l, s.24, Şeyh Tusi; Beşaret'id-Mustafa, s.52, Taberi; Mecmua-i Şeyh Verraın, c.12 ve 489; Cemheret-u Resail'il-Arab, c.l, s.487; et-Tarih, c.6, s.3246, Taberi; el-Emali, s. 152, Şeyh Mufıd; Beşaret'ul-Mustafa, s.52, İmaduddin Taberi
28.Mektup: el-Futuh, c.2, s.961, A'sem-i Kufi; Subh'ul-E'şa, c.l, s.229, el-Kalkaşendi; Nihayet'ul-Ereb, c.l, s.233; Ensab'uU Eşraf, c.2, s.279, Belazuri; Cemheret-ıı Resail'il-Arab. s.456; el-İhticac, s.95; Tabersi; et-Tezkire, s.37, İbn-i Cevzi; el-İkd'ul-Ferid. c.l7, s.326, İbn-i Abdurabbih; Kitab'us-Sıffın, s.88, Nasr b. Mezahim; el-Mustaksa, c.2, s.99; Zemahşeri; Mecma'ul-Emsal, c.l, s.305, Meydanı (H. 518); Bihar'ul-Envar, c.78, s.13, Meclisi
29.Mektup: el-Garat, Hilal Sakafı; Cemheret-u Resail'il-Arab, c.l, s.579
30.Mektup: Cemheret-ıı Resail'il-Arab, c.l, s.422; et-Taraz, c.2, s. 123, Seyyid el-Yemani; Bihar'ul-Envar, c.8, s.540, Meclisi
31.Mektup: Resail, Kuleyni; ez-Zevacir ve'l-Mevaiz, Hasan b. Abdullah b. Said Askeri (Saduk'un üstatlarındandır.); el-İkd'ul-Ferid (Babaların oğullara nasihatleri babında), c.3, s. 155 ve 156, İbn-i Abdurabbih; Men La Yehzutruh'ul-Fakih, c.3, s.362 ve c.4, s.275, Şeyh Saduk; Tuhef'ııl-Ukııl, s.52, İbn-i Şu'bet'ul-Harrani; Kitab'ul-Vesaya, Seyyid b. Tavus; Kitab'ul-Muhecce, Seyyid b. Tavus; el-Kafı, c.5, s.338, Kuleyni; Bihar'ııl-Envar, c.l7, s.56, Meclisi; el-Vafı, c.l, s.48, el-Feyz; Şerh-ıı Gıırer'il-Fevaid, s.240, el-Heydeci; Mecma'ul-Misal, c.l, s. 172, Meydani
32.Mektup: el-Futuh, Ebul-Hasan Medaini (Ö. 224), Şerh-u İbn-i Ebi'l-Hadid, c.l, s.281
33.Mektup: Şerh-u Nehc'ül-Belağa, c.4, s. 12; İbn-i Meysem, c.5, s.72; Seyyid Abduzzehra Hüseyni ise, "Bu ikisinin zikredilmesi onların Nehc'ül-Belağa dışında bir kaynağa dayandıklarını göstermektedir" demiştir; Mecma 'ul-Emsal, c. 1, s.44
34.Mektup: el-Futuh, Medaini; el-Garat, İbn-i Hilal Sakafi; et-Tarih, (38. yıl olaylarında), c.6, s.3394, Taberi; Ensab'ul-Eşraf, c.2, s.400. Belazuri
35.Mektup: et-Tarih (38. yıl olaylarında), c.6, s.3214, Taberi; el-Garat, İbn-i Hilal Sakafi; Kamil, c.3, s. 178. İbn-i Esir
36.Mektup: el-Garat, Hilal Sakafi, el-Ağani, c.15, s.44, Ebu'l-Ferec İsfahani: el-İmame ve's-Siyase, c.l, s.44, İbn-i Kuteybe
37.Mektup: Şerh-i Mu'tezili, c.4, s.57; Şerh-i Behremi, c.5, s.81; Seyyid Abduzzehra, (Mesadir-u Nehc'il-Belağa c.3, s.334'de), "Mutezili ve Behrani'nin kaynağı her ne kadar işaret etmemişlerse de Nehc'ül-Belağa dışında bir kaynağa dayanmışlardır" demiştir; el-İhticac, s.97, Tabersi
38.Mektup: et-Tarih. c.6, s.394, 3394, Taberi; el-İhtisas, s.80, Şeyh Mufıd; el-Emali, s.45, Mufıd; el-Garat, İbn-i Hilal Sakafi; Kitab'us-Sıffın, s. 122, İbn-i Mezahim; et-Tarih-i Yakubi, c.2, s. 170; el-Beyan ve 't-Tebyin, c.3, s.257, Cahiz
39.Mektup: Kitab'us-Sıffın, Nasr b. Mezahim; el-İhticac, c.l, s.267. Tabersi; Tezkiret'ııl-Havas, s.84, Sibt b. Cevzi; el-Beyan ve't-Tebyin, c.3, s.259, Cahiz; Siret, c. 1, s.357, İbn-i Hişam
40.Mektup: el-İkd'ul-Ferid, c.4, s.355 ve c.2, s.297, İbn-i Abdurabbih
41.Mektup: Uyun-u Ahbar, c. I, s.57, İbn-i Kuteybe; el-İkd'ul-Ferid, c.2, s.242, İbn-i Abdurabbih; Rical Keşi, s.58; Ensab'ul-Eşraf, c.2, s.174, Belazuri; Kenz'ul-Ummal, c.6, s.410, Muttaki Hindi; Mecma'ul-Emsal, c.2, s. 101, Meydanı; Tezkiret'ııl-Havas, c.l67, İbn-i b. Cevzi; Simar'ııl-Kulub, s.627, Ebu Mansur Sealibi; Mustaksa. c.2, s.145, Zemahşeri; Mecma'ul-Emsal, c.2, s.101, Meydanı (H. 518)
42.Mektup: et-Tarih, c.2, s. 190, İbn-i Vazih; Ensab'ul-Eşraf, c.2, s. 159, Belazuri; Tarih-i Yakubi, c.2, s. 179; Usd'ııl-Gabe, c.5, s.26; et-Takrib, s.383, İbn-i Hacer
43.Mektup: Ensab'ul-Eşraf, c.2, s. 160, Belazuri; et-Tarih, c.2, s. 190, İbn-i Vazih; et-Tarih, c.2, s. 177, Yakubi
44.Mektup: el-Futuh, Medaini; el-Kamil, c.3, s.220, İbn-i Esir; Usd'ul-Gabe, c.2, s.217, İbn-i Esir; İstiab. c.l, s.550, İbn-i Abdulbirr; Kitab us-Sıffin, s. 192, İbn-i Mezahim; Tarih-i Yakubi c.2, s. 194
45.Mektup: el-Haraih ve'l-Ceraih, Kutb-u Ravendi; Menakıb, c.2, s. 101, İbn-i Şehraşub; Rehi'ul-Ebrar, s.216, Zemahşeri; Ravzat'ul-Vaizin, s.127, İbn-i Fettal-i Nişaburi; el-İstiab, c.2, s.21, Abdulbirr; el-Emali (90. meclis), Şeyh Saduk
46.Mektup: el-Garat, İbn-i Hilal Sakafı; Ensab'ıtl-Eşraf, c.2, s.368, Belazuri; et-Tarih, c.6, s.392 (38. yıl olaylarında), Taberi; el-Kamil, c.3, s. 177, İbn-i Esir; el-Mecalis, s.48. Şeyh Mufıd
47.Mektup: Mekatil'ut-Talibiyyin, s.38, Ebu'l-Ferec İsfahani; el-Muammerun ve 'l-Vesaya, s.149, Ebu Hatem Secistani; et-Tarih, c.6, s.85 ve 3461, Taberi; el-Emali. s. 112, Zeccaci; el-Kafi, c.l, s.51, Kuleyni; Muruc'uz-Zeheb, c.2, s.425, Mesudi; Tuhef'ul-Ukul, s. 197; İbn-i Şu'bet'ul-Harrani; Men La Yehzuruh 'ul-Fakih. c.4, s. 141, Şeyh Saduk; Menakıb, s.278, Harezmi; Keşf'ul-Gumme, c.2, s.58, el-Erbeli; Zehair'ul-Ukba, s. 116, Taberi; Ravzat'ul-Vaizin, s. 136, el-Fettal Nişaburi; el-Maarif, c.2, s. 178, İbn-i Kuteybe; el-İmame ves-Siyase, c.l, s. 162, ed-Dinveri; Kitab-u Selim b. Kays, s. 13; el-Emali, c.l, s.6, Şeyh Tusi; el-Emali, c.2, s. 170, el-Kali; Sevaik'ul-Mııhrika, s.80, İbn-i Hacer; el-Emali, s. 129, Şeyh Mufıd; Bihar 'ul-Envar, c.9, s.663, Meclisi; Tarih-i Hulefa, s. 184, Siyuti; el-Haraic, s. 18, Ravendi; Kamil, c.2, s. 152, Muberred; Men La Yehzunıh 'ul-Fakih, Seduk; el-Muammerun ve’ l-Vesaya, s. 150, Ebu Hatem Secistani; el-Ağani, Ebu'l-Ferec İsfahani
48.Mektup: Kitab 'us-Sıffın, İbrahim b. Dizel; Kitab 'us-Sıffın, s.493, Nasr b. Mezahim; el-Futuh, c.3, s.322; A'sem Kufi
49.Mektup: el-Futuh, c.3, s.323, A'sem Kufi; Ahbar'ut-Tival, s. 154, Dinveri; Kitab 'us-Sıffın, s. 110, Nasr b. Mezahim
50.Mektup: Kitab 'us-Sıffın, s. 107, Nasr b. Mezahim, el-Emali, c.l, s.221, Şeyh Tusi
51.Mektup: Kitab'us-Sıffın, s.108 ve 132, Nasr b. Mezahim
52.Mektup: el-İ'caz ve'l İcaz, s.33. Ebu Mansur Sealibi; Bihar'ul-Envar, c.8, s.629, Meclisi
53.Mektup: Tııhef'ul-Ukul, c.126, İbn-i Şu'be Harrani; Deaim'ul-İslam, c.l, s.350. Kadı Numan; Nihayet'ul Ereb, c.6, s.19, Nuveyri
54.Mektup: Makamatfı Menakıb-i Emir'il-Müminin Ali (a.s), Ebu Cafer İskafı (Ö. 240); el-İmame ve's-Siyaset, c.l, s.70, İbn-i Kuteybe; et-Tarih, s. 173, İbn-i Asem-i Kufi; Tuhef'ul-Ukul, s.94, İbn-i Şu'be; Ravzat'ul-Kafı, c.l, s. 19, Kuleyni
55.Mektup: et-Teraz, c.2, s.393, Seyyid el-Yemani; Gurer'ul-Hikem, s.119, Amedi
56.Mektup: Kitab'us-Sıffın, s. 121, Nasr b. Mezahim; Tuhef'ul-Ukul, s.44, Herrani
57.Mektup: et-Tarih, c.6, s. 173 ve 3173 (36. yıl olayları), Taberi
58.Mektup: Bihar 'ul-Envar, c.8, s.545, Meclisi
59.Mektup: et-Teraz, c.l, s.i70, Seyyid e!-Yemani; Kitab'us-Sıffın, s.57, Nasr b. Mezahim
60.Mektup: Kitab 'us-Sıffın, s.125, Nasr b. Mezahim
61.Mektup: Ensab'ul-Eşraf, c.2, s.473, Belazuri
62.Mektup: el-İmame ve s Siyase, c.l, s. 154, İbn-i Kuteybe; el-Garat, Hilal-i Sakafı; el-Musterşid, s.95, Teberi; Keşf'ul-Muhecce, s. 173, Seyyid b. Tavus; Cemheret-u Resail'il-Arab, Ahmed Zeki Safvet
63.Mektup: el-İstiab, İbn-i Abdurabbih; el-Emali, s.43, Şeyh Tusi
64.Mektup: el-İmame ve's-Siyase, c.l, s.70, İbn-i Kuteybe; el-İhticac, c.l, s.263, Tabersi; Kitab'us-Sıffın, s.18, İbn-i Mezahim; Mecma'ul-Misal, c.l, s.60; Meydani
65.Mektup: Bihar'ul-Envar, c.8, s.507, Meclisi; Şerh-i Nehc'ül-Belağa, İbn-i Ebi'l-Hadid, c.4, s.222; Mecma'ul-Misal, c.l, s.265, Meydani
66.Mektup: Tarih-i Dimeşk, İbn-i Asakir, Sifet'us-Safvet, c.l, s.347; Ensab'ul-Eşraf, c.2, s.l 16, Belazuri; Mecalis, c.4, s. 155, Sealebi; el-Kafi, c.2, s.48, Kuleyni; Tezkiret'ul-Havas, s.89; İbn-i Cevzi
67.Mektup: Fıkh'ul-Kur'an, Kutb-u Ravendi; Müstedrek'ül-Vesail, c.2, s. 144
68.Mektup: Usul-u Kafi, c.2, s.136, Kuleyni; İrşad, s.124, Şeyh Mufıd; Destur-u Mealim'il-Hikem, s.37, Kadı Kudai; Tenbih'ul-Havatir, c.l, s. 133, Şeyh Verram; Tııhef'ul-Ukul, s.396, Herrani; Mişkat'ul-Envar, s.239, Tabersi; el-Hikmet'ul-Halide, s. 111, İbn-i Meskuye
69.Mektup: Gurer'ul-Hikem, s.76, Amedi; Şerh-i İbn-i Meysem, c.5,s.221
70.Mektup: Ensab'ul-Eşraf, c.2, s. 157, Belazuri; et-Tarih, c.2, s. 192; İbn-i Vazih; Beşaret'ul-Mustafa, s.235; el-Emali, s.307, Şeyh Saduk; et-Tarih, c.2, s. 178, Yakubi
71. Mektup: Ensab'ul-Eşraf, c.2, s. 13, Belazuri; et-Tarih. c.2, s. 192 ve 193, İbn-i Vazih; Tarih-i Yakubi, c.2, s. 179
72. Mektup: Tuhef'ul-Ukul, s.207, Herrani; Ravzaful-Kafi, s.21, Kuleyni; Mecma'ul-Emsal, c.2, s.427, Meydani
73.Mektup: Teraz, c.2, s.294
74.Mektup: Kitab-u Huteb-i Ali (kerremallahu vechehu); Hişam b. Kelbi (Ö.H. 205 veya 206)
75.Mektup: Kitab'ul-Cemel, Vakidi (Ö.H.207); el-İmame ve's-Siyase, c.l, s.82, ed-Dinveri
76.Mektup: el-İmame ve's-Siyase, c.l, s.85, İbn-i Kuteybe; el-Cemel, s.208. Şeyh Mufıd; Taraf, c.2, s.293, Seyyid el-Yemanı; el-Cemel, Vakidi
77.Mektup: en-Nihaye. c.l, s.444, İbn-i Esir; Rebi'ul-Ebrar, c.2 (Bab-u Ecvibet'il Muskite) Zemahşeri
78.Mektup: Kitab'ul-Meğazi, Ebu Osman Saıd (Ö. 249); Keşf'uz-Zunun c.3, s. 1747; Tarih-i Bağdat, c.9. s.9, Hatip Bağdadi
79.Mektup: Bihar'ul-Envar, c.8, s.583, Meclisi
Resim
Kullanıcı avatarı
nur-ye
Özel Üye
Özel Üye
Mesajlar: 9089
Kayıt: 08 Eyl 2007, 02:00

Re: Nehc'ül-Belağa

Mesaj gönderen nur-ye »

http://islamkutuphanesi.com/turkcekitap ... /index.htm

3. BÖLÜM HİKMET
c-Hikmetli Sözlerin Kaynakları

1. Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.246, Amedi; İmta ' ve'l-Muanese, c.2, s.31, Ebu Hayyan Tevhidi, (Ö.H. 380); Aded'ul-Kaviyye, Raziyuddin AH b. Yusuf b. Mutahhav (Allame Hilli'nin Kardeşi); Beyan ve Tebyin, c.2, s.97, Cahiz; Bihar'ul-Envar, c.l7, s.66. Meclisi
2. Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.21, Harrani, Zehr'ul-Adab, c.l, s.53, Hasri
3. Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.21, Harrani, Zehr'ul-Adab, c.l, s.53, Hasri
4. Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.301, İbn-i Şu'be, Zehr'ul-Adab, c.l, s.53, Hasri
5. Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.201, İbn-i Şu'be el-Harrani, Mecalis s. 199, Şeyh Mufıd; Emali c.l, s. 114, Şeyh Tusi; Zehr'ul-Adab, c 1, s.43, Hasri
6. Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.201, İbn-i Şube el-Harrani, Zehr'ul-Adab, c.l, s.43, Hasri
7. Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.201, İbn-i Şube el-Harrani, Zehr 'ul-Adab, c.l, s.43, Hasri
8. Hikmet: Gıırer'ul-Hikem, s.70
9. Hikmet: Muruc'uz-Zeheb, c.3, s.434, Mesudi; Destur-u Mealim‘ul-Hikem, s.25, Kadı Kudai; Gıırer'ul-Hikem, s. 142, Amedi; Adam, s.3, Cafer b. Şemş'ul-Hilafe
10. Hikmet: Men La Yehzuruh 'ul-Fakih, c.4, s.277, Şeyh Saduk; Tezkiret'ul-Havas, s. 142, Sibt b. Cevzi; el-Emali, s.209, Şeyh Tusi; Mecnuıa-i Verram, s. 3 79
11. Hikmet: el-Muhazerat, c. I, s.] 11, Ragıb el-İsfahani; Lubab'il-Ackıb, s.335, Usame b. Munkiz; Zehr'ul-Adab, c.l, s.44, el-Hasri; Revz'ul-Ahbar, s.36. Muhammed b. Kasım; Adcıb, s.33; Cafer b. Şems'ul-Hilafe; Nihayet'ul-Ereb, c.3, s.25, Nuveyri; el-Miet'ul-Kelime, Cahiz; Menakıb, s.272, Harezmi
12. Hikmet: Zeyl'ul-Emali, s. 110, Ebu Ali el-Kali; el-Hukm'ul-Mensure, İbn-i Ebi'l-Hadid; el-Muşi, c. 1, s.19, Veşa
13. Hikmet: Destur-u Mealim'il-Hikem, s.33. Kadı Kudai: Gurer'ul-Hikem. s. 141, Amedi; Rehi'ut-Ebrar, c.l. s.403 (el yazması); el-Miet 'ul-Keliıne: Cahiz
14. Hikmet: Nihayet'ul-Ereb, c.3, s.6, Nuveyri; Mecma'ııl-Emsal, c.2, s.453, Meydanı; Tuhef'ul-Ukul, s.201. İbn-i Şube Herrani; Zehr'ul-Adab, c.l, s.43, Hasri; Mecma'ul-Emsal, c.2, s.453. Meydanı
15. Hikmet: Kitab'ul-Cemel, Şeyh Mufıd; Kitab'ul-Cemel. Ebu Mahnef (Ö.H. 175); Gurer'ul-Edille, Ebu'l-Hasan Mutezili; Destur-u Mealim'il-Hikem, s.20, Kadı Kudai; Gurer'ul-Hikem, s.307, Amedi; Cemel, Şeyh Mufıd (r.a.); el-Cemel, Ebi Mahnef. (Ö.H. 175); Destur-u Meaim 'il-Hikem. s.20. Kadı Kudai; Gurer'ul-Hikem, s.307, Amedi; Gurer'ııl-Edille, Ebu'l-Huseyn-i Mu'tezili
16. Hikmet: el-Mi 'et'ul-Muhtare min Hikemihi (a.s). el-Cahiz; Tuhef'ul-Ukul, s.223, İbn-i Şu'be Herrani; İrşad, s. 173, Şeyh Mufıd
17.Hikmet: İcaz 'ul-Kıır 'an s.4, Bakelani (Ö.H. 372); Bedi', s.20, Abdullah Mu'tez, (Seyyid Razi doğmadan 63 yıl ve Nehc'ül-Belağa yazılmadan 104 yıl önce öldürülmüştür.); Mesadir-u Nehc'ül-Belağa, c.4, s. 19; Rebi'ul-Ebrar, c.l, s.236, Zemahşeri; Simar'ul-Kulub, s. 165, Sealibi, Senaateyn. s.277, Ebu Hilal Askeri
18. Hikmet: el-Emali s.83, Şeyh Tusi; Zehair'ııl-Ukba, s. 110. Muhibuddin Taberi
19. Hikmet: el-Miete, Ebu Osman Cahiz; et-Teraz. c.l, s. 168, Seyyid el-Yemani; Ravzat'ııl-Vaizin, s.490, el-Fettal Nişaburi
20. Hikmet: Uyun-u Ahbar, İbn-i Kuteybe; Fıtru-u Kafi, c.4, s.28, Kuleyni; Gurer'ul-Hikem, s.70, Amedi; Adab, s.l. Cafer b. Şems'ul-Hilafe
21.Hikmet: el-İkd'ul-Ferid, c.2, s.414 ve c.l, s.44 ve 98; İbn-i Kuteybe; Uyun-u Ahbar, c.2, s. 123, İbn-i Kuteybe; el-Ağani, c.12, s.6, Ebul Ferec-i İsfahani; el-Emali, c.2, s.91, Ebu Ali Kali; Cami'ul-İlim, s.77, İbn-i Abdulbirr; Tuhef'ul-Ukul, s. 138, İbn-ı Şu'be; el-Emali, c.2, s.238. Şeyh Tusi
22. Hikmet: et-Tarih, c.5, s.39, Taberi; Tehzib'ul-Lügat, c.l, s.341, Ezheri; el-Cem Beyn 'el-Garibeyn el-Herevi; (Ö.H. 401); Tenbih'ul-Havatir, Şeyh Verram; Nihaye (H. 23. yıl olayları) İbn-i Esir; Garib 'ul-Hadis, İbn-i Kuteybe
23. Hikmet: el-İkd'ul-Ferid, c.2, s.290, İbn-i Abdurrabbih; Tefsir-i Razi, c.4, s.87; Gurer 'ul-Hikem, s.272, Amedi
24. Hikmet: Besair ve'z-Zehair, s. 111, Ebu Hayyan Tevhidi; Destur-u Mealim'il-Hikem, s.25, Kadı Kudai; Tezkiret'ul-Havas, s. 132, Sibt b. Cevzı; Tezkire, s. 132, İbn-i Cevzi; el-Besair ve 'z-Zehair, s. 11, Ebu Hayyan Tevhidi
25. Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s. 139, Amedi; Tezkiret'ul-Havas, s. 132, Sibt b. Cevzi
26. Hikmet: el-Miet'ul-Muhtare, Ebu Osman Cahiz; Destıır-u Mealim’ul-Hikem, s.23. Kadı Kudai
27. Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, s.62, Amedi
28. Hikmet: Tezkiret'ul-Havas, s. 136, Sibt b. Cevzi; Destıır-u Mealim'il-Hikem, Kadı Kudai; Ravzat'ul-Kafi, Kuleyni
29. Hikmet: Destur-u Mealim 'il-Hikem, s.21, Kadı Kudai; Gurer'ul-Hikem, s. 142, Amedi; Tezkiret'ul-Havas, s. 132, Sibt b. Cevzi; Ravzat'ul-Vaizin; el-Fettal Nişaburi
30. Hikmet: el-Miet'ul-Muhtare, Ebu Osman Cahiz, İ'caz'ul-Kur 'an. s.4, Bakelani
31. Hikmet: Tııhef'ul-Ukul, s.162, İbn-i Şu'be Harrani, Usul-u Kafi, c.2. s.49, Kuleyni; Zeyl'ul-Emali, s. 171, Ebu Ali Kali; Kuvvet'ul-Kulub, c.l, s.382 ve 407, Ebu Talib Mekki; Hilyetul-Evliya, c.l, s.74, 75, Ebu Naim; el-Hisal, c.l, s. 108, Şeyh Saduk; Menakıb, s.268, Hatip Harezmi; Destur-u Mealim'il-Hikem, Kadı Kudai; Mecalis, s. 162, Şeyh Mufid; Kitab-u Selim b. Kays, s.35; Mişkat'ul-Envar, s. 11, Tabersi; Mehasin. Barki
32. Hikmet: Rebi'ul-Ebrar, c.l, (Bab-u Hayr ve Salah), Zemahşeri; el-Emali, c.2, s.53, Ebu Ali Kali; Tııhef'ul-Ukul, Herrani; İrşad, s. 139, Şeyh Mufıd; el-Emali, c.l, s.220, Şeyh Tusi; Mecma'ııl-Emsal, c.l, s.58, Meydanı
33. Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.334, Amedi; Ravzat'ul-Vaizin, s.384, el-Fettal Nişaburi; Revz'ul-Ahyar, s.38, Muhammed b. Kasım b. Yakub; Nihayet 'ul-Ereb, c.3, s.204, Nuveyri; el-Müstedrek, c.l, s.163, el-Ebşihi
34. Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.97, İbn-ı Şu'be Herrani; Ravzat'ul-Kafi, s.23, Kuleyni; Destur-u Mealim'il-Hikem, s.21; Kadı Kudai
35. Hikmet: Gurer'ul-Hikem. s.289. Amcdi; el-Gurer ve'l-Urer, s.69, Elvetvat
36. Hikmet: Kitab'uz-Zühd. Hüseyin b. Said Ahvazi; Müstedrek'ül-Vesail, c.l, s. 13, Muhaddis Nuri; Furu-u Kafi, c.l, s.71, Kuleyni; Tuhef'ıd-Ukul, s.211, Ibn-i Şu'be Harrani; el-Hisal, c.l, s. 11, Şeyh Saduk; el-Miet'ul-Muhtare, Cahiz; Mecma'ul-Emsal, c.2, s.455, Meydani; Tezkiret'ul-Havas, s.132, Sibt b. Cevzi; Tenbih'ul-Havatir, s.78, Şeyh Verram; el-İrşad, s. 142, Şeyh Mufid
37. Hikmet: Kitab 'us-Sıffin, s. 144, Nasr b. Mezahim
38. Hikmet: el-Miet'ül-Muhtare. Cahiz; Destur-u Mealim'il-Hikem, Kadı Kudai; el-Lubab, s. 11, Usame b. Munkiz; Tarih-i İbn-i Esakir, Tarih-i Hulefa, s.154, Siyuti: Rebi'ul-Ebrar, c.l, s. 140, Zemahşeri; Uyun-u Alıbar, c.3, s.79, Dinveri
39. Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, s.345. Amedi
40. Hikmet: el-Miet’ül-Muhtare. Cahiz; Rebi'ul-Ebrar, s. 1, s.219, (elyazması) Zemahşeri; Usul-u Kafi c.2, s.443, Kuleyni; el-Mehasin, s.6 Barkı; Emali, s. 153, Şeyh Saduk; Tefsir-i Ayyaşi, s.2, s.262; Tuhef'ul-Ukul, s.71, îbn-i Şu'be Harrani
41. Hikmet: el-Miet'ul-Muhtare, Cahiz; Rebi'ul-Ebrar, s.l, s.219, (elyazması) Zemahşeri; Usul-u Kafi c.2. s.443, Kuleyni; el-Mehasin, s.6 Barki; Emali, s. 153, Şeyh Saduk; Tefsir-i Ayyaş i, s.2, s.262; Tuhef'ııl-Ukul, s.71, İbn-i Şu'be Herrani
42. Hikmet: Kitab'us-Sıffin, s.528. Nasr b. Mezahim; et-Tarih, c.6, s.3347, Taberi; Tefsir-i Ayyaşi. c.2, s. 103; el-Emali, c.2, s.250. Şeyh Tusi
43. Hikmet: Usd'ul-Gabe. c.2, s. 100, İbn-i Esir; Kitab 'us-Sıffin, s.531, Nasr b. Mezahim; et-Tarih, c.6, s.34, Taberi; el-Beyan ve't-Tebyin, c.2, s.94, Cahiz; el-İkd'ul-Ferid, c.3, s.238, İbn-i Abdurabbih; Hilyet'ul-Evliya, c.l, s.147, Ebu Naım; Zehr'ul-Adab, c.l, s.42, Hasri; el-İsabe, (Hebbab'ın biyografisinde), Askalani
44.Hikmet: Usd'ul-Gabe, c.2, s.100, İbn-i Esir; Kitab'us-Sıffin, s.531, Nars b. Mezahim; et-Tarih, c.6, s.34, Taberi; el-Beyan ve't-Tebyin, c.2, s.94, Cahiz; el-İkd'ul-Ferid, c.3, s.238, İbn-i Abdurabbih; Hilyet'ul-Evliya, c.l, s. 147, Ebu Naim; Zehr'ul-Adab, c.l, s.42, Hasri; el-İsabe, (Hebbab'ın biyografisinde), Askalani
45. Hikmet: Beşaret'ul-Mııstafa, s. 130. Taberi; el-Enıali, c.l, s.209, Şeyh Tusi; Rebi'ul-Ebrar, c.l. s. 138, Zemahşeri; Ravzat'ul-Kafı, s.268, Kuleyni; Mişkat'ul-Envar, s.74
46. Hikmet: el-İkd'ul-Ferid, c.l, s. 147, İbn-i Abdurabbih; el-Hukm'ul-Mensure, İbn-i Ebi'l-Hadid; Uddet'ud-Dai, İbn-i Fehd; Müstedrek'ül-Vesail, c.l, s. 16, Muhaddis Nuri; Tezkiret'ül-Havas, s. 132, Sibt b. Cevzi
47. Hikmet: Mecma'ul-Emsal, c.2, s.450, Meydani; Metalib'us-Suul, c.l, s. 164, İbn-i Talha Şafii; Gurer, s.235, Amedi; Sirac 'ul-Müluk, s.377, Tertuşi
48. Hikmet: Nihayet 'ul-Ereb, c.6. s.62
49. Hikmet: el-Beyan ve't-Tebyin, c.2, s. 100, Cahiz, el-İkd'ul-Ferıd, c.l, s.332, İbn-i Abdurabbih, Gurer'ul-Hikem, Amedi; Hükm 'ul-Mensure, İbn-i Ebi'l-Hadid
50. Hikmet: Rebi'ul-Ebrar, c.l, s. 130, Zemahşeri; Sirac'ul-Mıılıık, s.382, Tertuşi
51.Hikmet: Rebi 'ul-Ebrar, c. 1, s. 150, Zemahşeri
52. Hikmet: Nihayet'ul-Ereb, c.3, s.258, Nuveyr
53. Hikmet: et-Tarih, İbn-i Esakir; Tarih-i Hulefa, s. 182, Siyuti; Edeb'ud-Dünya ve'd-Din, s. 165, Maverdi; Ravz'ul-Ahyar, s.38, Muhammed b. Kasım
54. Hikmet: Tuhef ul-Ukul, s.201 ve 89 ve 94, İbn-i Şu'be Harrani; Ravzat'ul-Kafi, s. 17, Kuleyni; el-Emali, s. 193, Şeyh Saduk; Destur-u Mealim'il-Hikem, Kadı Kudai; Gurer'ul-Hikem, Amedi; Besair ve'z-Zehair, s.25, Ebu Hayyan, Tevhidi; el-İkd'ul-Ferid, c.2, s.252, İbn-ı Abdurabbih
55. Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.51, Amedi; Usul-u Kafi, c.2, s.90, Kuleyni; Tuhef'ul-Ukul, s.216, İbn-i Şu'be Harrani
56. Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.33, Amedi
57. Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.64, İbn-i Şu'be Herrani; Nihayet'ul-Ereb, c.8, s. 186, Nuveyri; Destur-u Mealim'il-Hikem, s.27, 28, Kadı Kudai; Mecma'ul-Emsal, c.2, s.454, Meydani; Revz'ul-Ahyar, s. 13, İbn-i Kasım
58. Hikmet: Gurerul-Hikem, Amedi; Mecma'ul-Emsal, c.2, s.454, Meydani; Metalib'us-Suul, c.l, s. 164, İbn-i Talha Şafii; Gurer 'ul-Hikem, Amedi
59. Hikmet: Sirac'ul-Muluk, s.383, Tertuşi; Gurer'ul-Hikem, s.269, amedi
60. Hikmet: Gurer'ul-Hikem. s.27, Amedi, İhtisas, s.229 ve 331, Şeyh Mufıd; Men La Yehzuruh'ul-Fakih, c.2, s.381, Şeyh Saduk
61. Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.27, Amedi, İhtisas, s.229 ve 331, Şeyh Mufıd; Men La Yehzuruh'ul-Fakih, c.2, s.381, Şeyh Saduk
62. Hikmet: Nihayet'ul-Ereb, s.25, Nuveyri; Revz'ul-Ahyar, s.38, İbn-i Kasım
63. Hikmet: el-Miet'ul-Muhtare, Ebu Osman Cahiz
64. Hikmet: Zehr'ul-Adab, c.2, s.771, Hasri
65. Hikmet: Mecma'ul-Emsal, c.2, s.83, Meydani; el-Mustaksa, c.2, s. 181, Zemahşeri
66. Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.359, İbn-i Şu'be Harrani; Gurer'ul-Hikem, s.228, Amedi; el-Müstetrek, c.l, s. 114, Ebşihi; et-Temsil ve 'l-Muhazere, s.466, Sealebi (H. 429); Mecma 'ul-Emsal, c.2, s.90, Meydani
67. Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.334, Amedi; Ravzat'ül-Vaizin , s.384, el-Fettal Nişaburi; Revz'al-Ahyar, s-38, Muhammed b. Kasım b. Yakub; Nihayet'ul-Ereb, c.3, S-204, Nuveyri; el- Müstedrek c.l, s. 163, el-Ebşihi; el-Mustaksa, c.2, s.355, Zemahşeri
68. Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.90, Amedi; el-İrşad, Şeyh Mufıd
69. Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, s. 140, Amedi
70. Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s. 140, Amedi; Nihaye, c.3, s.435, İbn-i Esir; Gurer ve Ürer, s. 84, el-Vetvat
71. Hikmet: el-Miet'ul-Muhtare, Cahiz; Metalib'us-Suul, c.l, s. 164, Şafii; Rebi'ul-Ebrar, c.l, s.216, (Sükut ve Haya Babı), Zemahşeri; Mecma 'ul-Emsal. c.2, s.454, Meydani
72. Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.42, Amedı; Tezkiret'ul-Havas, s.133, Sibtb. Cevzi
73. Hikmet: el-Müstedrek c.l, s.20, Ebşihi
74. Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.322, Amedi; ez-Zeria İle'l-Mekarim'il-Şeha, s. 11, Rağib; Tenbih'ul-Hatir, s.423, Maliki; Metalib'us-Suul, c.l. s. 139, İbn-i Talha Şafii; Mecma'ul-Emsal, c.2, s.454, Meydani
75. Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s,237, Amedi
76. Hikmet: el-lmame ve's-Siyase, c.l. s. 104, İbn-i Kuteybe; Kitab 'us-Sıffin. s.476, Nasr b. Mezahim
77. Hikmet: el-Emali, s.371. Şeyh Saduk; el-Emali, c.2, s. 143, Kali; Muruc'uz-Zeheb, c.3, s.433, Mesudi; Hilyet'ul-Evliya, c.l, s.84, Ebu Naim; Kenz'ul-Fevaid. s.270, Keraceki; el-İstiab, c.3, s.42, İbn-i Abdurabbih; Zehr'ııl-Adab, c.l. s.40, Hasri; Savaik'ul-Muhrika. s. 139, İbn-i Hacer; Zehair'ul-Ukba, s. 100. Taberi; el-Emali, c.2, s. 143, Ebu Ali Kali; Mişkat'ul-Envar, s.242, Tabersi; Tezkiret 'ul-Havas, s. 118, Sibt b. Cevzi; Keşf'ul-Gumme, c.l, s.76. Erbili; Tenbih'ul-Hatir, s.70, Maliki; el-Müstedrek, c.l, s. 137. Ebşihi; Mehasin ve Mesavi, Beyhaki; el-Kenna ve'1-Elkab, c.2. s. 102, Muhaddis Kummi
78. Hikmet: Tevhid, s.274, Şeyh Saduk; Kenz'ul-Fevaid, s. 169, Keraceki; Uyun-u Ahbar'ir-Rıza, c.l, s.138, Şeyh Saduk; Usul-u Kafi, c.l, s.195, Kuleyni; Tuheful-Ukul, s.468, Amedi; İhticac, c.l, s.310, Tabersi: Uyun ve Mehasin, s.40; Gurer'ul-Edille, İbn-i Tayyib Mu'tezili; Fusul'ul-Mııhtare, c.l, s.40, Seyyid Murtaza; İrşad, s. 106. Şeyh Mufîd; el-Emali, c.l, s. 150, Murtaza
79. Hikmet: Beyan ve Tebyin, c.2, s.24, Ebu Osman Cahiz; Mehasin, c.l, s.230, Barki; Gurer ve Ürer, s.57, el-Velvat; Uyun-u Ahbar, c.2, s. 123; İbn-i Kııteybc; el-Emali, c.2, s.91, Kali; el-İkd'ııl-Ferid, c.2, s.254, İbn-i Abdurabbih; Kafi: c.l, s.246, Kuleyni; Sevaik'ul-Muhrika, s.77, İbn-i Hacer; Cemheret-u Resail'il Arab, c.l, s.608; Garih'ul-Hadis, İbn-i Kuteybe; Muruc'uz-Zeheb, c.4, s-74, Mesudi; Mecma'ul-Misal, c.l, s.214, Meydani; Destur-u Mealim'il-Hikem, s. 128, Kadı Kudai, (H. 454); Garib'ul-Hadis, c.2, s. 148, İbn-ı Selam (H. 224)
80. Hikmet: Beyan ve Tebyin, c.2, s.24, Ebu Osman Cahiz; Mehasin. c.l, s.230, Barki; Gurer ve Ürer. s.57, el-Vetvat; Uyun-ıı Ahbar, c.2, s. 123; İbn-i Kuteybe; el-Emali, c.2. s.9l, Kali; el-İkd'ul-Ferid, c.2, s.254. İbn-i Abdurabbih; Kafi; c.l, s.246, Kuleyni; Sevaik'ııl-Muhrika, s.77, İbn-i Hacer; Cemheret-u Resail'il-Arab, c.l, s.608; Garih'ul-Hadis, İbn-i Kuteybe; Muruc'uz-Zeheb. c.4. s.74, Mesudi; Mecma'ul-Misal, c.l, s.214, Meydani
81. Hikmet: Beyan ve Tebyin, c.l, s.36 ve s. 179, Ebu Osman Cahiz; Cami'ul-Beyan-il İlim ve Fezlihi, s.99 ve 100, Ebu Ömer; el-İkd'ul-Ferid, c.2, s.249, Abdurabbih: Uyun-u Ahbar, c.2, s.10: lbn-i Kuteybe; et-Tarih, c.2, s.195. İbn-i Vazih; Tuhef'ul-Ukul. s.201; İbn-i Şu'be Harrani; Kitab'ul-Fazil, s.2; Müberred; İrsad. s 141, Şeyh Mufıd; İhtisas, s.2, Şeyh Mufıd; Divan'il-Meani, c.l. s. 146. Ebu Hilal Askeri; Kitah'ııs-Senaateyn. s.232. Ebu Hilal Askeri; Mehasin ve Mesavi, c.2. s. 121, Beyhaki; el-Emali, Şeyh Saduk; el-Hisal. c.2, s. 186, Şeyh Saduk: Uyıın-ıı Ahbar'ir-Rıza, c.2, s. 120, Şeyh Saduk; Fakih, c.4, s.278, Şeyh Saduk; Tezkiret'ul-Havas, s. 154. Sibt b. Ccvzi; et-Tarih, c.l, s.206, Yakubi; el-Kafi. c.l. s.51, Kuleyni; Lehevamil ve's-Şevanül. s.200; Ebu Hayyan Tevhidi; Elfaz-i Kitabiyye, İbn-i llamedani; Elam. s.10, Ebu'l-Hasan Amiri
82. Hikmet: Sahifet-u İmam Rıza (a.s), s.20; et-Tarih. c.2, s. 195. Yakubi; Deaim'ul-İslam, c.l, s.80, Kadı Numan; el-Hisal. c.l, s. 149. Şeyh Saduk; el-İkd'ul-Ferid, c.3, s.147 ve c.4, s.80; Abdurabbih: Mehasin c.l. s.229, Barki; Uyıın-ııl Ahbar, c.2, s. 119. İbn-i Kuteybe; el-Beyan ve't-Tebyin, c.l, s. 178, Cahiz; Hilyet'ul-Evliya. c.l. s.75, Ebu Naim; İrşad, s. 173, Şeyh Mufîd; Menakıh. s.260, Harczmi; Ravzat'ıd-Vaizin, s.422, el-Fettal Nişaburi; Lebah'ul-Adab, s.363, Usame b. Munkiz; Tezkiret-u Havas, s. 140, Sibt b. Cevzi; Adab'ud-Dünya ve'd-Din. s.58, Maverdi; Metulib'us-Suul, c.l, s. 158, İbn-i Talha Şafii; Tarih-i Dimesk, İbn-i Asakir; Maden 'ıd-Cevahir (5. Bab), Keraceki; el-Müstedrek c.2, s.70, Ebşihi; Tarih-i Hulefa, s. 181, Siyuti; Uyun-u Ahbar'ir-Rıza. c.2, s.44, Şeyh Saduk; el-Hisal, c.l, s.282, Şeyh Saduk
83. Hikmet: el-Beyan ve't-Tebyin, c.l, s. 179 ve c.2, s.220, Ebu Osman Cahiz; Uyun-u Ahbar, c.l, s.274, İbn-i Kuteybe; Ensab'ul-Eşraf, s. 188, Belazuri; Muhazerat, c.l, s. 175, Rağıb; Mecma'ul-Emsal, c.l, s.52, Meydani; el-Emali, c.l, s.274, Murtaza; Gıırer ve Urer s.28, Vetvat; Tarih-i Hulefa, s. 152, Siyuti; Mııhazerat, c.l, s.381. Rağıb; el-Muslaksa, c.l, s.377, Zemahşeri
84. Hikmet: el-İkd'ul-Ferid, c.l, s. 102 ve c.4 s.206, İbn-i Abdurabbih; el-Beyan ve Tebyin, c.2. s.35. Cahiz; Uyun-ul Ahbar, c.l, s. 130, İbn-i Kuteybe; Zehr'ul-Adab, c.l, s.80, Hasri
85. Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.289. Amedi, el-Beyan ve't-Tebyin, c.l, s. 183. Ebu Osman Cahiz, Kuvvet-u Kulub, c.l. s.277, Ebu Talib Mekki
86. Hikmet: el-İkd'ul-Ferid c.l, s.62, c.2, s.240 ve c.4, s.206, İbn-i Abdurabbıh; c.l, s. 175, Cahiz; Resail'ul-Cahiz, s.273, Cahiz; Cemheret'ul-Emsal, c.l, s.502, Ebu Hilal Askeri; Mııhazerat'ul-Udeba, Rağıb İsfahani; Mecma'ul-Emsal, c.l, s.292, Meydani, Gurer 'ul-Hikem, s. 187, Amedi; Zehr 'ul-Adab, c.l,s.49; el-Mııstaksa, c.2, s.91, Zemahşeri
87. Hikmet: el-Kamil, c.l, s. 177, Ebu'l-Abbas Müberred; el-İkd'ul-Ferid, c.3, s.181 ve c.2, s.223, İbn-i Abdurabbih; Uyun-uAhbar, c.2, s.372, İbn-i Kuteybe; Emali, c.l, s.60, Şeyh Tusi; Tezkire, s. 135, Sibt b. Cevzi
88. Hikmet: Mecma'ul-Emsal, c.4, s.539, Meydani; Ravzat'ul-Vaizin, c.2, s.478, el-Fettal Nişaburi ; Tezkiret'ul-Havas, s. 133, Sibt b. Cevzi; Tefsir-i Razi, c. 15, s. 158
89. Hikmet: Tezkiret'ul-Havas, s. 133, Sibt b. Cevzi; el-Hisal, c.l, s.22, Şeyh Saduk; el-Emali, s.62, Şeyh Saduk; Ravzat'ul-Kafı, s.307, Kuleyni, Mehasin, c.l, s.29, Barki; Fakih, c.4, s.283, Şeyh Saduk
90. Hikmet: Usul-u Kafi, c.l, s.36, Kuleyni; Mean'il-Ahbar, s.226, Şeyh Saduk; Kuvvet-i Kulub c.,1 s.450, Ebu Talib Mekki; Hilyet'ul-Evliya, c.l, s.77, Ebu Naim; Ayn'ul-Edeb ve 's-Siyaset, s.20, İbn-i Huzeyl; Usul-u İman, s.24, Muhammed b. Abdulvahhab; Tuhef'ul-Ukul s.204, İbn-i Şu'be; Hikmet 'ul-Halide, s. 112, İbn-i Meskuye; Mişkat ul-Envar, s. 126, Tabersi; Tarih-i Hulefa, s. 186, Siyuti; Tezkiret 'ul-Evliya, Sibt b. Cevzi (Asım b. Hamza'ya isnad etmiştir.)
91.Hikmet: el-İkd'ul-Ferid, c.6, s.279, İbn-i Abdurabbih; Usul-u Kafi, c.l, s.48, Kuleyni; Destur-u Mealim'il-Hikem, s.23, Kadı Kudai; Rebi'ul-Ebrar, (Önsözünde), Zemahşeri; Nihayet 'ul-Ereb, c.8, s.181, Nuveyri; Ravzat'ul-Vaizin , s.414, el-Fettal Nişaburi; Gurer 'ul-Hikem, s.113, Amedi; Hikmet'ul-Halide, s.112, İbn-i Meskuye
92. Hikmet: Rebi'ul-Ebrar, (İlim ve Hikmet babı), Zemahşeri, Ravz'ul-Ahyar, s.15, Muhammed b. Kasım; Gurer'ul-Hikem, s.91, Amedi
93. Hikmet: Tenbih'ul-Hatir, s.375, Maliki; el-Emali, c.2, s. 193, Şeyh Tusi
94. Hikmet: Hilyet'ul-Evliya, c.l, s.75, ve c.10, s.388; el-Mehasin, c.l, s.224, Barki; Rebi'ul-Ebrar, c.l, Bab-u Hayır ve Salah, Zemahşeri; Destur-u Mealim'il-Hikem, s. 140, Kadı Kudai; Gurer'ul-Hikem, s.258, Amedi; Ravzat'ul-Vaizin, el-Fettal Nişaburi; et-Tezkire, s.131, Sibt b. Cevzi
95. Hikmet: Tenbih'ul-Hatir, s.23, Maliki; Hilyet'ul-Evliya, c.l, s.75; Usul-u Kafi, c.2, s.75, Kuleyni; Tuhef'ul-Ukul, İbn-i Şu'be Harrani; el-Mecalis, s. 151, Şeyh Mufid; el-Emali, c.l, s.60, Şeyh Tusi; et-Tezkire, s. 131, Sibt b. Cevzi; Menakıb, s.265, Harezmi
96. Hikmet: Rebi 'ul-Ebrar (Üstünlük ve Farklılık babı), Zemahşeri; Tenbih'ııl-Hatir, s. 17, Maliki, Gurer'ul-Hikem, s.90, Amedi; Meana'ul-Beyan, c.2, s.457, Tabersi; Bihar'ul-Envar, c.48, s.84, Meclisi
97. Hikmet: Mecma'ul-Emsal, c.2, s.455, Meydani; Metalib'us-Suul, c.l, s.164, İbn-i Talha Şafii; Tenbih'ul-Hatir, s.24. Maliki; Gurer'ul-Hikem, s.332; Tezkiret'ul-Havas, s. 105, Sibt b. Cevzi
98. Hikmet: Muhazerat'ul-Udeba, c.l, s. 14, Rağıb İsfahanı; Usul-u Kafi c.2, s.84; Kafi, c.5, s.35, (Cihad babı), Kuleyni; Gurer'ul-Hikem, s. 111, Amedi; Ravz'ul-Ahyar, s. 10, İbn-i Kasım; el-Vafi, c.14, s.24, Feyz; Mirat'ul-Ukul, c.2, s.33, Meclisi; Tuhef'ul-Ukul, s.328, İbn-i Şu'be
99. Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.209, İbn-i Şu'be Harrani; el-İkd'ul-'- Fent/, c.3, s.304, İbn-i Abdurabbih; Kamil, c.2, s.251, İbn-i Esir; Muhazerat 'ul-Udeba, c.2, s.226, Rağıb İsfahani; Sırac 'ul-Muluk, s.182, Tertuşi; Gurer'ul-Hikem, s.121, Amedi; Nihayet 'ul-Ereb, c.5, s.167; Nuveyri
100.Hikmet: Ensab'ul-Eşraf, s.188, Belazuri; Gurer ve Ürer, s.25, Vetvat; Gurer 'ul-Hikem, s.57, Amedi; el-Emali, c.2, s.53, Ebu Ali Kali; el-Hisal, c.2, s. 156, Şeyh Saduk; Tuhef'ul-Ukul, s.100, İbn-i Şu'be Herrani; Beyan ve Tebyin, c.4, s.74, Cahiz; el-Emali, c.l, s.220, Şeyh Tusi; İrşad, s.112, Şeyh Mufıd
101.Hikmet: et-Tarih, c.2, S. 152; İbn-i Vazih; Kuvvet-i Kulub, c.2, s.222 Ebu Talib Mekki; Gurer ul-Hikem. s.57, Amedi; Rebi’ul Ebrar, Zemahşeri
102.Hikmet: Kamil, c.l, s.177, Müberred; et-Tarih, c.2, s.151, İbn-i Vazıh, Ravzat'ul-Kafi, s.57, Kuleyni; Muhazerat 'ul-Udeba, c.l, s.89, Rağıb; Gurer'ul-Hikem, s.363, Amedi; Metalib'us-Suul, c.l, s. 150, İbn-i Talha Şafii; el-Aciab, s. 10, İbn-i Şems Hilafe; et-Tarih, c.2, s.185, Yakubi
103.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.212, İbn-i Şube Harrani; Tabakat, c.3. s.28, İbn-i Sa'd; Hilyel'ul-Evliya, c.I. s.83, Ebu Naiın; Metalib'us-Suul, c.I, s.95, İbn-i Tallıa Şafii: Sivac'ul-Muluk, s.244, Tertuşi; Ravz'ul-Ahyar. s.72 ve 180. İbn-i Kasım; et-Teskire, s. 113, Sibt b. Cevzi: Zehair’ul-Ukba. s. 102, Taberi: el-Emali, c.I. s. 153, Scyyid Murtaza
104.Hikmet: el-Hisal, c.I, s. 159, Şeyh Saduk; Ekmel'ud-Din. Şeyh Saduk; Muruc'uz-Zeheb, c.4. s. 193, Mesudi; Hilyet'ul-Evliya, c.I. s.79 ve e.6. s.53, Ebu Naim; cl-Mecalis, s.71. Şeyh Mufid; c.7, s. 162, Hatib Bağdadi; Destur-u Mealim "el-Hikem, s.35, Kadı Kııdai; Gıırer'ul-Hikeın, s.209. Amedi; Kenz'ııl-Fevaid, s.30, Keraceki; Tarih-i Diıncşk, c.6, İbn-i Esakir; Uyun-u Ahbar, c.6, s.353; el-Cerh ve't-Tedil. c.8, s.505. Hafız Razi
105.Hikmet: Emali, c.2, s.124, İbn-i Şeyh: Fakih, c.4, s.53, Şeyh Saduk; el-Mecalis. s.94, Şeyh Mufıd; Gıırer'ul-Hikeın, s. 111, Amedi
106.Hikmet: Gurer ul-Hikem,s.35\, İbn-i Şu'be Harrani
107.Hikmet: Kitab-u Cemel, Ebu Muhnef; İrşad. s. 144, Şeyh Mufıd; Gurer 'ul-Hikem, s. 183, Amedi
108.Hikmet: Ravzat’ül-Kafı, s.31, Kuleyni; Tuhef'ul-Ukul, s.95, İbn-i Şu’be Harrani; Kilab'ul-Fazıl, s.2, Muberred; Muruc'uz-Zeheb, c.2, s.433, Mesudi; İrşad, s. I 71, Şeyh Mufid; Destur-ıı Mealim 'il-Hikem. s. 129. Kadı Kudai: Zehr'ııl-Adab, c.I. s.496. Hasri; Gurer 'ul-Hikem, s.225, Amedi; Tarih-i Dimeşk, İbn-i Asakir; İlel-i Şerayi (94. Bab). Şeyh Saduk
109.Hikmet: el-İkd'ııl-Ferid, q.2, s.370, İbn-i Abdurabbıh; Uyun-u Ahbar, c.I. s.326, İbn-i Kuteybe: iştikak, s.462, İbn-i Dureyd; er-Tarih, c.2, s. 152, İbn-i Vazih; Cemheret'ul-Emsal. c.I, s.419, Ebu Hilal Askeri; Tuhef'ul-Ukul, s.216. İbn-i Şu'be Harrani; el-Mecalis, s.3. Şeyh Mufıd; et-Tarih, c.2. s. 186, Yakubi; Kitab-u Fahir, s.216. İbn-i Asım; Uyun-u Ahbar c.3, s.336, İbn-i Kuteybe; Kuvvet-u Kulub c.I, s.357. Ebu Talib Mekki
110.Hikmet: Gurer’ul-Hikem, s.351, Amedi
111.Hikmet: Rebi'ul-Ebrar, (Bab'ul-Eha ve'1-Muhabbet). s.60, Zemahşeri; Gıırer'ul-Hikeın, s.261, Amedi; ed-Derecal'ur-Refıe, s.390
112. Hikmet: Emali. c.I, s. 17. Murtaza; Garib'ul-Hadis, İbn-i Kuteybe; el-Cem Beyn'el-Garibeyn; Heruy; en-Nihaye, c.l, s.283, İbn-i Esir; İhtisas, s.311, Şeyh Mufıd; Mean'il-Alıbar, s. 182. Şeyh Saduk; Garib’ul-Hadis. İbn-i Selam
113.Hikmet: Tuheful-Ukul. s.201 ve 89 ve 94, İbn-i Şu’be Harrani; Ravzat'ul-Kafi. s. 17, Kuleyni; el-Emali, s. 193, Şeyh Saduk; Destur-u Mealim'il-Hikem, Kadı Kudai; Gıırer'ul-Hikem, Amedi; Besair ve 'z-Zehair, s.25, Ebu Hayyan, Tevhidi; el-İkd'ul-Ferid, c.2. s.252, İbn-i Abdurabbih
114.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s. 143, Amedi; Rebi'ul-Ebrar (Bab-uz zan, ve'l-Feraset ve'ş-Şek ve't-Tuhmet), Zemahşcri
115.Hikmet: Emali. c.2. s.254. Şeyh Tusi; ed-De'evat. Ravendi; Ravzat'ul-Bihar. c.78, s.90; Misbah'uş-Şeria, İmam Sadık'a mensup
116.Hikmet: Tuhef'ııl-Ukul. s.203, İbn-i Şu’be Harrani; Ravzat'ul-Kafi, s.112, Kuleyni; et-Tarih, c.2, s.182, Yakubi; Tezkiret'ul-Havas, s. 133, Sibt b. Cevzi; Emali, c.2, s.58, Şeyh Tusi
117. Hikmet: el-Hayyan, c.2, s.90, Ebu Osman Cahiz; el-Mehasin ve'l-Mesavi, s.41, Beyhaki; Emali, Şeyh Saduk; Gurer'ul-Hikem. s.329, Amedi; Maden 'ul-Cevahir. s.226
118.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, s.24, Amedi
119.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.90, Amedi; el-İrşad, Şeyh Mufıd
120.Hikmet: Rebi'ul-Ebrar. s.300, Zemahşeri; Müheccet'ül-Beyza, c.4, s.324, Feyz Kaşani, el-İkd'ul-Ferid. c.3, s.315, İbn-i Abdurabbih, el-Muvaffakiyyat, s.343, Zübeyr b. Bekkar; Uyun-u Ahbar, c. 10, s.25
121.Hikmet: Rebi'ul-Ebrar, s.300; Zemahşeri; Gurer'ul-Hikem, s. 199, Amedi; Emali, c. 1, s. 153, Seyyid Murtaza
122.Hikmet: Tefsir-i Ali b. İbrahim: Ravzat'ul-Vaizin, s.490, el-Fettal Nişaburi; et-Tarih, c.2, s.89, İbn-i Vazih; Ravzat'ul-Kafi, s. 168. Kuleyni
123.Hikmet: Tefsir-i Ali b. İbrahim; Ravzat'ııl-Vaizin, s.490. el-Fettal Nişaburi; et-Tarih, c.2. s.89. İbn-i Vazih: Ravzat’ul-Kafi. s. 168, Kuleyni
124.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.223, Amedi
125.Hikmet: Usul-u Kafi, c.2, s.45, Kuleyni; Emali, s.21l. Şeyh Saduk; Mehasin, c.l, s.222, Barki; Tefsir-i Ali b. İbrahim, s.90; Bihar'ul-Envar, c.68, s.309, Meclisi; Emali, c.2, s.137, Şeyh Tusi; Mean il-Ahbar, Şeyh Saduk
126.Hikmet: el-Miet'ul-Muhtare, Ebu Osman Cahiz; Rebi'ul- Ebrar, Zemahşeri; Gıırer ve Ürer, s. 195, Vetvat; Gurer'ul-Hikem, s.219, Amedi; Ravz'ul-Ahyar, s.224, Muhammed b. Kasım
127.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, s.295
128.Hikmet: Nihayet'ul-Ereb, c.l, s. 176, Nuveyri; Ravz'ul-Ahyar, s.80, Ibn-i Kasım; Ayrıca Zer b. Habiş'il-Esedi (Ö.H. 83)
129.Hikmet: Ensab'ul-Eşraf, s. 188, Belazuri; Gurer ve Ürer, s.25, Vetvat; Gurer 'il-Hikem, s.57, Amedi; el-Emali, c.2, s.53, Ebu Ali Kali; el-Hisal, c.2, s. 156, Şeyh Saduk; Tuheful-Ukul, s. 100, İbn-i Şu'be Herrani; el-Beyan ve Tebyin, c.4, s.74, Cahiz; el-Emali, c.l, s.220, Şeyh Tusi; İrşad, s. 112, Şeyh Mufıd
130.Hikmet: Men La Yehzuruh'ul-Fakih, c.l, s. 114, Şeyh Saduk; Emali, s.66, Şeyh Saduk; el-İkd'ul-Ferid, c.3, s.237, İbn-i Abdurabbih; et-Tarih, sc,6, s.334, Taberi; Kitab-u Sıffın, s.351, Nasr bin Mezahim; el-Beyan ve't-Tebyin, c.2 s.219, Cahiz; Tuheful-Ukul, s. 188, İbn-i Şu'be; Zehr'ul-Adab, c.l, s 49. Hasri; Tezkiret 'ul-Havas, s. 137, İbn-i Cevzi; Emali, c.2, s.208, Şeyh Tusi;
131.Hikmet: Uyun 'ul-Ahbar, c.2, s.329, İbn-i Kuteybe; el-Beyan ve't-Tebyin, c.l, s.219, Cahiz; el-Mehasin ve'l ezdad, s.132, Cahiz; Muruc'uz-Zeheb, c.2, s.413, Mes'udi; el-Mehasin vel-Mesavi, s.358, Beyhaki; et-Tarih, c.2, s. 150, Yakubi; el-İrşad, s. 137, Şeyh Mufıd; Tezkiret'ul-Havas, s. 162, Sibt bin Cevzi; Emali, s.2, s.26, Şeyh Tusi; Mehaziret'ul-Udeba, c.2, s.127, Rağib el-İsfahani; Edeb'ud-Dünya ve'd-Din. s. 111, Maverdi; Rebi'ul-Ebrar, c.l, Zemahşeri; Tarih-u Dimeşk, c.l2, İbn-i Asakir; Tuheful-Ukul, s. 187, İbn-i Şu'be; Emali, c.l, s. 154. Murtaza; Zehr'ul-Adab, c.l, s.49, Hasri
132.Hikmet: Usul-u Kafi, c.2, s. 132, Kuleyni; el-İhtisas, s.232;
133.Hikmet: Rebi'ul-Ebrar, Zemahşeri; Nihayet'ul-Ereb, c.l, s.66, Maliki; Tinhih 'ul-Havaür, s 66, Şeyh Verram; el-Mehazirat, c.2. s.383, Rağib
134.Hikmet: Tuheful-Ukul, s.319, İbn-i Şu'be Harrani; Rebiul Ebrar, c.l, s.56, (el yazması) Zemahşeri; Gurer ve Ürer, s.295, Vetvat; Ravz'ul-Ahyar, s.86, İbn-i Kasım
135.Hikmet: Tezkiret'ul-Havas, s. 133, Sibt bin Cevzi; el-Hisal, c.l, s.92, Şeyh Saduk
136.Hikmet: Tuheful-Ukul, s.221, İbn-i Şu'be Harrani, el-Hisal,c.2, s. 162, Şeyh Saduk; Furu-u Kafi, c.5, s.9, Kuleyni
137.Hikmet: Vesail, c.6, s.257, Hurr'ul-Amili
138.Hikmet: Zehr'ul-Adab, c.l, s.43, Hasri; Tuhef'ul-Ukul, s. 111 ve 221 İbn-i Şu'be; Emali, 68. Bab; el-Hisal, c.2, s 412. Şeyh Saduk; Uyun-u Ahbar'ir Rıza, c.2, s.54, Şeyh Saduk; Tezkire, s. 133, İbn-i Cevzi; Zehr ul-Adab, c. 1, s 50
139.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.152, Amedi; Rebi'ul-Ebrar, s.373, (el yazması) Zemahşeri
140.Hikmet: Ensab'ul-Eşraf, s. 188, Belazuri; Gurer ve Ürer, s.25, Vetvat; Gurer'ul-Hikem, s.57, Amedi; el-Emali, c.2, s.53, Ebu Ali Kali; el-Hisal, c.2, s. 156, Şeyh Saduk; Tuheful-Ukul, s. 100, İbn-i Şu'be Herrani; el-Beyan ve Tebyin, c.4, s.74, Cahiz; el-Emali, c.l, s.220, Şeyh Tusi; İrşad, s. 112, Şeyh Mufid
141. Hikmet: Tuheful-Ukul, s. 111, İbn-i Şube; Emali, 68. Bab, Şeyh Saduk; Uyun-u Ahbar'ur Rıza, c.2, s.54, Şeyh Saduk; el-Hisal, c.2, s.412; el-Beyan ve Tebyin, c.l, s.35, Ebu Osman Cahiz; Tuheful-Ukul, s.214, İbn-i Şube Harrani; Edeb'ul- Kitab, s.74
142.Hikmet: Ensab'ul-Eşraf s. 188, Belazuri; Gurer ve Ürer, s.25, Vetvat; Gurer'ul-Hikem, s.57, Amedi; el-Emali, c.2, s.53, Ebu Alı Kali; el-Hisal, c.2, s. 156, Şeyh Saduk; Tuheful-Ukul, s. 100, İbn-i Şu'be Herrani; el-Beyan ve Tebyin, c.4, s.74, Cahiz; el-Emali, c.l, s.220, Şeyh Tusi; İrşad, s. 112, Şeyh Mufid
143.Hikmet: el-Hisal c.2, s. 156, Şeyh Saduk; Tuheful-Ukul, s. 100, İbn-i Şube Harrani
144.Hikmet: el-Hisal, c.2, s.412, Şeyh Saduk; Tuheful-Ukul, s.221, İbn-i Şube; Kısar'ul-Hikem, s. 139; Gurer'ul-Hikem, s. 152, Amedi; Rebi'ul-Ebrar, s.373, (el yazması) Zemahşeri
145.Hikmet: Tarih-u İsfahan, c.l. s.225, Ebu Naim; Kuvvet'ul-Kulub, Ebu Talib Mekki
146.Hikmet: Tuheful-Ukul, s. 100 ve 111 ve 112, İbn-ı Şube Harrani, el-Hisal, c.2, s. 162
147.Hikmet: el-İkd'ul-Ferid, c.l, s.265, İbn-i Abdurabbih; et-Tarih, c.2, s.400, İbn-i Vazih; Tuheful-Ukul, s.169, İbn-i Şube Herrani; el-Hisal, c.l, s.272, Ebu Talib Mekki; Tarih-i Bağdat, c.2, s.389, Hatip Bağdadi; Tefsir-i Razi, c.2, s. 192; Razı; el-Muhtasar, s.29, İbn-i Abdulbirr; Menakıb, s.390, Harezmi; Tehzib'ul-Liigat. s.70, el-Ezheri; Emali. s. 13, Şeyh Tusi; Tezkiret'ul-Havas. s. 141, Sibt b. Cevzi; et-Tarih, Yakubi; el-Beyan ve Tebyin. c.2. s.52, Cahiz; Hilyet'ul-Evliya, c.l, s.79, Ebıı Naim İsfahanı; el-Cami'ııs-Sağir, Taberi'nin el-Kehir inden naklen, Suyuti; Mecalis, s. 146. Şeyh Mııfıd; İrşad, s. II7. Şeyh Mufkl; ei-Erhain, s. 151. Bahai; Divan'ul-Meani. e. 1, s. 146. Ebu Hilal Askeri; İ'lam 'ul-Muki'in, c.2, s. 176. Ibn-i Cevziye; Usul-u Kafi. c.l. s.339, Kuleyni; en-Nihaye (Hemc maddesinde) İbn-i Esir
148.Hikmet: Emali. c.2, s.108. Şeyh Tusi; el-Hisal, c.l, s.46. Şeyh Saduk; et-Terazi. c.l. s.167, Seyyid Yemani; Eınali, 68. bab, Şeyh Saduk; Uyun-u Ahbar'ir Rıza, c.2, s.54. Şeyh Saduk; el-Miet 'ul-Muhtare, Cahiz
149.Hikmet: Men La Yehzuruh'ul-Fakih, c.4, s.278. Şeyh Saduk: Emali, c.2. s.108. Şeyh Tusi; el-itisal. c.l, s.46. Şeyh Saduk; e.ı-Teraz. c.l, s. 167, Seyyid Yemani: Eınali, 68. bab, Şeyh Saduk: Uyun-u Ahbar'ir Rıza. c.2. s.54. Şeyh Saduk; El-Miet 'ul-Mııhtare, Cahiz
150.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s. 157. İbn-i Şube Harrani; el-Beyan ve'l-Tebyin, c.l. s.87, Ebu Osman Cahiz: Senaateyn, s.233. Askeri: el-Fazıl, s.95. Müberred; el-İkd'ul-Ferid, c.3. s. 185. İbn-i Abdurabbih; Cemheret'ul-Emsal. c.l, s.272. Ebu Hilal Askeri; Zehr'ul-Adab, c.l, s.39, Hasri; Destur-u Mealim'id-Din, Kadı Kudai; Tezkiret'ul-Havas, s. 143, Sibt b. Cevzi; Kenz'ul-Ummal. c.8. s.200, Muttaki Hindi; Ayn'ul-Edeb ve's-Siyase, s.200. İbn-i Hıızeyl; el-Mecalis. s. 195, Şeyh Mufıd; el-İhlisas, s. 156. Şeyh Mufıd; Emali, c. 1. s. 110, Şeyh Tusi
151.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, Lam harfi. Amedi
152.Hikmet: Destur-u Mealim'il-Hikem, s. 13. Kadı Kudai; Gurer'ul-Hikem. s.251, Amedi
153. Hikmet: Rebi'ul-Ebrar, s. 189. Zemahşeri; et-Teraz, c.2. s. 129. Seyyid Yemani
154.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem s.54, Amedi; Tuhef 'ul-Ukul, s.216, Harrani; el-Hisal, c. 1. s.51. Şeyh Saduk
155.Hikmet: Gurer ul-Hikem. s.46, Amedi
156.Hikmet: Deaim'ul-İslam, s.353, c.2. Kadı Numan; Gurer'ııl-Hikem. s.212, Amedi; el-İrşad, s.11ü, Şeyh Mııfıd; el-lhticac, s.391, Tabcrsi
157.Hikmet: Uyun-u Ahbar, İbn-ı Kuteybe; Furu-u Kafi, c.4. s.28, Kuleyni Gurerul Hikem s.70, Amedi: Adab, s. 1. Cafer b. Şems'ul-Hilate
158.Hikmet: Esrar 'ul-Hukema, s.86. Yakub Musta'semi; Rebi'ul-Ebrar, Ceza ve Mükâfat babı, s.77, Zemahşeri; el-Gurer ve'l-Urer. s.283. Vetvat: Rarz'ul-Ahyar, s.4l. Muhammcd b. Kasım
159.Hikmet: Emali. s.l82, Şeyh Saduk: Tuhefu’l Ukul, s.220, İbni Şube Harrani: el-İhtisas, s.226, Şeyh Mufid; Ravzat'ul-Kafi. s.252. Kuleyni
160.Hikmet: Gurer’ul-Hikem. s.264, Amedi; Tuhef'ul-Ukul, s.7. Harrani; Mecma'ul-Emsal. c.2. s.32. Meydani
161.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.266 ve 284. Amedi; Rebi'ul-Ehnır. Akıl ve Zeka babı, Zemahşeri
162.Hikmet: Mişkat'ul-Envar. s.291. Tabcrsi; Emali, s. 182. Şeyh Saduk; Tuhef'ul-Ukul, s.220, İbn-i Şube Havranı; el-İhtisas. s.226. Şeyh Mufid; Ravzat ul-Kafi, s.252, Kuleyni
163.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.214. İbn-i Şube Harrani: el-Hisal. c.l, s. 162, Şeyh Saduk; Tefsir-i Ayyaşi; Bihar'ul-Envar. c.72. s.25; Rebiul-Ebrar c. 1, s.362, Zemahşeri
164.Hikmet: Gurer'ul-Hikem. s. 196, Amedi
165.Hikmet: Uyun-u Ahbar'ir-Rıza, c.2, s.43, Şeyh Saduk: Sahifet'ur-Rıza. s.34; Muruc'uz-Zeheb. c.3, s.195, Mesudi: Nihaye. (Tev'de), İbn-i Esir
166.Hikmet: Emali, c.2, s. 174, Şeyh Tusi; Keşf'ul-Muhecce, Seyyid b. Tavus; Resail. Kuleyni; Sahih-i Burhan da Hasan b. Ali'den (a.s) nakletmiştir.
167.Hikmet: Gurer'ul-Hikem. s.21, Amedi; Rebiul-Ebrar. s.245, Zemahşeri
168.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.13 ve 14, Amedi;
169.Hikmet: Destur-u Mealim 'ul-Hikem. s.23; Mecma'ul-Emsal. c.2, s.99. Meydani; Cemheret 'ul-Emsal, c.2, s. 152, İbn-i Hilal Askeri
170.Hikmet: Usul-u Kafi, c.2. s.451, Kuleyni
171.Hikmet: Metalib'us-Suul, c.l. s. 161. İbn-i Talha şafii; Gurer'ul-Hikem. s.236. Amedi; el-Buhela, s. 188, Cahiz; el-Mekamat. Heriri (Ö.H. 516); Mecma'ul-Emsal, Meydani; Fahir. s. 147, İbn-i Asım, (Ö.H. 291)
172.Hikmet: Emali. c.2, s. 108, Şeyh Tusi; el-Miet'ul-Muhtare, Cahiz; el-İhtisas. s.245, Şeyh Mufid; Mecma'ul-Emsal, c.2. s.454, Meydani; Rebi'ul-Ebrar, (Naks ve Cehl babı) Zemahşeri; Zehr'ul-Adab, c.l, s.43, Hasri; Hass'ul-Has, s.27, Sealebi
173.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul. s.90, İbn-i Şube Harrani; Ravzat'ul-Kafi, s. 19, Kuleyni; el-Fakih, c.4, s.278, Şeyh Saduk; Destur-u Mealim'ul-Hikem, s.208, Kaddı Kudai; Gurer'ul-Hikem, s.289, Amedi
174.Hikmet: Rebi'ul-Ebrar, s.53, Zemahşeri; Gurer'ul-Hikem, s.286, Amedi; el-Teraz, c.l, s. 168 ve c.2, s. 129, Seyyid Yemani
175.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.142, Amedi; et-Teraz, c.l, s.168, Seyyid Yemani
176.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.27, Amedi; et-Teraz, c.l, s.168, Seyyid Yemani
177.Hikmet: Rebi'ul-Ebrar, ceza ve mükâfat babı, s.78, Zemahşeri; Ravz'ul-Ahyar, s.41, Muhammed b. Kasım
178.Hikmet: Sırac'ul-Muluk, s.384, Tertuşi; Gurer'ul-Hikem, s.61, Amedi; Mecmua-i Verram, s.34, Şeyh Verram
179.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, Amedi; Kenz 'ul-Fevaid, Keraceki
180.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.20, Amedi; Rebi'ul-Ebrar s.221, Zemahşeri
181.Hikmet: Mehazırat'ul-Udeba, c.2, s.313, Rağıb İsfahani; Gurer'ul-Hikem, s.158, Amedi; et-Teraz, c.l, s.168, Seyyid Yemani
182.Hikmet: Tuhef'ııl-Ukul, s.94, îbn-i Şube Harrani; Rebi'ul-Ebrar, Zemahşeri
183.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.310, Amedi
184.Hikmet: el-İrşad, s. 120, Şeyh Mufıd; İrşad, s. 147, Şeyh Mufıd; el-Müsterşid, s.95. Taberi
185.Hikmet: Kitab'ul-Cemel, Ebu Mahnef; Şerh-i İbn-i Ebi'l-Hadid, c.l, s.89; Kitab'us-Sıffın, s.315, Nasr b. Mezahim; el-Kamil, c.2, s.120 ve 140, Müberred; et-Tarih, c.6, s.3384, Taberi; Muruc'uz-Zeheb, c.2, s.443, Mesudi; el-Kamil, c.3, s. 174, ibn-i Esir; el-Bidaye ve'n-Nihaye, c.7, s.264, İbn-i Kesir; Tarih-i Bağdat, c.7, s.237, Hatib Bağdadi; Menakıb, s.185, Harezmi; Emali, 63. bab, Şeyh Saduk; Tezkire, s.104, İbn-i Cevzi; Zehair'ul-Ukba, s. 110, Taberi; Emali c.l, s.267, Şeyh Tusi; el-Mehasin, c.2, s.92, Beyhaki
186.Hikmet: Tefsir-u Ali b. İbrahim, s.612
187.Hikmet: Tefsir-u Ali b. İbrahim, s.612
188.Hikmet: Kitab'ul-Beyan ve't-Tebyin, c.2, s.65, Ebu Osman Cahız; en-Nihaye, c.l, s. 123, İbn-i Esir; el-İrşad, s. 139, Şeyh Mufıd; Uyun'ul-Ahbar, c.2, s.236 ve c.l, s.60, İbn-i Kuteybe; el-İkdu'l-Ferid, c.2, s. 163, İbn-i Abdurabbih; et-Tarih, c.2, s.187, Yakubi; Ravzat’ul-Kafi ve Usul-ul Kafi, c.l, s.369, Kuleyni; el-Hikmet'ul-Halide, s. 111, İbn-i Miskeveyh; Kuvvet'ul-Kulub, c.l, s.290, Ebu Talib Mekki; Kitab'ul-Gaybet, s. 107, Numani; İsbat'ul-Vasiyye, s. 124, Mes'udi; el-Musterşid, s. 175; el-Cemel, s.46. Şeyh Mufıd; el-Cemel, Medaini; Kitab 'ul-Huteb-i Âli (a.s), Medaini
189.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.274, Amedi
190.Hikmet: Hasais'ul-Eimme, s.85, Şerif Razi; Gurer'ul-Hikem, s.326, Amedi, Taaccub, s.13, Keraceki; es-Sakife Cevheri; et-Tarih, c.6, s.263, Taberi; Ebu Ahmed Abdulaziz Yahya Celludi (Ö.H. 332) ve Muhammed b. İmran. b. Musa Merzebani, (Ö.H. 384)
191.Hikmet: Ensab'ul-Eşraf, s. 188, Belazuri; Gurer ve Ürer, s.25, Vetvat; Gurer'ul-Hikem, s.57, Amedi; el-Emali, c.2, s.53, Ebu Ali Kali; el-Hisal, c.2, s.156, Şeyh Saduk; Tuhef'ul-Ukul, s. 100, İbn-i Şu'be Herrani; el-Beyan ve Tebyin, c.4, s.74, Cahiz; el-Emali, c.l, s.220, Şeyh Tusi; İrşad, s. 112, Şeyh Mufıd
192.Hikmet: el-Miet'ul-Muhtare, Ebu Osman Cahiz, Ensab'ul-Eşraf, s.115, Belazuri; el-Ferec-u Ba'd'eş-Şiddet, c.l, s.137, Tenimi; Muruc'uz-Zeheb, c.2, s.264; el-Hisal, c.l, s.9, Şeyh Saduk; Rebi'ul-Ebrar, c.l, s.362, Zemahşeri; el-Kamil, c.l, s.92, Müberred; Uyun'ul-Ahbar, c.6, S.371, İbn-i Kuteybe; el-İrşad, s. 111, Şeyh Mufıd
193.Hikmet: el-Miet'ul-Muhtare, Cahiz; Kamil, c.2, s.2, Müberred; Gurer'ul-Hikem, s.113, Amedi
194.Hikmet: Sirac'ul-Muluk, s. 159, Tertuşi; Gurer'ul-Hikem, s. 318, Amedi
195.Hikmet: Ensab'ul-Eşraf, s. 134, Belazuri; el-Menakıb, c.2, s. 102; İbn-i Şehraşub; Ravz'ul-Ahyar, S. 134, İbn-i Kasım
196.Hikmet: el-Kamil, c.l, s.121, Müberred; Ensab'ul-Eşraf, s. 134, Belazuri; Sirac'ul-Muluk, s.384, Vetvat; Gurer'ul-Hikem. s.256, Amedi; el-İrşad, s. 141, Şeyh Mufıd
197.Hikmet: Ensab'ul-Eşraf, s. 188, Belazuri; Gurer ve Ürer, s.25, Vetvat; Gurer'ul-Hikem, s.57, Amedi; el-Emali, c.2, s.53, Ebu Ali Kali; el-Hisal, c.2, s.156, Şeyh Saduk; Tuhef'ul-Ukul, s. 100, Ibn-i Şu'be Herrani: el-Heyan ve Teinin, c.4, s.74, Cahiz; el-Emali. el, s.220, Şeyh Tusi: İrşad, s. 112, Şeyh Mufid
198.Hikmet: Zehairul-Ukba, s.110. Taberi; Deaim'ul-İslam, el, s.458, Kadı Numan; Kitab'ul-imam, İmam Muhammed bin İdris Şafii. (Ö.H. 204): Tarih, c.6. s.41, Taberi: Kuvvet'ul-Kulub. c.1, s.530. Ebu Talib Mekki; Tarih, c.2, s. 136, İbn-i Vazıh; Ensab'ul-Eşrafi c.2, s.352 ve 114, Belazuri; el-Kamil, c.2, s. 153, Muberred; Tarih'ul-Yakubı, c.l. s. 167; Kitabu Sıffin, s.264, Nasr b. Mezahim; el-İkd'ul-Ferid. s.211. e. I, İbn-i Abdurabbih: et-Tezkire. s.99, İbn-i Cevzı
199. Hikmet: Risalet'un-Nefyi't-Teşbih. Ebu Osman Cahiz; Rehi'ul-Ebrar. c.l, s.414 ve 145, Zemahşeri; cl-İkd'ul-Ferid, c.2. s.294, İbn-i Abdurabbih: Ensab'ul-Eşraf. s. 115, Belazuri
200.Hikmet: Ensab'ul-Eşraf Belazuri; et-Tarih, e.2, s. 15. Yakubi; Gıırer'ul-Hikem, s.354, Amedi: el-Muhazerat, c.l. s.356; Rağıb
201.Hikmet: et-Tabakat, e.3. s.43. ibn-i Sa'd; el-İmame ve's-Siyase. c.2, s. 162: Usul-u Kafi. c.1. s.59. Kuleyni; Kitab'us-Sıffın, s.250, Nasrb. Mezahim; et-Tevhid. s.376. Şeyh Saduk
202.Hikmet: Osmaniyye, Ebu Cafer İskafi. (H.Ö. 240): el-İmame ve's-Sivase, c.l. s.51, İbn-i Kuteybe; et-Tarih, c.2, s.169, İbn-i Vazih; et-Tarih. c.2, s. 155, Yakubi;
203.Hikmet: Mişkat'ul-Envar. s.274, Tabersi: el-Kamil, c.l, s.223. Müberred
204.Hikmet: Fazıl, s.94, Müberred; el-Mehasin ve'l-Mesabi, s. 124, Bcyhaki; Emali, s. 134. Şeyh Saduk; Divan'ul Metini, c.l. s. 154; Ebu Hilal Askeri: Libab'ul-Adab, s.335, Usame b. Munkiz: Gıırer'ul-Hikem. s.340. Amedi; Nihayet'ul-Ereb, e.3. s.248; Nuveyri; Edeb'ud-Dünya ve'd-Din. s.176, Maverdi
205.Hikmet: Gurer'ul-Hikem. s.239 Amedi
206.Hikmet: Uyun-u Ahbar, c.l, s.285. İbn-i Kuteybe, el-İkd'ul-Ferid. c.2. s.279-281; Kenz'ul-Fevaid. s. 147, Keraceki; Rebi'ul-Ebrar, s. 120, Zemahşeri; Destur-u Mealim'ul-Hikem, s.25, Kadı Kudai; Nihayet'ul-Ereb, c.4, s.48, Nuveyri; Metalib'us-Suul, c.l. s. 159; İbn-i Talha Şafii; Gurer'ul-Hikem, s.46, Amedi; el-Müstedrek c. 1 s. 156, Ebşehi
207.Hikmet: İ'lam'ud-Din fi Sifat'ul-Müminin, Deylemi; Bihar 'ul-Envar, c.78, s.93; Usul-u Kafi, c.2, s.l 12, Kuleyni; el-İkd'ul-Ferid, e.2, s.277
208.Hikmet: Gmer'ul-Hikem s.265-266, Amedi; Kcıız'ul-Fevaid, s.255 Kcraceki
209.Hikmet: Mecma'ul-Beyan, e.7, s.237. Tabersi; Tefsir-i Kebir, İbn-i Hicam; Hasais-u Emir'el-Müminin. s.39. Şerif Razi: Tefsir'ul-Burlıan. e.3. s.2 18. Beluani; Rebi 'ul-Ebrar, s.74. Zemahşeri
210.Hikmet: Uyunul-Hikem ve'l-Mevaiz. Vasiti: Bihar c.77. s.423; Tuhef'ul-Ukul, s.211. İbn-i Şu'be Hamini
211.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.98. Harrani; Ravzat'ul-Kafı, s. 16. Kuleyni; Edeb'ud-Dünya ve'd-Din: s. 162 ve 273 ve 275; Sirac'ul-Müluk, s. 185. Tertuşi; Gurer'ul-Hikem, Amedi: Destur-u Mealim'il-Hikem, s. 15. Kadı Kudai: Nihayet’ul-Ereb, e.6, s.85. Nuveyri: Metalib'ııs-Suul.c4, s. 162. İbn-i Talha Şafii; en-Nihaye fi Garib'il-Hadis. c.3. s.421, İbn-i Esir: Adab’us-Sultaniye, s. I 5
212.Hikmet: Tuheful-Ukul, 214, İbn-i Şu'be Harrani; Rebi'ul-Ebrar, s.295. Zemahşeri; Metalib'us-Suul, e.l, s. 160. İbn-i Talha Şafii; Ravz'u-Ahvar, s.200, ibn-i Kasım
213.Hikmet: Gurer'ul-Hikem. s.62. Amedi
214.Hikmet: el-Miet 'ul-Muhtare. E bu Osman Cahiz
215.Hikmet: Sirac 'ul-Mulıık, s.384, Tertuşi
216.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.98, İbn-i Şu'be Harrani; Ravzat'ul-Kafı. s.20, Kuleyni
217.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.97. Herranı; Ravzat'ul-Kafı, s.20, Kuleyni; Destur-u Mealimil-Hikem, s.29. Kadı Kudai; Sirac 'ul-Muluk, s.484, Tertuşi; Kenz'ul-Fevaid, s.34, Keraceki
218.Hikmet: Rebi'ul-Ebrar, s.58. Zemahşeri: Gurer'ul-Hikem, s. 1 70. Amedi
219.Hikmet: el-Miet'ul-Muhtare, Ebu Osman Cahiz; Muhazerat. c.2, s.251, Ragib İsfahanı
220.Hikmet: Rebi 'ul-Ebrar. s.227, Zemahşeri
221.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.91, İbn-i Şu'be Harrani; İrşad, s. 142, Şeyh Mufıd; Gurer'ul-Hikem, s. 150, Amedi: Kenz ul-Fevaid, Keraceki; Men La Yehzuruh'ul-Fakih, c.4. s.278, Şeyh Saduk; Emali, s.400, Şeyh Saduk
222.Hikmet: ed-De 'vat, Ravendi; Bihar’ul-Envar, c.75, s.49
223.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.98. Harrani; Ravzat'ul-Kafı. s.20, Kuleyni; Rebi'ul-Ebrar, Sukut ve Killet’ul-İstirsal babı. Zemahşeri; Men La Yehzuruh'ul-Fakih, c.4, s.278, Şeyh Saduk
224.Hikmet: Uyun-u Ahbar, c.l, s.248, İbn-i Kuteybe; el-İkd'ul-Ferid. c.2, s.279; Rebi'ul-Ebrar, s. 103 ve c.l, s.222. Zemahşeri; Metalib'us-Suul, c.l, s. 159, İbn-i Talha Şafii
225.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s. 145 ve 147, Amedi; Sirac'ul-Muluk, s. 108, Tertuşi
226.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, s.219, Amedi
227.Hikmet: Emali, s.160. Şeyh Saduk; Uyun, c.l, s.227. Şeyh Saduk; el-Hisal, c.l, s.84, Şeyh Saduk; Tarih-i Bağdadi, c.l, s.224; Emali, c.l, s.379 ve c.2, s.63, Şeyh Tusi
228.Hikmet: Tezkiret'ul-Havas, s. 144, Sibt b. Cevzi; Kenz'ul-Fevaid, s.160, Keraceki
229.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.242, Amedi; Tefsir-i Ali b. İbrahim c.2, s.390; Tefsir-i Kebir; c.20, s. 112, Fahr'ur-Razi; el-Keşaf, c.2, s.366, Zemahşeri; Burhan, c.2, s.383, Behrani; Emali, Şeyh Tusi
230.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.200, Amedi, Rebi'ul-Ebrar, s. 150; Zemahşeri
231.Hikmet: Uyun-u Ahbar, c.3, s. 19. İbn-i Kuteybe, Mean'il-Ahbar, s.257, Şeyh Saduk; Tefsir-i Ayyaşi, s.l, s.267
232.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.271, Amedi; Rebi'ul-Ebrar, c.2, s. 17. Zemahşeri; Mücazat'in-Nebeviyye, s.59, Şerif Razi
233.Hikmet: Uyun-u Ahbar c.l, s.128, İbn-i Kuteybe; Kamil, c.l, s. 121, Müberred; el-İkd'ul-Ferid. c.l, s. 102, İbn-i Abdurabbih; Muhazerat, c.2, s.57, Rağıb; Bab 'ul-Adab, s.222, Usame b. Munkiz; et-Tehzib, c.6, s. 169, Şeyh Tusi
234.Hikmet: Kuvvet'ul-Kulub, c.2, s.522, Ebu Talib Mekki; Rebi'ul-Ebrar, c.l, s.339, Zemahşeri; Gurer'ul-Hikem, s. 172, Amedi; Ravzat'ul-Vaizin, s.372, el-Fettal Nişaburi
235.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.48, Amedi
236.Hikmet: Emali, s.370, Şeyh Saduk; Gurer'ul-Hikem. s.116, Amedi
237.Hikmet: Kafi, c.2, s.68, Kuleyni; Tuhef'ul-Ukul, Harrani; et-Tezkire, s.134, İbn-i Cevzi; Muhazerat'ul-Udeba, c.l, s.14, Rağıb İsfahani; Usul-ıı Kafi c.2, s.84; Kafi, c.5, s.35, (Cihad babı), Kuleyni; Gurer'ul-Hikem, s. 111, Amedi; Ravz'ıd-Ahyar, s.10, İbn-i Kasım; el-Vafi, c.14, s.24, Feyz; Mirat'ul-Ukul, c.2, s.33, Meclisi; Tuhef'ul-Ukul, s.328, İbn-i Şu'be
238.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, s.47
239.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, s.79, Amedi
240.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.42 ve 308, Amedi; Sirac'ul-Muluk, s.384. Tertuşi; Zehr'ul-Adab, c.l, s.43, Hasri
241.Hikmet: Keşf'ul-Gumme, c.3, Erbili, (İmam Cevad'ın ahvalinde); Gurer ve Ürer, s.40, Vetvat; Gurer 'ul-Hikem, s.221, Amedi
242.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.63, Amedi; Rebi'ul-Ebrar, (Hayır ve Salah babı), Zemahşeri
243.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s. 139, Amedi; Rebi'ul-Ebrar, (Ecvıbet'ul-Muskite babı) Zemahşeri; Sirac'ul-Muluk, s.372, Tertuşi
244.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.206, İbn-i Şu'be Harrani, Gurer'ul-Hikem, s. 108, Amedi
245.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, s. 139, Amedi
246.Hikmet: Riyaz'ul-Ahyar, s. 146, İbn-i Kasım; Rebi'ul-Ebrar, c.l, s.403, Zemahşeri; et-Tezkire, s.135, İbn-i Cevzi; el-Miet 'ul-Muhtare, Cahiz; Menakıb, s.273, Harezmi
247.Hikmet: Bihar'ul-Envar, c.71, s.357, Meclisi (İmam Sadık'dan (a.s) naklen)
248.Hikmet: Rebi'ul-Ebrar (zan, feraset, töhmet ve şek babı), Zemahşeri
249.Hikmet: Tezkiret'ul-Havas, s.135, Sibt b. Cevzi; Gurer'ııl-Hikem, s.90, Amedi
250.Hikmet: el-Hisal, s.6, Şeyh Saduk; et-Tevhid, s.209, Şeyh Saduk; Menakıb, s.273, Harezmi
251.Hikmet: Ravzat'ul-Vaizin, s.441, el-Fettal Nişaburi; Gıırer'ul-Hikem, s. 168, Amedi
252.Hikmet: Nihayet'ul-Ereb, c.8, s.182, en-Nuveyri; Metalib'us-Suul, c.l, s. 176, İbn-i Talha Şafii; Gurer'ul-Hikem, s.230 ve 77 Amedi; Keşf'ul-Gumme, c.2, s.108; İlel'uş-Şerayi, Şerayi ve Usulul-İslam babı. Şeyh Saduk; Delail'ul-İmame, s.32, Taberi İmami; İhticac, s. 133, Tabersi
253.Hikmet: Usul-u Kafi, c.6, s.445, Kuleyni; Mekatil'it-Talibin, s.477, Ebu'l-Ferec İsfahani; Muruc'uz-Zeheb, c.3, s.351, Mesudi; Tarih-i Bağdat, c.14, s. 111; Hatip Bağdadi; İrşad, s.304, Şeyh Mufıd; el-Heraic ve'l-Cereayih s. 124
254.Hikmet: Emali, s. 169, Şeyh Saduk; Tehzib, c.l, s.399, Şeyh Tusi; Tenbih'ul-Havatir, s.532, Şeyh Verram; Gurer'ııl-Hikem, s.246, Amedi
255.Hikmet: Gıırer 'ul-Hikem, s.52, Amedi; el-Hukm 'ul-Mensure, s.563
256.Hikmet: el-Miet'ul-Muhtare, Ebu Osman Cahiz; el-İkd'ul-Feric İbn-i Abdurabbih; Destur-u Mealim'ul-Hikem, Kadı Kudai; Gıırer'ul-Hikem, Amedi; Metalib'us-Suul, İbn-i Talha Şafii
257.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, s.314. Amedi; el-Müstedrek, c.l, s. 114, Ebşihi; Rebi 'ul-Ebrar, c. 1, s.206, Zemahşeri
258.Hikmet: Menahb, s.272, Harezmi; el-Miet'ul-Muhtare, Ebu Osman Cahiz
259.Hikmet: Hurer'ul-Hasais'il-Vazihe, s.39; Vetvat; Gurer ul-Hikem, s.27, Amedi; Revz'ul-Ahyar, s. 139, İbn-i Kasım
260.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul s.203, îbn-i Şu'be Harrani; Ravzat'ul-Kafi, s. 112, Kuleyni; et-Tarih, c.2, S. 182, Yakubi
1. Garib Hikmet: Garib'ul-Hadis, c.l, s.175, Ebu Abid b. Selam; Tehzib'ul-Lügat, c.l, s. 185, Ezheri; el-Cem Beyn'el-Garibeyn, Herevi; Nihaye, c.2, s. 170, İbn-i Esir; Melahim ve'l-Fiten, s.64, îbn-i Tavus; Kitab 'ul-Fiten, İbn-i Bezzaz, H. 391 yılında yazmıştır
2. Garib Hikmet: et-Tarih, c.5, s. 195, Teberi; Garib'ııl-Hadis, s.176, Ebu Ubeyd; el-Beyan ve't-Tebyin, c.2, s.21, Cahiz; en-Nihaye, İbn-i Esir
3. Garib Hikmet: el-Cem Beyn 'el-Garibeyn, Herevi; en-Nihaye, c.4, s. 19, İbn-i Esir
4. Garib Hikmet: Garib'ul-Hadis, s. 181, Ebu Ubeyd b. Selam; Tehzib'ul-Lügat, c.4, s.378, Ezheri; en-Nihaye, c.l, s.414, İbn-i Esir; el-Cem Beyn 'el-Garibeyn, Herevi
5. Garib Hikmet: Garib 'ul-Hadis. Ebu Ubeyd b. Selam; el-Cem Beyn'el-Garibeyn, Herevi; en-Nihaye, c.4, s.271, İbn-i Esir; el-Lem', s. 130, Ebu Nasr Sarrac; Kuvvet-ul-Kulub, c.2, s.275, Ebu Talib Mekki
6. Garib Hikmet: Garib 'ul-Hadis, Ebu Ubeyd b. Selam
7. Garib Hikmet: Garib'ul-Hadis, c.2, s.183, Ebu Ubeyd b. Selam; el-Cem Beyn'el-Garibeyn, Herevi; en-Nihaye, c.3, s.190, İbn-ı Esir
8. Garib Hikmet: el-Kafi, c.2, s.294, Kuleyni; el-İkd'ul-Ferid, c.2, s. 366, İbn-i Abdurabbih; Kitab-u Sıffın, s. 10, Nasr bin Mezahim; İbn-i Vazih de Tarih kitabında bu hutbeyi nakletmiştik c.2, s. 149; Rebi'ul-Ebrar, el-Kesb ve'l-Mal babı. Zemahşeri; Kenz'ul-Ummal, c.8, s.225, Muttaki Hindi; Tarih'ul-Dimeşk, İbn-i Asakir Garib'ul-Hadis, c.2, s. 183, Ebu Ubeyd bin Selam; en-Nihaye, c.3, s.468, îbn-i Esir; el-Cetn Beyn'el-Gatibeyn, Heıevi; Uyun'ul-Ahbar, c.l, s. 189; el-Kafi, c.2, s. 123, sıla-i rahim babı; el-İmame ve's-Siyaset, c.l, s.97, İbn-i Kuteybe; et-Tarih, c.2, s. 182, Yakubi
9. Garib Hikmet: Garib'ul-Hadis, c.2, s. 185, Eba Ubeyd b. Selam; en-Nihaye, c.l, s.89 ve 139, İbn-i Esir; et-Tarih, c.2, s. 135, Taberi
261. Hikmet: el-Garat, İbn-i Hilal Sakafı; el-Beyan ve Tebyin, c.l, s. 170, Cahiz; el-Kamil, c.l, s. 14, Müberred
262.Hikmet: Emali, s.83, Şeyh Tusi; el-Beyan ve't Tebyin, c.2, s.112; et-Tarih, c.2, s.152, Yakubi; Ensab'ul-Eşraf, s.238 ve 274, Belazuri
263.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, Amedi; Sirac 'ul-Muluk, s.222, Terkisi
264.Hikmet: ed-Deavat, Ravendi; Bihar'ul-Envar, c.75, s. 13; Tarih-i Dimeşk, İbn-i Esakir
265.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, Amedi
266.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s. 162, İbn-i Şıı'be Harrani; Usul-u Kafi, c.2, s.49, Kuleyni; Zeynul-Emali, s. 171, Ebu Ali Kali; Kuvvet'ul-Kulub, c.l, s.382, Ebu Talib Mekki; Hilyet'ul-Evliya, c.l, s.74 ve 75, Ebu Naim; el-Hisal, c.l, s. 108, Şeyh Saduk; Menakıb, s.268, Harezmi; Destur-u Mealim ul-Hikem, Kadı Kudai
267.Hikmet: Uyun-u Ahbar, c.2, s.371, İbn-i Kuteybe; Kamil, c.l, s.92, Müberred; el-Ferec-u Ba'd'iş-Siddet, c.l, s.37, Tenuhi
268.Hikmet: ez-Zerf-u ve'z-Zurefa, s,32, Veşa; Tuhef'ul-Ukul, s.201, Harrani; Sıdk ve Sıdake. s.70, Tevhidi; Kuvvet'ul-Kulub, c.2, s.446, Ebu Talib Mekki, el-Cem Beyn'el-Garibeyn, Herevi; Cemheret'ul-Emsal, c.l, s.183, Ebu Hilal Askeri; Ensab'ul-Eşraf c.5, s.95, Belazuri; Cemheret'ul-Emsal, c.l, s. 132. İbn-i Hilal Askeri; Mecma'ul-Emsal, c.l. s. 107, Meydani
269.Hikmet: A 'lam 'ud-Din, Deylemi
270.Hikmet: Sahih-i Buhari, c.3, s.81; Sünen-i Ebi Davud, s.317; Sünen-i İbn-i Mace, c.2, s.269; Sünen-i Bey haki, c.5, s.159; Futuh-i Buldan, s.55, Belazuri; er-Riyaz 'ın-Nezre, c.2, s.20, Muhibuddin Taberi; Rebi'ul-Ebrar, 75. Bab, Zemahşeri; Feth'ul-Bari, c.3, s.358; Kenz'ııl-Ummal, c.l, s. 145, Muttaki Hindi
271.Hikmet: Furu-u Kafi, c.l, s.264, Kuleyni; Deaim'ul-İslam, c.2, s.471
272.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, Amedi
273.Hikmet: el-Kafi, c.5, s.81, (Bab'ul-Cihad), Kuleyni; Tuheful-Ukul, s. 154, Harrani; Emali, c.l, s. 165, Şeyh Tusi; Mecalis, s.120, ŞeyhMufıd
274.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.337, Amedi; et-Tarih, c.12, s. 192, İbrı-i Asakir
275.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, Amedi; Metalib'us-Suul, c.l, s. 164, ibn-i Talha Şafii; Mecma'ul-Misal, c.2, s.454, Meydani; Nihayet 'ul-Ereb, c.3, s.336, Nuveyri
276.Hikmet: el-İkd'ul-Ferid, c.3, s.222, İbn-i Abdurabbih
277.Hikmet:
278.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.234 ve 235, Amedi; Ravz'ul-Ahyar, s.202, İbn-i Kasım
279.Hikmet: Tuheful-Ukul, s. 167, İbn-i Şu'be Harrani; Gurer'ul-Hikem, s.345, Amedi
280.Hikmet: Tuheful-Ukul, s. 167, İbn-i Şu'be Harrani; Gurer'ul-Hikem, Amedi
281.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.257 (Lam harfi, Leyse) Amedi
282.Hikmet: Tuheful-Ukul, s.167, İbn-i Şu'be Harrani, Gurer'ul-Hikem, s.238, Amedi
283.Hikmet: Tuheful-Ukul, s. 167, İbn-i Şu'be Harrani, Gurer'ııl-Hikem, s.238, Amedi
284.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, Amedi
285.Hikmet: Tuheful-Ukul, s. 167; Tuheful-Ukul, s. 167, İbn-i Şu'be Herrani, Gurer'ul-Hikem, s.238, Amedi
286.Hikmet: Tezkiret'ul-Havas, s. 156, Sibt b. Cevzi; Gurer'ul-Hikem, s.310, Amedi; Rebi'ul-Ebrar, c.l, s.175, Zemahşeri; Gurer ve Ürer, s.54, Vetvat; el-Müstedrek, c.2, s.66, Ebşehi
287.Hikmet: Tevhid, s.374, Şeyh Saduk; Fıkh-i Rıza (a.s); Bihar'ul-Envar, c.5, s.123, Meclisi; Tezkiret'ul-Havas, s.159, Sibt b. Cevzi; Tarih-i Hulefa, s. 182, Sıyuti
288.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, Amedi
289.Hikmet: Usul-u Kafi, c.l, s.493, Kuleyni; Tuheful-Ukul, s.243, İbn-i Şu'be Harrani; Uyun-u Ahbar, c.2, s.243, İbn-i Kuteybe; Tarih-i Bağdad, c.12, s.315, Hatib Bağdadi; Rebi'ul-Ebrar, c.l, Bab-ul Hayr ve Salah, Zemahşeri; Edeb'ul-Kebir, s. 145, İbn-i Mukaffi; Mir'at'ul-Ukul, c.2, s.213, Meclisi; Mişkat'ul-Envar, s.216, Tabersi; Edeb, s.145, İbn-i Mukaffı
290.Hikmet: Tezkiret'ul-Havas, s. 135, Sibt b. Cevzi; Gurer'ul-Hikem, s.262, Amedi
291.Hikmet: Kafi, c.3, s.261, Kuleyni; el-Beyan ve Tebyin, c.3, s.175, Cahiz; Tuhe/'ul-Ukul, s.209, İbn-i Şu'be Harrani; et-Tarih, c.2, s. 185, Yakubi; el-İkd'ııl-Ferid, c.2, s.33, İbn-i Abdurabbih; Bedi', Usame b. Munkiz; Uyun-u Ahbar, c.l, s.61, İbn-i Kuteybe, Uyun-u Ahbar, c.3, s.61, Dinveri; Tuhef'ıd-Ukul, s.209, İbn-i Şu'be Harrani; el-İkd'ul-Ferid, c.3, s.304, İbn-i Abdurabbih; Kamu, c.2, s.251, İbn-i Esir; Muhazerat'ul-Udeba, c.2, s.226, Rağıb İsfahani; Sırac'ul-Muluk, s. 182, Tertuşi; Gurer'ul-Hikem, s. 121, Amedi; Nihayet 'ul-Ereb, c.5, s. 167; Nuveyri
292.Hikmet: Destur-u Mealim 'ul-Hikem, s. 198, Kadı Kudai; Gurer 'ul-Hikem, Amedi; en-Nihaye, c.5, s. 196, Nuveyri
293.Hikmet: Uyun-u Ahbar, c.3, s.79; Tuheful-Ukul, s.205, Harrani
294.Hikmet: Uyun-u Ahbar, c.2, s.208, İbn-i Kuteybe; el-İkd'ul-Ferid, c.2, s.268; el-Garat, İbn-i Hilal Sakafı; Bihar 'ul-Envar, c.57, s.93, Meclisi; el-Beyan ve Tebyin, c.3, s. 170, Cahiz; Emali, c.l, s.274, Seyyid Murtaza; et-Tarih, c.2, s.151, İbn-i Vazih; Rebi'ul-Ebrar, c.l, (Ecvibet'ul-Muskite babı) Zemehşeri
295.Hikmet: el-İkd'ul-Ferid, c.2, s.306, İbn-i Abdurabbih
296.Hikmet: et-Tarih, c.5, s.2849, Taberi
297.Hikmet: Tezkiret'ul-Havas, s. 144, Sibt b. Cevzi; Gurer'ul-Hikem, s.309, Amedi; Emali, c.l, s.153; Murtaza
298.Hikmet: İrşad, s. 174, Şeyh Mufıd; Mecma'ul-Emsal, c.2, s.453, Meydani; Gurer'ul-Hikem, s.301, Amedi; Nihayet'ul-Ereb, c.3, s.6, Nuveyri; el-Hikmet'ul-Halide, s. 145, İbn-i Meskuye, İhtisas, s.239, Şeyh Mufıd
299.Hikmet: Sirac'ul-Muluk, s.372, Tertuşi; Gurer'ul-Hikem, s.313, Amedi
300.Hikmet: Emali, c.l, s. 149, Murtaza; el-İkd'ul-Ferid, c.4, s.206
301.Hikmet: Resail, Kuleyni; (bak. ) Keşf'ul-Mühecce, s. 160 Seyyid b. Tavus; Destur-u Mealim'ul-Hikem, s. 16, Kadı Kudai; Sirac'ul-Muluk, s.384, Tertuşi; Kenz'ul-Fevaid, Keraceki; Bihar'ul-Envar, c.l, s. 160, Meclisi; Mecma'ul-Emsal, s.2, s.454, Meydani; Metalib'us-Suul, c.l, s.16, İbn-i Talha Şafii; Gıırer 'ul-Hikem, s. 187, Amedi
302.Hikmet: Emali, s. 159, Şeyh Saduk; Gıırer'ul-Hikem, s.313, Amedi; Destur-u Mealim 'il-Hikem, s.34, Kadı Kudai
303.Hikmet: Temsil ve'l-Mııhazere, s.25, Sealebi; Muhazerat'ul-Udeba, c.2, s. 169, Rağıb; Mecma'ul- Emsal, c.2, s.454, Meydanı; el-İkd'ul-Ferid, c.3, s.176, İbn-i Abdurabbih
304.Hikmet: Deaim'ul-İslam, c. 1, s.243 Numan Mısri; Gıırer'ul-Hikem, s. 107, Amedi
305.Hikmet: Mecma'ııl-Emsal, c.2, s.290, Meydani; Gıırer'ul-Hikem, s.307, Amedi; Müstedrek, c.2, s. 124, Hakim; Mean'il-Ahbar, s.\03, Şeyh Saduk
306.Hikmet: Tevhid, s.264, Şeyh Saduk; Tuhef'ul-Ukul, s.224, İbn-i Şu'be Harrani; Hilyet'ul-Evliya, c.l, s.75, İsfahani; Usul-u Kafi, c.2, s.58, Kuleyni; Tarih-ul-Hulefa, s. 178, Siyuti
307.Hikmet: el-Kamil, c.l, s.49, Müberred; Gurer'ul-Hikem, s.361, Amedi; Mecma'ul-Emsal, c.2, s.454, Meydani
308.Hikmet: Metalib'us-Suul, c.l, s. 162
309.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.68; Amedi; Rebi'ul-Ehrar, s.222, Zemahşeri; Ravz'ul-Ahyar, İbn-i Kasım
310.Hikmet: Tezkire, s. 118, İbn-i Cevzi; Mııruc'ıız-Zeheb, c.4, s.434, Mesudi
311.Hikmet: Miisterşed, s. 163, Taberi İmamı; Mearif, s.251, İbn-i Kuteybe; el-Hisal, c.l, s.207, Şeyh Saduk; İrşad, s. 165, Şeyh Mufıd; Hilyet'ul-Evliya, c.5, s.26, Ebu Naim
312.Hikmet: el-İkd'ul-Ferid, c.6, s.279, İbn-i Abdurabbih; Usul-ıı Kafi, c.l, s.48, Kuleyni: Destur-u Mealim'il-Hikem, s.23, Kadı Kudai; Rebi'ul-Ebrar, (Önsözünde), Zemahşeri; Nihayet'ul-Ereb, c.8, s. 181, Nusayri; Ravzat'ul-Vaizin , s.414, el-Fettah, Nişaburi; Gurer'ul-Hikem, s.113, Amedi; Hikmet'ul-Halide, s. 112, İbn-i Meskuye
313.Hikmet: Muruc'uz-Zeheb, c.3, s. 104, Mesudi; Tefsir-i Kebir, s.2, s.4, Fahr-u Razi; İcaz'ul-Kur'an, s.51, Bakelani; Uyun-u Ahbar, c.5, s.132, İbn-i Kuteybe; el-İkd'ul-Ferid, c.l, s.170, İbn-i Abdurabbih; Devlet 'ul-Kur 'an, s.64, Taha Abdulbaki
314.Hikmet: Rebi'ul-Ebrar, c.2, s. 17; Gurer'ul-Hikem, s. 186, Amedi; Nihayet'ul-Ereb, c.6, s.65, Nuveyri; Mecma'ul-Emsal, c.l, s.306, Meydani
315.Hikmet: Vuzera ve'l-Kitab, s. 14, Cehşiyari; Muhazerat'ul-Udeba, c.l, s.48, Rağıb İsfahani; Cemel, s.138, Şeyh Mufıd
316.Hikmet: Hilyet'ul-Evliya, Ebu Naim; er-Riyaz'un-Nezre, c.2, s. 177, Muhib Taberi; İstiab, c.4, s.169, İbn-i Abdulbirr; İsabe, c.4, s. 171, İbn-i Hacer; Usd'ul-Gabe, c.5, s.287, İbn-i Esir; Mecma-ıı Ravendi, c.9, s.102; Kenz'ul-Ummal, c.6, s.394. Muttaki Hindi; en-Nihaye, c.5, s.298, İbn-i Esir; Cemel, s. 138, Şeyh Mufid; İhtisas, s. 151, Şeyh Mufid; Mean'il-Ahbar, s.348. Şeyh Saduk
317.Hikmet: Emali, c. 1, s.274, Murtaza; el-Keşaf, c.2, s.150, Zemahşeri; Rebi'ul-Ebrar, c.l, (Ecvibet'ul-Muskite babı), Zemahşeri; Tezkiret'ul-Havas, s. 162, Sibt b. Cevzi; Nihayet'ul-Ereb, c.8, s. 168, Nuveyri; Ravz'ul-Ahycir, s. 103. İbn-i Kasım
318.Hikmet: Besair ve Zehair, s. 111, Ebu Hayyan Tevhidi
319.Hikmet: Rebi'ul-Ebrar, s.362, Zemahşeri; Gurer ul-Hesais'il-Vazihe, s.211, Vetvat; Gurer 'ul-Hikem, s. 102, Amedi
320.Hikmet: el-Hisal, c.l, s. 198. Şeyh Saduk; İlel'uş-Şerayi, s.390, Şeyh Saduk; Burhan, c.4, s.350, Behrani; Mecma'ul-Emsal, c.2, s.454
321.Hikmet: et-Tarih, c.6, s.3089, Taberi; Muruc'uz-Zeheb, c.2, s.365, Mesudi
322.Hikmet: Kitab 'us-Sıffın, s.531, Nasr b. Mezahim; et-Tarih, c.6, s.3348, Taberi
323.Hikmet: Tezkire, s. 105, İbn-i Sevci; Esrar'ul-Hukema, s.86, Yakub Musta'semi; Rebi'ul-Ebrar, Ceza ve Mükâfat babı, s.77, Zemahşeri; el-Gurer ve'l-Urer, s.283, Vetvat; Ravz'ul-Ahyar, s.41, Muhammed b. Kasım
324.Hikmet: Rebi 'ul-Ebrar (Hayr ve Salah babı), Zemahşeri
325.Hikmet: et-Tarih, c.6, s.3410, Taberi; el-Garat, İbn-i Hilal Sakafi; Muvaffakiyat, s.347, Zübeyr b. Bekkar; Muruc'uz-Zeheb, c.2, s.420, Mesudi
326.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.35, Amedi
327.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.42 ve 308, Amedi; Sirac'ul-Muluk, s.384, Tertuşi; Zehr'ul-Adab, c.l, s.43, Hasri
328.Hikmet: Deaim'ul-İslam, c.l, s.245, Kazi Numan; Gurer'ul-Hikem, s. 108, Amedi; Tarih-i Bağdat, c.5, s.308. Hatıb Bağdadi; Ravz 'ul-Ahyar, s.68, İbn-i Kasım
329.Hikmet: Deaim'ul-İslam, c.l, s.245, Kazi Numan; Gurer ul-Hikem, s. 108, Amedi; Tarihi Bağdadi, c.5, s.308, Hatıb Bağdadi; Ravz'ul-Ahyar, s.68, İbn-i Kasım
330.Hikmet: Ravz'ul-Ahyar, s.146, İbn-i Kasım
331.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.20 ve 106, Amedi; Ravz'ul-Ahyar, s.42, İbn-i Kasım
332.Hikmet: Kitab'us-Sıffin, s. 126, Nasr b. Mezahim; el-Cem Beyn'el-Garibeyn, Herevi; en-Nihaye, (Hayr ve Salah babı) İbn-i Esir; er-Resail, s. 106, Cahiz; et-Tehzib 'ul-Elfaz, c.3, s.99, Ezheri, Gurer 'ul-Hikem, s. 113, Amedi
333.Hikmet: Usul-u Kafi, c.l, s.220, Kuleyni; Tezkiret'ul-Havas, s. 138, Sibt b. Cevzi; Rebi'ul-Ebrar, Hayır ve Salah babı, Zemahşeri; Mecma'ul-Emsal, c.2, s.454, Meydanı
334.Hikmet: Emali, c.l, s.76, Şeyh Tusi
335.Hikmet: Ayn 'ul-Adab ve s Siyase, s. 11, İbn-i Huzeyl
336.Hikmet: el-Miel 'ul-Muhtare, Ebu Osman Cahiz; Hikmet 'ul-Halide, s. 112, İbn-i Meskuye
337.Hikmet: el-Hisal, c.2, s.164, Şeyh Saduk; Tuhef'ul-Ukul, s.158, Harrani; Hilyet'ul-Evliya, c.l, s.195, Ebu Naim; Destur-u Mealim'il-Hikem, s.25, Kadı Kudai; Gurer'ul-Hikem, s.42, Amedi
338.Hikmet: Keşf'ul-Gumme, s.3, s. 139, Erbili; Kuvvet'ul-Kulub, c.2, s.424, Ebu Talib Mekki; Gurer ve Ürer, s.55, Vetvat
339.Hikmet: Gurer'ııl-Hikem, s.292, Amedi; Mecma'ul-Misal, c.2, s.454, Meydanı
340.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.75, İbn-i Şu'be Harrani; Keşf'ul- Gumme, c.3, Erbili; Kenz 'ul-Fevaid, s. 138, Keraceki; Destur-u Mealim 'il-Hikem, s. 16, Kadı Kudai; Metalib 'us-Suul, c. 1, s.56; Mecma'ul-Emsal, c.2, s.454, Meydani; İrşad, s.141, Şeyh Mufıd
341.Hikmet: Keşf'ul-Gumme, c.3, Erbili, (İmam Cevad'ın ahvalinde); Gurer ve Ürer, s.40, Vetvat; Gurer'ul-Hikem, s.221, Amedi
342.Hikmet: Hilyet'ul-Evliya, c.8, s.305, Ebu Naim
343.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, s.57
344.Hikmet: Tezkiret'ul-Havas, s. 135, Sibt b. Cevzi
345.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s. 101 ve 224, Amedi
346.Hikmet: Rebi 'ııl-Ebrar, c.l, s.209, Zemahşeri
347.Hikmet: Muhazerat'ul-Udeba, c.l, s.175, Rağib İsfahani
348.Hikmet: Rebi'ul-Ebrar, (el-Hataya ve'z-Zunub), Zemahşeri; Ravz'ul-Ahyar, s.39, İbn-i Kasım
349.Hikmet: Ravzat'ul-Kafı, s.19, Kuleyni; el-İkd'ul-Ferid, c.l, s.221, İbn-i Abdurabbih; Tuhef'ul-Ukul, s.64, İbn-i Şu’be Harrani; Nihayet 'ul-Ereb, c.8, s. 186, Nuveyri; Destur-u Mea­lim 'il-Hikem, s.27, 28, Kadı Kudai; Mecma'ul-Emsal, c.2, s.454, Meydanı; Revz'ul-Ahyar, s. 13, İbn-i Kasım
350.Hikmet: Maden 'ul-Cevahir, s.233, Keraceki
351.Hikmet: el-Ferec Ba'de'ş-Şiddet, c.l, s.43 Tenuhi; Gurer'ul-Hikem, s.416, Amedi
352.Hikmet: Rebi'ul-Ebrar, s.311, Zemahşeri; Gurer'ul-Hikem, s.340, Amedi
353.Hikmet: Gurer'ul-Hikem s.68, Amedi
354.Hikmet: Kamil, c.2, s.217, Müberred; Tuhef'ul-Ukul, s. 166, İbn-i Şu'be; el-İkd'ul-Ferid, c.3, s.39, İbn-i Abdurabbih
355.Hikmet: Kamil, c.2, s.217, Müberred; Tuhef'ul-Ukul, s.166, İbn-i Şu'be; el-İkd'ul-Ferid, c.3, s.39, İbn-i Abdurabbih
356.Hikmet: Rebi 'ul-Ebrar, (Ye's ve'l-Kanaat babı), Zemahşeri
357.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.77, Amedi
358.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s. 146, İbn-i Şu'be Harrani
359.Hikmet: en-Nihaye, c.3, s.35, İbn-i Esir; Gurer'ul-Hikem, s.359 ve 154, Amedi
360.Hikmet: Usul-u Kafi, c.2, s.362, Kuleyni; Emali, s. 182, Şeyh Saduk; Tuhef'ul-Ukul, s.220, İbn-i Şube Herrani; el-İhtisas, s.226, Şeyh Mufıd; Ravzat'ul-Kafı, s.252, Kuleyni; Mehasin, s.22, Barki
361.Hikmet: Cami'ul Ahbar, s.72; Sevab'ıd-A'mal, s. 140, Şeyh Saduk; el-Hisal, c.2, s. 172, Şeyh Saduk; Emali, c.l, s. 175, Şeyh Tusi; Beşaret'ul-Mustafa, s.292, Taberi; Gurer'ul-Hikem, s.43, amedi
362.Hikmet: Cami'ul Ahbar, s.72; Sevab'ıd-A'mal, s. 140, Şeyh Saduk; el-Hisal
363.Hikmet: Mecma 'ul-Misal, c.2, s.454, Meydani
364.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.250, Amedi
365.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s. 143, Harrani; Emali, c.l, s. 114, Şeyh Tusi; Kenz'ul-Fevaid, s. 128, Keraceki; Gurer'ul-Hikem, s.243, Amedi; Destur-u Mealim 'il-Hikem, s.15, Kadı Kudai
366.Hikmet: Usul-u Kafi, c.l, s.40, Kuleyni; el-Bidaye ve'n-Nihaye, c.12, s.150, İbn-i Kesir; Gurer'ul-Hikem, s.49, Amedi
367.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s. 155, İbn-i Şu'be; Bihar'ul-Envar, c.73, s.131, Meclisi
368.Hikmet: Nihayet'ul-Ereb, c.8, s. 182, en-Nuveyri; Metalib'us-Suul, c. 1, s. 176, İbn-i Talha Şafii; Gurer 'ul-Hikem, s.230 ve 77 Amedi, Keşf'ul-Gumme, c.2, s. 108; İlel'uş-Şerayi, Şerayi ve Usul'ul-İslam babı. Şeyh Saduk; Delail'ul-İnıame, s.32, Taberi İmami; İhticac, s. 133. Tabersi
369.Hikmet: Mizan'ul-l'tidal, c.4, s.417, ez Zehi; Risalet'ul-Usul-i İman, s.25, Muhammed b. Abdulvehab: Sevab 'ıd-A 'mal. Şeyh Sadıık; Ravzat'ul-Kafı, s.308, Kuleyni
370.Hikmet: Destur-u Mealim 'ul-Hikem, s.48, Kadı Kudai; Rebi'ul-Ebrar, Zemahşeri; İcaz'ul-Kur'an, s.193, Bakelani
371.Hikmet: Ravzat'ul-Kafi, s. 18, Kuleyni: Tuheful-Ukul, s.67, Herrani; Emali, s. 193, Şeyh Sadıık
372.Hikmet: Tefsir-u Mensub li'l imam 'il-Askeri: (Bak.) Bihar 'ul-Envar, c.l, s. 178; el-Hisal, c.l, s.90, Şeyh Saduk; Tuheful-Ukul, s. 159, Harrani; Menakıb, s.266, Harezmi; Ravzat'ul-Vaizin, c.l, s.6, el-Fettal Nişaburi; Mişkat’ul-Envar, s. 125, Tabersi; Tezkiret'ul-Havas, s. 168, Sibt b. Cevzi; Mecma'ul-Emsal, c.2, s.454, Meydani; Hukm'ul-Halide, s.1'0, İbn-i Meskuye; Emali, 55. meclis; Tevhid, s.321, Şeyh Saduk
373.Hikmet: et-Tarih, (H. 82 yıl olayları) Taberi
374.Hikmet:_Kuvvetul-Kulub c.l, s.381. Ebu Talıb Mekki; Tarihli İsfahan, c.l, s.225, Ebu Naim; Kuvvet'ul-Kulub, Ebu Talib Mekki
375.Hikmet: Tefsir-i Ali b. İbrahim; Destur-u Mealim 'il-Hikem, s. 152, Kadı Kudai; Emali, s.295, Ebu Talib Yahya b. Hüseyn Hasani (H.Ö. 424); İhya'ul-Ulum, s.2, s.311. Gazali; Gurer'ul-Hikem, s. 11, Amedi
376.Hikmet: Ensab'ul-Eşraf, c.5, s.44, Belazuri; el-Futuh, c.2, s. 189, İbn-i A'sem-i Kufi
377.Hikmet: el-İkd'ul-Ferid, c.2, s. 139, İbn-i Abdurabbih; Bab'ul-Adab, s.393, Usame b. Menkez
378.Hikmet: Sirac'ul-Muluk, s.384, Tertuşi, Tuheful-Ukul, s.66, İbn-i Şu'be Harrani
379.Hikmet: Kuvvet'ul-Kulub, c.l, s.31 ve 158, Ebu Talib Mekki; el-İkd'ul-Ferid, c.3, s. 157, İbn-i Abdurabbih; Men La Yehzuruhul-Fakih, c.4, s.276, Şeyh Saduk; Kenz'ul-Fevaid, s.209, Keraceki; Gurer 'ul-Hikem, s. 150, Amedi
380.Hikmet: Fakih, c.4, s.276, Şeyh Saduk; Tezkiret'ul-Havas, s. 135, Sibt b. Cevzi; Gurer'ul-Hikem, s.71, Amedi
381.Hikmet: el-İhtisas, s.299, Şeyh Mufıd, Fakih, c.4, s.277, Şeyh Saduk
382.Hikmet: el-İhtisas, s.331, Şeyh Mııfid; Fakih, c.2, s.381, Şeyh Saduk; Gurer'ul-Hikem, s.27, Amedi, İhtisas, s.229 ve 331, Şeyh Mufıd; Men La Yehzuruh'ul-Fakih, c.2, s.381, Şeyh Saduk
383.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, s.77. Amedi
384.Hikmet: Mecma'ul-Emsal, c.2, s.454, Meydani; Tuhef'ul-Ukul, s.66, Herrani; Sirac ul-Muluk, s.384, Tertuşi
385.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.304, Amedi; el-Beyan ve't-Tebyin, Ebu Osman Cahid, (bak.) Şerh-i İbn-i Ebi 'l-Hadid, c.4, s.417
386.Hikmet: Mecma'ul-Emsal, c.2, s.454, Meydani; Destur-u Mealim 'il-Hikem, s.28, Kadı Kudai
387.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.71, İbn-i Şu'be Harrani; Ravzat'ul-Kafi, s.21, Kuleyni; Fakih, c.4, s.279, Şeyh Saduk; Tevhid, s.56, Şeyh Saduk
388.Hikmet: Emali, c.l, s. 145, Şeyh Tusi; Mehasin, s.345, Barki
389.Hikmet: et-Tarih, c.5, s.39, Taberi; Tehzib'ul-Lügat, c.l, s.341, Ezberi; el-Cem Beyn'el-Garibeyn, el-Herevi; (Ö.H. 401); Tenbih'ul-Havatir, Şeyh Verram; Nihaye (H. 23.yıl olayları) İbn-i Esir; Garib 'ul-Hadis, İbn-i Kuteybe
390.Hikmet: Ravzat'ul-Kafi, s.21, Kuleyni; Emali, c.l, s.145, Şeyh Tusi; Mehasin, s.345, Barki; Tııhef'ul-Ukul, s.203, İbn-i Şu'be; Emali, c.l, s. 146, Şeyh Tusi
391.Hikmet: Tuhef'ııl-Ukul, s.90, İbn-i Şube Herrani; Ravzat'ul-Kafi, s. 19, Kuleyni; el-Fakih, c.4, s.278, Şeyh Saduk; Destur-ıı Mealim 'ul-Hikem, s.208, Kaddı Kudai; Gurer 'ul-Hikem, s.289, Amedi
392.Hikmet: Emali, c.2, s. 108, Şeyh Tusi; el-Hisal, c.l, s.46, Şeyh Saduk; et-Terazi, c.l, s. 167, Seyyid Yemani; Emali, 68. bab, Şeyh Saduk; Uyun-u Ahbar 'ir Rıza, c.2, s.54, Şeyh Saduk; el-Miet 'ul-Muhtare, Cahiz
393.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s. 117, Amedi
394.Hikmet: Mecma'ul-Emsal, c.l, ("Ra" harfi) Meydani; Gurer'ul-Hikem, s. 133, Amedi; Fahir, s.265, İbn-i Asım; Mustaska, c.2, s.98, Zemahşeri
395.Hikmet: Mecma'ul-Emsal, c.2, s.454
396.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.207, Harrani; Ravzat'ul-Kafi, s.21, Kuleyni; Besair ve Zehair, s.155, Tevhidi; İrşad, s.141, Şeyh Mufıd; Mecma 'ul-Emsal, c.2, s.303, Meydani
397.Hikmet: (bak.) Şerh-i İbn-i Ebi'l Hadid, c.4, s.421
398.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s. 156, Herrani; Mecmua-i Verram, s.77, Şeyh Verac.(bak. ) 151. Hutbe
399.Hikmet: Muhazetat'il Udeba, c.l, s. 157, Rağib İsfahanı; Teysir 'ul-Metalib fi Emali-i Ebi Talib, s.307
400.Hikmet: Hilyet'ul-Evliya, c.4, s/7, ve c.7, s.88; Müstedrek'ül-Hakim, c.5, s.252; Mııhazirat'il-Edya', c.l, s.153, Rağib; Tefsir-i Kebir, c.6, s.306
401.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, s. 171, Amedi
402.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s. 184, Amedi
403.Hikmet: Tuhef'ul- Ukul, s. 143, Herrani
404.Hikmet: Tııhef'ul-Ukul, s.345, Herrani
405.Hikmet: el-İmame ve's-Siyase, c.l, s.45, İbn-i Kuteybe; Tarihi Dimeşk, s.57, İbn-i Asakir; Mecalis, s. 116, Şeyh Mufid
406.Hikmet: Kuvvet-i Kulub, c.2, s.101, Ebu Talib Mekki; Tarih-i Bağdat, c.12, s.386, Hatib-i Bağdadi; Menakıb, s.269, Harezmi; Muruc'uz-Zeheb, c.4, s.263, Mesudi; Mecma'ul-Emsal, c.2, s.454
407.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.232, Amedi
408.Hikmet: Mecma'ul-Emsal, c.2, s.454, Meydanı; İrşad, s.141, Şeyh Mufıd; Rebi'ul-Ebrar, c.l, s. 19 (el yazması); Destur-u Mealim 'il-Hikem, Kadı Kudai
409.Hikmet: Mecma 'ul-Emsal, c.2, s.454, Meydani
410.Hikmet: Mecma'ul-Emsal, c.2, s.454, Meydani
411.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, s.253, Amedi
412.Hikmet: Ravzat'ul-Kafi, s.22, K.uleytu; Tuhef'ul-Ukul, s.70, Harrani
413.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.209, İbn-i Şu'be Harrani; el-İkd'ul-Ferid, c.3, s.304, İbn-i Abdurabbih; Kamil, c.2, s.251r İbn-i Esir; Muhazerat'ul-Udeba, c.2, s.226, Rağib İsfahanı; Sirac'ul-Muluk, s. 182, Tertuşi; Gurer'ul-Hikem, s. 121, Amedi; Nihayet 'ul-Ereb, c.5, s. 167, Nuveyri
414.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.209, İbn-i Şu'be Harrani; el-İkd'ul-Ferid, c.3, s.304, İbn-i Abdurabbih; Kamil, c.2, s.251, İbn-i Esir; Muhazerat'ul-Udeba, c.2, s.226, Rağib İsfahani; Sirac'ul-Muluk, s. 182, Tertuşi; Gurer'ul-Hikem, s.121, Amedi; Nihayet'ul-Ereb, c.5, s. 167, Nuveyri
415.Hikmet: Muhazerat'il-Udeba, c.2, s.390, Rağib İsfahani; Edeb'ud-Dünya ve'd-Din, s.264, Maverdi; Gurer'ul-Hikem, s.32, Amedi; Metalib'us-Suul, c 1, s. 100, Ebu Talha Şafii; Mecma 'ul-Emsal, c.2, s.454, Meydani; Mişkat 'ul-Envar, s.242, Tabersi
416.Hikmet: el-Hisal, c.l, s.59, Şeyh Saduk; Tarih-i Dimeşk, (Emir'ül-Müminin'in biyografisinde), İbn-i Asakir; Gurer'ul-Hikem, s.257, Amedi; Ravzat'ul-Kafı, s.59, Kuleyni
417.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.138, İbn-i Şu'be Harrani; İrşad, c.l, s.47, Şeyh Mufıd; Felah'ul-Mesail, Seyyid b. Tavus (bak. Müstedrek'ül-Vesail c.2, s.348); Tefsir-i Kebir, c.3, s.47
418.Hikmet: Bihar'ul-Envar, c.71, s.428, Meclisi
419.Hikmet: el-Miet'ul-Mııhtare, Cahiz; Gurer'ul-Hikem, s.236, Amedi; Riyaz'ul-Ahyar, s. 133
420.Hikmet: el-Hisal, c.2, s.171, Şeyh Saduk; Tuhef'ul-Ukul, s.89 Harrani
421.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, s. 177, Amedi
422.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, s.253, Amedi
423.Hikmet: Ravzat'ul-Kafi, s.255, Kuleyni; Tezkiret'ul-Havas, s. 133, Sibt b. Cevzi; el-Hisal, c.l, s.22, Şeyh Saduk; el-Emali, s.62, Şeyh Saduk; Ravzat'ul-Kafı, s.307, Kuleyni, Mehasin, c. 1, s.29, Barki; Fakih, c.4, s.283, Şeyh Saduk
424.Hikmet: Usul-u Kafi, c.l, s.20, Kuleyni
425.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, s.76, Amedi
426.Hikmet: Bihar'ul-Envar, c.72, s.68, Meclisi
427.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.212, Amedi
428.Hikmet: Gurer'ul-Hikem. s.212, Amedi
429.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, s.212, Amedi
430.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, s.82, Amedi
431.Hikmet: Kuvvet 'ul-Kulub, c.l, s.31 ve 158, Ebu Talib Mekki; el-İkd'ul-Ferid, c.3, s.157, İbn-i Abdurrabbih; Men La Yehzuruh'ul-Fakih, c.4, s.276, Şeyh Saduk; Kenz'ul-Fevaid, s.209, Keraceki; Gurer'ul-Hikem, s. 150, Amedi
432.Hikmet: Hilyet'ul-Evliya, c.l, s. 10, Ebu Naim; Mecalis, Mufıd (bak. Ravzat'ul-Bihar, s.419) ; Bihar'ul-Envar, c.17, Meclisi
433.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, s.48, Amedi
434.Hikmet: Marifet'ul-Hadis, s. 162, Hâkim Nişaburi (Resulullah'tan naklen); Gurer 'ul-Hasais'ul-Vazihe, s.320, Vetvat
435.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.230, Amedi
436.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.230, Amedi
437.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.230, Amedi
438.Hikmet: el-Miet'ul-Muhtare, Cahiz; el-İhtisas, s.245, Şeyh Mufıd; Meana'ul-Emsal, c.2, s.454, Meydani; Rebi'ul-Ebrar, (Naks ve Cehl babı) Zemahşeri; Zehr 'ııl-Adab, c. 1, s.43, Hasri; Hass 'ul-Has, s.27, Scalebi
439.Hikmet: Rebi'ul-Ebrar (Hayır ve Salah babı), c.l, s.436, Zemahşeri; Mecma'ul-Beyan, c.9, s.241, Tabersi; Burhan, c.4, s.296, Behrani
440.Hikmet: Ravzat'ul-Kafı, s.386, Kuleyııi; Tuhef'ul-Ukul, s.163, İbn-i Şif be Harrani
441.Hikmet: Meana'ul-Emsal, c.2, s.453, Meydani
442.Hikmet: Mecma'ul-Emsal, c.2, s.453, Meydani
443.Hikmet: el-Vullat ve'l-Kuddat, s.350, Ebu Amr Mııhammed b. Yusuf el-Kindi (Nehc'ül-Belağa yazılmadan elli yıl önce ölmüştür.); er-Rical, Keşiyy s.62; el-İhtisas, s.81, Şeyh Mufıd; Mecalis, s.50, Şeyh Mufıd; en-Nilıaye, c.3, s.457, İbn-i Esir; Gurer 'ul-Hikem, s.262, Amedi; Rebi ul-Ebrar, (Bab'ul Arzi ve'1-Cibal) Zemahşeri
444.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.234 ve 235, Amedi; Ravz'ul-Alıyar, s.202, İbn-i Kasım
445.Hikmet: Mecma 'ul-Eınsal, c.2. s.454, Meydani
446.Hikmet: en-Nihaye, c.2, s. 162, İbn-i Esir
447.Hikmet: Furu-u Kafi, c.5, s. 154, Kuieyni; Fakih, c.3, s. 120, Şeyh Saduk; Deaim'ul-lslam, c.2, s. 14. Kazi Ebu Hanife
448.Hikmet: Mecma'ul-Emsal, c.2, s.453, Meydani; Metalib'us-Suul, c. 1, s. 163, İbn-i Talha Şafii
449.Hikmet: Mecma'ul-Emsal, c.2, s.453, Meydani; Destur-u Mealim'il-Hikem, s.28, Kadı Kudai; el-İkd'ul-Ferid, c.3, s. 173, İbn-i Abdurabbih
450.Hikmet: Uyun-u Ahbar, c.l, s.319, İbn-i Kuteybe; Gurer'ul-Hikem, s.232, Amedi
451.Hikmet: Uyun-u Ahbar, s. 135, Amedi
452.Hikmet: Uyun-u Ahbar, s. 135, Amedi
453.Hikmet: el-İkd'ul-Ferid, c.3, s.96, İbn-i Abdurrabbe; istiab, c.2, s.292, İbn-i Abdulbirr; Usd'ul-Gabe, c.3, s. 162, İbn-i Esir, et-Tarih, c.5, s.204, Taberi; Cemel, s. 192, Şeyh Mufıd; Tezkire, s.71, İbn-i Cevzi
454.Hikmet: İlel-uş-Şerayi, Şeyh Saduk; Mecma'ul-Emsal, c.2, s.454, Meydani
455.Hikmet: el-Umde, c.l, s.41, İbn-i Reşik
456.Hikmet: Mecma'ul-Emsal, c.2, s.453, Meydani, Gurer'ul-Hikem, s.59, Amedi
457.Hikmet: el-Hisal, c.l, s.26, Şeyh Saduk; Usul-u Kafi, c.l, s.64, Kuleyni; el-lkd'ul-Ferid, c.l, s.264, İbn-i Abdurabbih, Resulullah'tan (s.a.a) nakletmiştir.
458.Hikmet: el-Adab, s.4, İbn-i Şems'ul-Hilafe
459.Hikmet: Kitab'ul-Cemel, Şeyh Mufid: Kitab'ul-Cemel, Ebi Mahnef (Ö.H. 175); Güre, 'ul-Edille, Ebu'l-Hasan Mutezili; Destur-u Mealim’ul-Hikem, s.20, Kadı Kudai; Gurer 'ul-Hikem, s.307, Amedi; Cemel, Şeyh Mufid (r.a.); el-Cemel, Ebi Mahnef, (Ö.H. 175); Destur-u Meaim'il-Hikem, s.20, Kadı Kudai
460.Hikmet: Sirac'ul-Muluk, .154, Tertuşi; Gurer'ul-Hasais'il-Vazihe, s.254; Bedi', s.21. İbn-i Mu'tez; Senaateyn, s.277, Ebu Hilal Askeri
461.Hikmet: Mecma'ul-Emsal, c.2. s.454
462.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s. 144, Harrani; Mecma'ul-Emsal, c.2, s.454, Meydani; Tuhef'ul-Ukul s.203, tbn-i Şu'be Harrani; Ravzat'ul-Kafi, s. 112, Kuleyni; et-Tarih, c.2, s. 182, Yakubi
463.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.89, Amedi
464.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s.89, Amedi
465.Hikmet: Rebi'ul-Ebrar, s.364, Zemahşeri
466.Hikmet: Kitab'ul-Muktesib, s.34, Müberred; Mucazat'un-Nebeviye, s.208, Şerif Razi
467.Hikmet: el-Miet'ul-Muhtare min Hikemihi (a.s), el-Cahiz; Tuhef'ul-Ukul, s.223, İbn-i Şu'be Harrani; İrşad, s.173, Şeyh Mufid
468.Hikmet: Kafi, c.5, s.310, Kuleyni; Uyun-u Ahbar'ir-Rıza, c.2, s.45, Şeyh Saduk; Ebu'1-Cud diye bilinen Amir'ut-Tai, kendi kitabında, s.22
469.Hikmet: el-Hayvan, c.2. s.90, Ebu Osman Cahiz; el-Mehasin ve'l-Mesavi, s.41, Beyhaki; Emali, Şeyh Saduk; Gurer'ul-Hikem, s.329, Amedi; Maden 'ul-Cevahir, s,226; ayrıca Şeyh Mufid'in üstadı Kadı Ebu Bekir ibn-i Salim Temimi bu hadisi Hz. Ali'den nakledenler hakkında bir kitap yazmıştır.
470.Hikmet: Gurer'ul-Hikem, s. 14, Amedi; Müfredat, s.49, Rağıb; et-Teraz, c.2, s.251, Seyyid el-Yemani
471.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.94, İbn-i Şube Harrani; Rebi'ul-Ebrar, Zemahşeri
472.Hikmet: en-Nihaye, c.2, s. 166, İbn-i Esir
473.Hikmet: Mekarim 'ul-Ahlak, s.83, Tabersi
474.Hikmet: Mekarim 'ul-Ahlak, s.83, Tabersi
475.Hikmet: Tuhef'ul-Ukul, s.64, İbn-i Şu'be Harrani; Nihayet'ul-Ereb, c.8, s. 186, Nuveyri; Destur-u Mealim'il-Hikem, s.27, 28, Kadı Kudai; Mecma'ul-Emsal, c.2, s.454, Meydani; Revz'ul-Ahyar, s. 13, İbn-i Kasım
476.Hikmet: Gurer 'ul-Hikem, s.49, Amedi
477.Hikmet: Mecma'ul-Emsal, c.2, s.454, Meydani; Tuhef'ul-Ukul, s.66, Harrani; Sirac 'ul-Muluk, s.384, Tertuşi
478.Hikmet: Usul-u Kafi, c.l, s.412, Kuleyni; Bihar'ul-Envar, c.88, Meclisi
479.Hikmet: Uyun-u Ahbar, c.4, s.231, Kuvvet-i Kulub, c.l, s. 181, Ebu Talib Mekki; Sedik ve Sedake, s.44, Tevhidi; Ravz'ul-Ahyar, s.91
480.Hikmet: Muhazerat'ul-Udeba, c.2, s.28, Rağıb
Resim
Kullanıcı avatarı
nur-ye
Özel Üye
Özel Üye
Mesajlar: 9089
Kayıt: 08 Eyl 2007, 02:00

Re: Nehc'ül-Belağa

Mesaj gönderen nur-ye »

Nehc'ul-Belaga'nın Senetleri Hakkında

Üstat Hasan Hasanzade Amuli

Bizleri hanedanların en iyisi olan Peygamber (s. a. a)'in hanedanına hidayet eden Allah'a hamt olsun. Bu hanedanın ilki Peygamber (s. a. a) sonuncusu ise vahiy haznedarı ve gaybın kilidi Hüccet İbn-i Hasan, Al-i Muhammed'in Kaim'i Hz. Mehdi (a.s)’dır.

Rezzak olan Allah, bizlere doğru ve her türlü hatadan uzak olarak konuşan kimsenin (Hz. Ali'nin) söz deryasına dalmayı nasip etti. Nitekim Hz. Ali (a.s) şöyle buyurmuştur: "Biz sözün emirleriyiz, sözün kökleri bizde yerleşmiş, dalları bizden sar­kmıştır." Hz. Ali (a.s)'ın birer inci olan sözlerini beş cilt halinde düzenleyip bir araya topladık ve adını da "Tekmilet-ü Minhaci'l Beraa fi- Şerh-i Nehc'il Belağa” koyduk. Şimdiye kadar bir defadan fazla basılmıştır. Bu kitapta önemli olan husus da Nehc'ul Belağa'nın içeriğini ve kaynaklarını rivai kitaplardan ve Seyyid Razi'nin Nehc'ul Belağa kitabından çok önceleri yazılmış eserlerden çıkarılmış olmasıdır. Bu kaynakların başlıca önemli olanları şunlardır:

1- (Şeyh'ut Taife Tusi'nin iki görüşünden biri esasınca) H. 328 yılında Neccaşi'nin dediği esasınca da 329 yılında) vefat eden Hüccet'ul İslam Kuleyni; Kitab-i Cami-i Kafi.
2- H. 285 yılında vefat eden Ebi Osman Ömer b. Bahrul Cahiz'in el-Beyan ve't-Tebyin adlı eseri.
3- Müberret diye meşhur olan ve H. 285 yılında vefat eden Ebil Abbas Muhammed b. Yezid'in el-Kamil adlı eseri.
4- Muhaddis Kumi'nin, el-Künye ve'l Elkab kitabında yazdığı esasınca h. 246 yılında (başka bir görüşü göre de H. 292 yılında) vefat eden Ahmed bin Ebi Yakub el-Katip'in, Tarih-i Yakubi diye meşhur olan kitabı.
5- H. 310 yılında vefat eden Cafer Muhammed bin Cerir et-Taberi el-Amuli'nin Tarih-i Taberi diye meşhur olan Tarih'ul Umem ve'l-Mulük adlı eseri.
6- Şeyh-i Ekdem Ebu'l-Fazl Nasr bin Mezahin el Munekkeri et-Temyini el-Kufi'nin Kitab-u Siffin adlı eseri. Şeyh-i Ekdem kadim ravilerdendir, hatta Tabiin'den sayılmıştır. İmam (Bakır'ul Ulum) Muhammed b. Ali b. Hüseyin (a.s)'ın çağdaşıdır ve hatta ondan rivayet eden şahsiyetlerden biri sayılmıştır. Ravendi'nin Haraic adlı kitabında yer aldığı esasınca İmam Ali b. Musa Rıza (a.s) zamanında yaşamıştır. H. 212 yılında da vefat etmiştir.
7- H. 413 yılında vefat eden Şeyh Mufid'in kitapları, özellikle de kitaplarında H. 297 yılında vefat eden meşhur tarihçi Muhammed b. Ömer b. Vakid Vakidi'ye isnad ederek naklettikleri.
8- H. 346 yılında vefat eden Abdullah b. Müslim b. Kuteybe ed-Dinveri'nin Tarih'ul-Hulefa diye meşhur olan el-İmame ve's-Siyase adlı kitabı
9- H. 346 yılında vefat eden Ebi'l-Hasan Ali b. Hüseyin b. Ali el-Mesudi'nin yazdığı Muruc'uz-Zeheb ve Meadin'il-Cevher fi't-Tarih adlı eseri.
10- H. 381 yılında vefat eden ve Şeyh Seduk diye meşhur olan Ebi Cafer Muhammed b. Ali b. Hüseyin b. Babeveyh Kummi'nin kitapları
11- H. 283 yılında vefat eden Ebi İshak İbrahim b. Muhammed b. Said es-Sakafi el-Kufi Isfahani'inin el-Garat adlı kitabı.

Bundan başka Nehc'ul Belağa'yı telif eden ve 406 yılında vefat eden Seyyid Razi'den çok önceleri yaşamış olan bir çok bilginlerin güvenilir kitaplarını saymak mümkündür. Bunların sayısı ise iki yüzü bulmaktadır.

Bu düşmanların yukarıda saydığımız kaynakları inşaallah Nehc'ul Belağa'nın senetlerini naklettiğimizde zikredeceğimiz sadece örnek kaynaklardır. Bizi bu işe sevkeden en önemli etken, geçmiş ve çağdaş bazı düşmanların, bu konudaki boş kınamaları ve yergileridir. İttifak ederek Nehc'ul Belağa'nın Hz. Ali (a.s)'ın sözü olmadığını, Seyyid Razi veya kardeşi Murtaza'nın uydurup, Hz. Ali'ye isnat edildiğini iddia ediyorlar.

Şehit Kadı Nurullah, Mecalis'ul Müminin kitabında Nehc'ul Belağa'nın müellifi Seyyid Razi'nin kardeşi olan Alemul Hüda Şerif Murtaza'nın Biyografisini yazarken Tarih-i Yafii'nin şöyle dediğini naklediyor: "İnsanlar Nehc'ul Belağa kitabının Ali bin Ebi Talib (a.s)'ın eseri olup olmadığı hususunda ihtilaf etmişlerdir. Nehc'ul Belağa'yı Seyyid Murtaza'nın mı yoksa kardeşi Seyyid Razi'nin mi topladığı hususunda farklı görüşler beyan etmişlerdir. Hatta Nehc'ul Belağa'nın Ali b. Ebi Talib'in sözleri olmadığını, onlardan birinin uydurup, Hz. Ali (a.s)'a isnat ettiği söylenmiştir."

Bizce Yafii bu eleştiriyi İbn-i Hallakan'ın Vefiyat'il A'yan kitabından almış ve aynısını tarihinde nakletmiştir. Dolayısıyla Kazi Nurullah’ın da dediği gibi, o bunu söyleyen tek kişidir. Yafii 768 yılında ölmüş, İbn-i Hallakan ise 681 yılında ölmüştür. İbn-i Hallakan insanların Nehc'ul Belağa'nın Hz. Ali (a.s)'a ait olduğu hususunda ihtilaf ettiğini beyan ettikten sonra şöyle de­miştir: Nehc'ul Belağa Hz. Ali'nin sözleri değildir, onu toplayan ve Hz. Ali'ye isnat eden kimse uydurmuştur.

Dolayısıyla Yafii ile İbn-i Hallakan arasındaki fark şudur: Yafii'ye göre Nehc'ul Belağa'yı uyduran Alem'ul Huda veya kardeşi Razi'dir. Ama Kadı İbn-i Hallakan'ın Vefiyyat'il Ayan kitabında beyan ettiğine göre başka biri de olabilir.

Ayrıca, bu şüphe Yafii'nin dediği gibi tüm insanların ihtilaf ettiği husus değildir. Sadece rivai kitapları ve eski eserleri incelememiş olan küstah ve inatçı bir kişiye aittir.

Alim, bilgin ve araştırmacı bir insan sözleri, Allah'ın sözünün altında, insanların sözünün üstünde olan bir insanın sözlerini sıradan bir insanın sözleriyle asla eşit tutamaz, öyle ki bu iki sözü mukayese edecek olursak siyahı beyaz ile mukayese etmiş oluruz. İnsanlar ne kadar güçlü beyan gücüne sahip olsalar bile Hz. Ali (a.s)'ın hutbelerinden birini -hem lafız hem de muhteva açısından- söylemekten acizdirler. Hatta parmaklar ile gösterilen ve meclislerde övgü ile anılan ünlü hatipler bile hepsi onun öğrencileri sayılmakta ve hepsi de ondan istifade etmişlerdir. Yazıları, mektupları, hutbeleri ve hikmetli sözleri karşısında akıllar hayrete düşmüştür. Özellikle onun kelamından başka hiçbir kelamın marifetinin yüceliklerine ulaşamadığı Allah'ın tevhidi ile ilgili sözleri karşısında tüm fikir ehli boyun eymiştir.

"Allah muhlis kullardan başkalarının vasıflandırmasından münezzehtir.

İbn-i Hallikan Vefiyyat'il-A'yan kitabında Abdulhamid hakkında şöyle demektedir: "Ebu Galib Abdulhamid b. Yahya b Said el-Katip adlı kimse belagat sahibi meşhur birisidir. Bu şahıs Beni Ümeyye meliklerinin sonuncusu olan Mervan b. Hakem'in katibiydi. Belagat ilminde adeta bir Darb-ı Mesel haline gelmiş ve şöyle demiştir: "Mektup ve telif sanatı Abdulhamid ile başlamış ve İbnulamid ile bitmiştir." O yazma, edep ve ilim hususunda herkesin imamıydı. Yazarlar ondan istifade ediyor, herkes onun yolunu takip ediyor ve eserlerine uyuyordu. Yazı yazma yolunu kolaylaştıran odur. Yazdığı mektup ve yazılar bin sayfayı geçmektedir. Uzun mektuplar yazan ve kitabın fasılalarında övgüler kullanan ilk kimse odur. İnsanlar bunu ondan sonra kullanmaya başlamışlardır."

İşte bu Abdulhamid Nehc'ül-Belağa hakkında şöyle demiştir: "Ön saçları dökülmüşün (Hz. Ali'yi kastetmektedir.) yetmiş hutbesini ezberleyince zihnim açıldıkça açıldı."

Bununla birlikte İbn-i Hallakan Menamiyye Hutbesinin sahibi olan İbn-i Nubate hakkında Vefiyyat'il-A'yan kitabında şöyle demektedir: "Ebu Yahya Abdurrahim b. Muhammed b. İsmail b. Nubate meşhur hutbelerin sahibidir. Edebiyat ilminde gerçekten İmam sayılmaktadır. Saadet ve mutlulukla ilgili hutbeleri onun derin ilmini ve zevkini göstermektedir."

İbn-i Hallikan da bu Menamiye Hutbesinin yazarı İbn-i Nubate hakkında şöyle demektedir: İbn-i Nubate Edebiyat ilimlerinde imam idi. Çok ve meşhur kimsenin söyleyemediği hutbelerin ona ait olduğu icma konusudur. İbn-i Hallikan’ın nakline göre İbn-i Nubate Hz. Ali (a.s)’ın hutbeleri hakkında şöyle söylemiştir: "Ben onun hutbelerden infak edildiğinde dahi sadece genişliği ve çokluğu artan hazineler ezberledim. Yine Ali b. Ebi Talib'in öğütlerinden yüz bölüm ezberledim." İbn-i Nubate H. 394 yılında ölmüştür ve Seyyid Razi'nin üstatlarından biridir.

Aynı zamanda Cahiz diye meşhur olan Ebu Osman Amr b. Bahr b. Mehbub el-Kenani el-Leysi el-Basri de meşhur bir alimdir. Bir çok dalda eserleri vardır. İbn-i Hallakan Vefiyyat'il-A'yan kitabında ondan söz etmiştir. Bu makalede de daha önceden adından söz edilmişti. Eserlerinden biri el-Beyan ve't-Tibyan kitabıdır. Bu kitap edebiyat kitaplarının en önemlisi sayılan dört kitaptan biridir. Diğer üç kitap ise şunlardır: el-Kali'nin el-Emali kitabı, İbn-i Kuteybe Dinveri'nin Edeb'ul-Katip kitabı ve Müberred'in el-Kamil kitabı... Cahiz adıyla meşhur olan el-Beyan ve't-Tibyan adlı kitabının yazarı şöyle demiştir: "Ali (a.s) şöyle buyurmuştur: Her insanın değeri iyice yapabildiği iştir." Hz Ali (a.s)'ın hiç bir sözünü dikkate almadan, sadece bu kısa sözünü dikkate almamız bizim için yeterlidir. İnsanı hedefe ulaştırmada yeterlilikten de üstün bir makamdadır. Azı seni çokluğundan müstağni kılan manası lafzının zahirinde olan en güzel sözdür. Allah-u Teala ona azametini giydirmiş, sahibinin takvası ve iyi niyeti sebebiyle hikmet nuruna boğmuştur.

Cahiz'in eserlerinden biride Hz. Ali (a.s)'ın yüz sözünü bir araya getirdiği risalesidir. Muhammed Reşid Vetvat bu risaleyi Farsça’ya çevirmiş ve "Ali bin Ebi Talib (a.s)'ın sözleri; talep edenlerin matlubu" diye adlandırmıştır. Evet bu Cahiz Hz. Ali (a.s)'ın sözleri hakkında ne kadar güzel söylemiştir: "Bu sözlerden her bir kelime Arapların en güzel sözlerinden binine değer."

Hicri 346 yılında ölen Ebul Hasan Ali b. Hüseyin b. Ali el-Mes'udi de Seyyid Razi'nin doğumundan yaklaşık 13 yıl önce vefat etmiştir. Zira Seyyid Razi 359 yılında doğmuştur. İşte bu Mes'udi Muruc'uz-Zeheb adlı kitabında şöyle demektedir: "İnsanlar Hz. Ali (a.s)'ın 480 küsur hutbesini ezberlemiştir. Hz. Ali bu hutbeleri dur durak demeden irad etmiş, insanlar da söyleyerek ve amel ederek birbirlerine aktarmışlardır.

İlginç olanı da şu ki Seyyid Razi Mes'udi'ye yakın bir zamanda yaşadığı halde Nehc'ül-Belağa'da, Muruc'uz-Zeheb yazarının yarısı kadar, hatta daha az bir miktarda hutbe toplayabilmiştir. Benimle Nehc'ül-Belağa'nın müstedrekinden topladıklarım onun dediği sayıya denk düşmektedir. İnşaallah Nehc'ül-Belağa'da olanların kaynağını zikrettikten sonra onların da kaynağına işaret edeceğim ve hepsini zikredeceğim.

Ama bazı muhalifler Seyyid Razi'ye iftira ederek Nehc'ül-Belağa'nın üçüncü hutbesi olan ve Sünnî Şiî fırkaların bir çok yolla rivayet ettikleri şıkşıkiye hutbesini onun uydurduğunu, Ali (a.s)'a isnad ettiğini ve Nehc'ül-Belağa'nın hutbeleri arasına kattığını söylüyorlar. Musaddık b. Şebib ile şeyhi İbn-i Haşşab arasında bu konuda geçenler meşhurdur. İbn-i Ebi'l-Hadid ve Behrani de bunu nakl etmişlerdir. İbn-i Ebil Hadid bunu şerhinin sonunda Behrani ise evvelinde nakl etmiştir. İbn-i Cumhur el-İhsai de el-Mücelli adlı kitabında zikr etmiştir. Daha önce dediğimiz gibi bu hutbe Şiî ve Sünnî raviler tarafından bir çok yolla nakl edilmiştir. Bu hususta Bihar'ul Envar, 8. cilde müracaat edebilirsiniz.

Kadı İbn-i Hallakan'ın Vefiyyat'ul A'yan'da Yafii'nin ise Tarih kitabında sözünü ettiği insanların Nehc'ul Belağa'yı Seyyid Murteza veya Seyyid Razi'den hangisine ait olduğu hakkında ihtilaf etmişlerdir sözü Seyyid Razi'nin Nehc'ul Belağa'nın ön sözünde söyledikleri şu sözler ışığında çürütülmekte, batıl olmaktadır: "Ben gençlik yıllarımda İmamlar (a.s)'ın özellikleri hususunda onların sözlerinin güzelliğini ve cevherini içeren bir kitap yazmaya başladım."

Bununla birlikte 21. hutbeyi naklettikten sonra ise şöyle demektedir: "Biz el-Hesais kitabında gerçekten bu hutbenin yüce değerine işaret etmekteyiz."

Hesais'ul Eimme kitabının ise Seyyid Razi'nin olduğu hususunda hiç bir şüphe yoktur. Bu hususta yine Bihar'ul Envar kitabına müracaat edebilirsiniz. Seyyid Razi'nin Hesais'ul Eimme kitabının bir nüshası da Rampur el-Rizaiyye kütüphanesinde mevcuttur. Kitabet tarihi ise Hicrî 6. asıra uzanmaktadır. Şia ve Sünnî güvenilir muhaddisler ve büyük tarihçiler Nehc'ul Belağa'nın Ali (a.s)'ın sözleri olduğu ve Seyyid Razi'nin bunları sadece bir araya getirdiği hususunda icma etmişlerdir. Bu hususta ilmi olmayanların ortaya attıkları şüphelere itina edilemez.

Ayrıca icazet ve isticazet şeyhlerinin senet silsilesi de Nehc'ul Belağa'da, Seyyid Razi'ye ulaşması hiç bir şek ve şüpheye izin vermeyen bir tevatür derecesine ulaşmıştır. Biz bu makamda Seyyid Razi'nin nüshasıyla mukabele edilen antik ve değerli nüsha ile yetiniyoruz. Bu bir çok faydalı bilgileri de barındıran nüsha inat ehli kimseler için kesin bir delildir. Bu nüshanın bir çok özellikleri vardır, bu nüsha Kum'da Seyyid Mehdi Hüseyni Laciverdi'nin şahsi kütüphanesinde bulunmaktadır. Seyyid Mehdi Hüseyni bu konuda cömert davranarak bu nüshadan istifade etmemizi sağladı ve uzun bir süre emanet vererek bizlere gerçekten ikramda bulundu. Bu nüshanın nefisliğini ve kudsiyetini görünce Allah'ın yardımıyla bizdeki H. 421 yılında yazılan eski bir nüsha ile karşılaştırmaya karar verdik. Harf harf inceledik ve birinci nüshada bulunan faydalı hususları bu nüshaya da ekledik. Böylece Allah'ın yardımıyla çok güvenilir bir nüsha ortaya çıktı. Bu nüshanın mukabelesi ilim şehri Kum'da 4 Zilhicce 1385 yılı, Pazartesi gecesi sona erdi. Bu nüshanın en önemli faydaları şunlardır: "

1- Seyyid Razi Nehc'ul-Belaga'da en son olarak Hz. Ali'nin şu sözünü nakletmektedir: "Mümin kul kardeşini kızdırınca ondan ayrılmış olur." Seyyid Razi ardından da şöyle demektedir: "Bu Hz. Ali'nin sözlerinden toplayabildiğim seçkin sözlerin en sonuncusudur. Allah'a, beni bu konuda başarılı kılmasından dolayı hamd-u sena ederim.”
Biz başta her babın sonunda kitaba beyaz sayfalar eklemek ve böylece yeni bir söz gördüğümüzde orada yer vermek istedik. Bu konuda sadece Allah'tan yardım diler ve ona dayanırız. O bize yeter ve o en iyi velidir ve bu iş Recep 400 tarihinde sona erdi. Allah'ın selamı, Muhammed (s.a.a)'e ve Ehl-i Beytine olsun."
Nehc'ül-Belağa'nın bazı nüshaları bu nurani ve faydalı bilgilerden mahrumdur. Bu yüzden Nehc'ül-Belağa'yı toplama hususundaki Seyyid Razi'nin bu sözlerini bir çok nüshada olduğu gibi bizde bu nüshaya ekledik.
2- Seyyid Mehdi Hüseyni Laciverdi'nin nüshası şu sözler ile bitmektedir: Bu nüshayı Rebiulevvel 587 yılında değerli üstadım Muhammed b. Ebi Nasr'a okudum. Daha sonra Allame Seyyid Ziyauddin Alem'ul-Hüda'ya okunan nüshayla mukayese ettim. Onda bulduğum ince nükteleri bu nüshaya da nakl ettim. En güzel şekilde tashih ettim. Gözümden kaçan veya gözlerimi derk etmekten aciz kaldığı hususların tümünü düzelttim. Hamd Allah'a mahsustur ve o bana yeter. O ne iyi bir hesaplayıcıdır."
3-Yine şu ibare yer almıştır: Seyyid Razi'nin nüshasıyla mukabele işi sona erdi. Bu yüzden Allah'a hamd ederiz. Peygamber (s.a.a) ve Ehl-i Beyt'ine salat ve selam gönderiniz.
Burada Seyyid'den maksat İmam Seyyid Ziyauddin Alem'ul-Hüda'dır. Seyyid geçmişte iyilik ve saygıyla anılmış, gelecekte de böyle anılacaktır.
Ayrıca bu nüshada Ebi Nasr Ali b. Ebi Sad Tabib'in bir şiiri de vardır O şöyle diyor: Aciz, Allah'ın affını ümit eden ve günahlarının büyüklüğünden korkan bendeniz Ebi Nasr Ali b. Ebi Sad Tabib şöyle diyor:

"Nehc!ul Belağa kitabı fesahat ve belagat ehlinin çeşmesidir.
Belagat ehlinin ve bilginlerin sığınağıdır.
Takva sahiplerinin problemlerini halledicidir.
Nehc'ul Belaga'nın metoduna uyanlar
İlerleyerek yüksek makamlara ererler.
İlahi ilimden nurlar aşikar ve tecelli etmiş
Güneş ışınları gibi düzenli yansımakta.
Ondan nübüvvet kokusu alınmakta
İlerleme araçlarını o hazırlar, temin eder
Güzel ve iyi hikmetler bahçesidir.
Yakınlaşıp uzaklaşma bir nur gibidir.
Nehc'ül-Belağa Allah'ın halifesi ilim nurudur.
O ölüleri ve canlıları koruyandır.
Büyük bir ağaç gibi dal ve kolları
Bakışıyla kesinlik, ciddiyet, şeksiz hasıl olur.
Allah'ın seçkin nurudur. ilmin çeşmesidir.
Bu nur Mekke'den seçilmiştir.
O ilim ve hakikatin çocuğudur ki dalları
büyüklere gölge etmiştir.
O en iyi Peygamberin halifesidir.
Bütün düşmanlar istemese de
Allah Peygambere ve ona selam gönderir.
Ta ki karanlıklar aydınlıklar ile yok olur gider.
Selam olsun onların evladı Seyyid Muhammed Razi'ye
Fesahat ehli arasında ciddi ve ihlaslı idi."


Bu nüshada İmam İzzuddin Seyyid Murtaza b. Seyyid İmam Allame Ziyauddin Alem'ul-Huda'ın şiiri de yer almıştır:

"Nehc'ül-Belağa kitabı belagat ehli için aşikardır.
Sözleri büyükler için meşhurdur.
İlmi çok fazileti en üstündür.
Allah'ın gizli sırları onda aşikardır.
Yumuşak bir dille insanları uyarmıştır.
Tüm insanlar yanlışlıklarını gidermek için ona sarılır
Nehc'ül-Belağa bir kuyu gibi çok suya sahiptir.
Ama biten kuyu sularına benzemez.
Hiçbir övücü onun yüce zirvesine ulaşamaz."


Şüphesiz Seyyid Razi Nehc'ül-Belağa'da su arayan ve avuç avuç içen kimse gibi en güzel sözleri bir araya getirmiştir. Nehc'ül-Belağa bir çok İslam ülkesinde büyük bir ilgi ile karşılanmış, gönüllere taht kurmuştur. Bu naklettiğimiz önemli faydalardan bazılarıydı.

Kendi nüshamızı da Seyyid Razi'nin nüshasıyla ciddi ve dikkatli bir şekilde karşılaştırdık. Asıl nüshadaki kırmızı ve siyah yazılmış yerleri de olduğu gibi aktardık. Hamd Allah'a mahsustur. Hamd olsun o Allah'a ki ilham verici nimetlerin sahibidir.

Bil ki yazarlardan bir çoğu hatta sahabe ve tabiiler bile Hz. Ali (a.s)'ın hutbelerine, sözlerine itina etmişler ve büyük önem vermişlerdir. Değerli üstadım Mevla Ebul Hasan Şarani, Nehc'ul Belağa şerhimize bir önsöz olarak yazdığı Arapça makalesinde onlardan bazısının adını saymıştır. Ayrıca Ali bin Abdulazim Tebrizi Hiyabani de (Vekay'ul Eyyam fi-Ehval-i Şehr-i Siyam) adlı kitabında bunlardan bir grubunun adını saymıştır. Ayrıca biz de "İnsan-i Kamil ez didgah-i Nehc'ul Belağa" adlı Farsça makalemizde bunlardan bazısını tanıtmaya çalıştık. Nehc'ul Belağa'yı şerh ederken dostlardan bazısı benden bu kitapta yer alan sözlerin kaynaklarını da bulmamı istediler. Ben de elimden geldiğince onların bu istediklerini yapmaya çalıştım. Ama bazı insanların ilahi hakikatleri ve insan-i kamilin azametini derk edemediğini gördüm. Bu cahiller sözde Hz. Ali zamanında insanların düşünce ufuklarının bu derece kemale ermediğini bahane ederek bu değerli kitabı inkar etmektedirler. O cahiller Kur'an’da yer alan yüce konular hakkında ne diyorlar? Allah kime nur vermemiş ise onun için bir nur düşünülemez, İnsan-ı Kamil zahiri beşerin ötesinde bir varlıktır. Nehc'ul Belağa''da yer alan sözler Hz Ali (a.s)'ın diğer sözlerine oranla denizde bir damla mesabesindedir. Seyyid Razi ise sahip olduğu fesahat, belağat, hitabe ve zevk esasınca bu sözlerden sadece çok edebi olanlarını seçmiş ve Nehc'ul Belağa olarak adlandırmıştı.

Şüphesiz Hz. Ali (a.s)'ın sözleri fesahat ve belağat ehli için bir ışıktır. Konuşmacıların dili bu tür sözleri beyandan ve hutbelerin benzerini irad etmekten büyüklerin kalemleri böylesine yazılar yazmaktan acizdir. Bilginler Hz. Ali (a.s)'ın nasihat ve hikmetleri karşısında hayretler içinde kalmışlardır.

Nasıl böyle olmasın ki!? Hz. Ali (a.s)'ın sözleri ilahi nurlardan nasiplenmiş ve Peygamber (s.a.a)'in nuraniyeti ile aydın­lanmıştır.

Dolayısıyla Hz. Ali (a.s)'ın Nehc-ul Belağası, Kur'an’ın devamı niteliğinde ve Kur’an'ın hemen akabinden gelen bir eserdir. Eski ve yeni bir çok alimler bu inci gibi sözleri anlamak için derinliklerine dalmışlar ve mümkün mertebe bu değerli eseri açıklamaya çalışmışlardır. Her birisi kendi metoduyla şerh ve tefsir etmeye çalışmıştır. Şüphesiz herkes kabiliyetleri miktarınca neticeye ulaşmıştır. "De ki:

“Herkes kendi metoduna (mizaç ve meşrebine) göre iş yapar.” Hz. Ali (a.s)'ın sözleri, hutbeleri, mektupları, duaları ve verdiği hükümleri karşısında Nehc'ul Belağa dediğimiz gibi sadece onun küçük bir bölümünü oluşturmaktadır ve bunların hepsi de insanlara ulaşmıştır. Oysa Ümeyyeoğulları tüm çabalarıyla Hz. Ali (a.s)'ın eserlerini yok etmeye çalışmışlardır. Ancak Allah-u Teala bizlere şunu vadetmiştir: “Onlar Allah’ın nurunu söndürmek isterler Ancak Allah kafirler istemese de kendi nurunu tamamlayacaktır.”

Hunsari'nin Revzat adlı kitabında Kitab'ul Uruz'un yazarı ve Sibeveyh'in üstadı olan Halil bin Ahmed el-Basri'nin hal tercümesi bölümünde şöyle diyor: "Ona (yani Halil'e) Ali bin Ebi Talib'in faziletleri soruldu, o ise şöyle cevap verdi: "Dostların korkudan, düşmanların ise kinden dolayı iyiliklerini gizlediği insan hakkında ne diyeyim? Buna rağmen Hz. Ali (a.s)'ın faziletleri doğuyu ve batıyı kaplamıştır.”

Fahr-u Razi ise Mefatih'ul Gayb kitabında Besmele’nin açık olarak söylenmesi hakkında şöyle demektedir: "Herkes Ali (a.s)'ın besmeleyi yüksek sesle okuduğu hususuna ittifak etmişlerdir. O bu konuda aşırı hassasiyet göstermiştir. Hükümet Beni Ümeyye'nin eline geçince de Hz. Ali (a.s)'ın etkisini yok etmek için besmelenin yüksek sesle okunmasına dahi engel olmaya çalıştılar. Oysa akli deliller de bizi ve Hz. Ali (a.s)'ı teyit etmektedir. Her kim Hz. Ali (a.s)'ı önder edinirse şüphesiz dininde ve kendisi için sağlam bir ipe sarılmıştır."

Akıllı olan hiç bir insan Nehc'ul Belağa'yı Seyyid Razi’nin yazdığını ve Hz. Ali'ye isnat ettiğini düşünemez. Bu düşünce oldukça nakıs ve hafif bir düşüncedir ve örümcek ağından daha da gevşek bir düzeydedir.
Resim
Kullanıcı avatarı
nur-ye
Özel Üye
Özel Üye
Mesajlar: 9089
Kayıt: 08 Eyl 2007, 02:00

Re: Nehc'ül-Belağa

Mesaj gönderen nur-ye »

Nehc’ul Belağa’yı Tanıyalım

Dr. Seyyid Cevad Mustafavi


Nehc’ul Belağa Hz. Ali (a.s)’ın kısa hilafeti döneminde buyurmuş olduğu 239 hutbe, 79 mektup ve 480 hikmetli kısa sözden oluşan bir kitaptır. Seyyid Razi(1) adıyla meşhur olan ve büyük Şii alimlerinden biri sayılan Muhammed b. Hasan Musevi (359-406) söz konusu hutbe, mektup ve kısa sözleri biraraya toplayarak değerli bir eser oluşturmuş ve bu eseri Nehc’ul Belağa olarak adlandırmıştır. O bu değerli kitabı H. 400 yılında kaleme almıştır. Nehc’ül-Belağa yazarı Seyyid Razi, bu eseri oluşturma hedefi hususunda kitabın önsözünde şöyle demektedir: “Ömrümün baharındayken ve ömür dalım henüz tazeyken İmamların (a.s) özellikleri ve hususiyetleri hakkında bir kitap yazmaya başladım. (Hasais’ul Eimme kitabı) Bu kitapta o zatların güzel ve değerli sözleri vardı. Elbette bu kitabın başında da belirttiğim gibi bu işe belli bir hedef ve niyetle giriştim. Ama Hz. Ali’nin özgün hususiyetlerini yazdıktan sonra bu kitabı devam ettirmeyecek bölümlere ve kısımlara ayırdım. Son bölümünde uzun hutbeler yerine, öğütlerini hikmetlerini, örneklemelerini ve kısa edebi sözlerini bir araya topladım.

Bazı dostlarım bu kitabı okuyunca çok beğenip övdüler, fesahat ve belagatı ile eşsizlik ve özgünlüğüne hayran oldular. Bu nedenle benden Hz. Ali (a.s)’ın çeşitli dallarda ve konulardaki öğüt, yazı, hutbe ve hikmetli sözlerini toplayarak derlememi istediler. Onlar Hz. Ali (a.s)’ın bu sözlerinin fesahat ve belagatını, Arapça’nın incileri, dini-dünyevi sözlerin nuru olduğunu çok iyi biliyorlardı; çünkü böylesi özellikler hiçbir beşeri söz ve kitapta bir araya gelmemiştir. Hz. Ali, fesahatin kapısı, belagatın temeli konumundadır. Fesahat ve belagatın gizlilikleri onun sözlerinde tecelli etmiş ve onunla bir düzene girmiştir. Her hatip onun örneklendirmelerini almış, her vaiz onun sözlerinden yararlanmıştır. Buna rağmen o herkesten ilerdedir ve onlar Hz. Ali’den geri kalmışlardır. Zira onun sözlerinde ilahi ilmin izi ve Peygamberin kokusu vardır. Ben de bu isteklerine icabet ettim ve telif ettiğim bu eserin adını da Nehc’ul-Belağa koydum.”(2)

Nehc’ül-Belağa kitabı 1000 yıl boyunca sürekli ilim, edep ve ilahi öğretiler semasında nurlu bir güneş gibi parlamış; ışık saçmış; İngilizce, Fransızca, Almanca, Farsça, Orduca ve Türkçe dillerine tercüme edilip, basılmıştır. İslam bilginleri bu kitap için sayısız şerhler, talikaler, lügat açıklamaları, lafız beyanları, seçmeler, özetler, Nehc’ül Belağa’da gezintiler ve Nehc’ül Belağa’dan dersler adı altında sayısız kitaplar kaleme almışlardır.

“Merhum Muhaddis Nuri, Seyyit Razi’nin Hesais’ul Eimme” bir nüshasının Şeyh Hadi Al-i Kaşif’ul Gıta kütüphanesinde ve bir nüshasının da Hindistan Rambor kütüphanesinde bulunduğunu söylemiştir. Aynı zamanda H. 1369 yılında da Necef-i Eşref’te de basılmıştır.(3)

Yazıldığı ilk yıllarda bir kitap hakkında doğru dürüst bir hüküm vermek mümkün değildir. Şahsi sevgi ve kinler, aceleden kaynaklanan hükümler, zayıf ve güçlü noktaların gizli kalması ve benzeri sebepler kitabın gerçeğinin gizli kalmasına veya değişik gösterilmesine sebep olabilir. Ama bin yıldır bilginlerin fikirlerini üzerinde yoğunlaştırdıkları, ince görüşlü düşünürlerin bilgisine ve basiretli insanların görüşüne sunulan bir kitapta bu tür ihtimaller düşünülemez. Bütün bunlara rağmen bir kitap, değerini korumuş ve dikkatleri kendi üzerinde odaklandırmışsa bu o kitabın önem ve yüksek değerini gösterir.
Bilginlerin İtirafları

Farklı İslam mezheplerinden bir çok edebiyatçı ve ilim erbabı kimseler Nehc’ul Belağa kitabını çok dakik bir şekilde incelemiş, hakkında değişik görüşler belirtmişlerdir. Araştırmalarının sonunda kısaca şu itiraflarda bulunmuşlardır:

1- İbn-i Ebil Hadid şöyle demektedir: “Nehc’ul Belağa’nın bir tek satırı İbn-i Nubate’nin bin satırına bedeldir. Oysa İbn-i Nubate bilginlerin ortak görüşü esasınca kendi asrının yegane hatibi ve usta konuşmacısıydı.”(4)
2- Dr. Zeki Mübarek ise şöyle diyor: “Başka çaresi yok, açık bir şekilde itiraf etmeliyiz ki Nehc’ul Belağa muteber bir kaynağa sahiptir. Aksi taktirde Şiilerin yeryüzünde belagat ve fesahat şaheseri sözler söylemekte, insanların en üstünü olduğunu söylememiz gerekir.”(5)
3- Alusi ise şöyle diyor: “Ali b. Ebi Talib’in hutbelerini içeren Nehc’ul Belağa, ilahi kelam nurunun bir ışığıdır ve nebevi mantık fesahati ile parlayan bir güneştir.”(6)
4- Üstat Halil Hindavi şöyle diyor: “Nehc’ul Belağa gibi farklı bölümlerinin, bir tek üslupla ve bir kişi tarafından yazılan bir başka kitap göremiyorum. Bu yüzden önemle vurguluyor ve tekrar ediyorum ki Nehc’ul Belağa bir tek şahıstan ortaya çıkmış ve ona bir tek nefes üflenmiştir.”(7)
5- Mersefi ise şöyle diyor: “Nehc’ul Belağa Kur’an’ın fesahat, mucize, hidayet, ilim ve hikmet nuru için canlı bir örnektir. Bu kitap deha sahibi bilginlerin, seçkin filozofların ve büyük hikmet sahibi kimselerin kitaplarında görülmeyen nurlu öğütler, siyasi kanunlar ve yüce hikmetlerle doludur.”(8)
6- Yazıcı ise şöyle söylemektedir: “Eğer ilim, edep ve yazı açısından rakiplerine üstün gelmek istiyorsan Kur’an ve Nehc’ul Belağa’yı ezberlemen gerekir.”(9)
7- Alusi-i Bağdadi ise şöyle diyor: “Nehc’ul Belağa, Müminlerin emiri Hz.Ali (a.s)’ın hutbelerini içermekte olup, yaratıkların sözünün üstünde ve Allah’ın sözünün altında bir kitaptır. Mucize derecesine çok yakın, hakikat ve mecaz yollarını ortaya koyan bir eserdir.”(10)
8- İbn-i Ebil Hadid şöyle diyor: “Fesahat ve belagat öğrenmek ve sözlerin üstünlüğünü bilmek isteyenler, Nehc’ul Belağa’daki hutbeler üzerinde düşünmelidir. Zira Allah ve Resulünün sözü dışında hangi sözle mukayese edilirse edilsin karanlık bir taş karşısında parlak bir yıldız gibi durmaktadır. Ayrıca bu kitaptaki aydınlığı, nuraniyeti ve azameti görmeli; nasıl bir korku ve dehşet yarattığını algılamalıdır. Allah bu kitabın konuşmacısını (Hz. Ali’yi) en hayırlı mükafatlarla mükafatlandırsın. Hz. Ali bazen kılıcıyla İslam’ı savunmuş, bazen de dili, beyanı, fikri ve kalbiyle İslam düşmanlarının karşısında durmuştur. Cihat hususunda o, mücahitlerin efendisi, nasihatte vaaz edenlerin en etkilisi, fıkıh ve tefsirde fakih ve müfessirlerin reisi; adalet ve tevhitte adil ve muvahhidlerin önderidir.
“Allah’a hiç de zor değildir.
Bütün alemi bir insanda toplaması.”
(11)
9- İbn-i Ebil Hadid bir başka yerde ise şöyle demektedir: “Tevhit, adalet ve benzeri ilahi değerli konular bu ilahi şahsın sözleri olmaksızın asla anlaşılamaz. Büyük sahabelerden nakledilen sözlerin hiç birinde bu tür konuşmalar rastlamak mümkün değildir. Belki bu konuşmalar akıllarından dahi geçmiyordu. Zira akıllarından geçmiş olsaydı beyan ederlerdi. Evet bu Ali (a.s)’ın en büyük faziletlerinden biridir.”(12)
10- Dr. Zeki Mübarek ise şöyle diyor: “Ben öyle inanıyorum ki Nehc’ul Belağa kitabını okumak insandaki cesaret ruhunu, mertliği ve nefis azametini güçlendirmektedir. Zira Nehc’ul Belağa kitabı zorluklara aslanlar gibi göğüs geren güçlü bir ruhtan ortaya çıkmıştır.”(13)
11- Muhammed Emin Nevavi ise şöyle diyor: “Ali (a.s) bütün Kur’an’ı ezberlemiş ve bütün sırlarından haberdardı. Kur’an, Ali’nin eti ve kanıyla karışmıştır. Bu gerçeği sadece Nehc’ul Belağa’yı okuyanlar anlayabilir.”(14)
12- Üstat Emin Nahle ise şöyle ediyor: “Her kim nefis hastalığının iyileşmesini istiyorsa, Hz. Ali (a.s)’ın Nehc’ul Belağa’daki sözlerine yönelmeli ve o kitabın ışığında yürümeyi öğrenmelidir.”(15)
13- Muhammed Emin Nevavi İmam Yahya Yemeni’nin Nehcu-ul Belağa hakkında şu sözlerini nakletmektedir: “Her güçlü konuşmacı Ali (a.s)’ın sözlerinin manasından içmiş ve her belagat sahibi konuşmacı onun metoduyla konuşmaya çalışmıştır. Ali fesahat ve belagatın kaynağı, yüklü yağmurların bulutudur.”(16)
14- Abbas Mahmud Ukad şöyle diyor: “Nehc’ul Belağa kitabında tevhit ayetlerinin ve ilahi hikmetlerin feyizleri vardır ve bu feyizler, ilahi öğretileri ve tevhidi ilkeleri öğrenmek isteyenlerin zihnini genişletmekte, basiret sahibi kılmaktadır.”(17)
15- Muhammed Abduh ise şöyle diyor: “Nehc’ul Belağa’yı mütalaa edince fesahat devleti ve belagat azameti gözümde tecessüm etti. Bu yüzden yakin ettim ki bu devletin yöneticisi, bu azametin kahramanı ve muzaffer bayraktarı hiç şüphe yok Ali b. Ebi Talib’tir. Nehc’ul Belağa’nın Hz. Ali(a.s)’ın sözleri olduğuna şüphe edenlerin boş hayalleri gözlerimde yok oldu; bozuk düşünceleri ve batıl hayalleri silinip gitti.”(18)
16- Corc Jardak ise şöyle diyor: “Ali b. Ebi Talib akıl açısından eşsiz bir insandı. Hz. Ali İslam’ın kutbu, İslami öğretilerin kaynağı ve Arap ilimlerinin çeşmesiydi. Araplar arasında varolan bütün ilimlerin temelini hiç şüphe yok Hz. Ali atmıştır veya en azından bu konuda büyük bir katkıya sahiptir.”(19)
17- 255 yılında vefat eden Cahiz ise Hz. Ali (a.s)’ın bir tek cümlesi hakkında şöyle demektedir: “Allah-u Teala bu kısa cümleye, sahibinin temiz niyeti ve takvasıyla uyum arz eden azametten bir elbise, hikmet nurundan bir perde giydirmiştir.”(20)

Peygamber (s.a.a)’in ashabı arasında bir grup kimse ilahi ve manevi açıdan yüce makamların sahibi olmuşlardır. Ama onların hiç birinin Nehc’ul Belağa gibi canlı ve olumlu bir eser bıraktığı görülmemiştir. Hatta Nehc’ül Belağa’nın nicelik açısından onda biri nitelik açısından ise binde biri dahi başkalarından miras kalmamıştır. Bu yüzden gerçekçi olan bir araştırmacı başkaları hakkında nakledilen o makam ve dereceler hususunda şüpheye düşer ve bu nakledilenler hususunda bir takım bağnazlıkların, taraftarlığın, uydurma ve tahrifin rol oynadığı ihtimalini kabul eder. Ama Nehc’ül Belağa gibi aydın ve canlı bir eserin varlığı bir ışığın güneşin varlığına delaleti gibidir. Zira ilim ve sanat uydurulacak bir şey değildir. Marifet ve ilimleri Ali b. Ebi Talib’in derecesine ulaşamayan bir insan, Nehc’ül Belağa gibi bir kitabında asla yazamaz. Nitekim hat sanatında bu makaledeki hat derecesine ulaşamayan kimselerde bunun bir benzerini vücuda getiremezler.

Dünyada bir üstünlük ve deha elde eden kimseler hiç şüphesiz insanların dar görüşlülüğü, haset, itham ve kötülüklerinden uzak kalamaz

Deha sahibi insanların ve hatta ilahi peygamberlerin hiç birisi de bu tür ithamlardan kurtulamamışlardır. Dolayısıyla Nehc’ül Belağa’yı telif eden ve beyan eden kimse de bu kınama ve eleştirilerden korunamamıştır. Ama yaptığım araştırmalarda da gördüğüm gibi hiç kimse Nehc’ül-Belağa’nın fesahat ve belagatı açısından bir şek ve şüpheye asla düşmemiştir. Nitekim gördüğümüz gibi dünyada bir çok edebiyatçı ve belagat sahibi kimseler de Nehc’ül-Belağa’yı övmüş, üstünlüğünü kabul etmişlerdir. Kur’an ve Nebiyy-i Ekrem (s.a.a)’in sözünden sonra ve eşsiz benzersiz olduğunu kabul etmişlerdir. Arap edebiyat ve belagatçılarının Nehc’ül-Belağa kitabının belagatı hususunda hiçbir şüphe ve ithama düşmemelerinin nedeni, belki de onun bir benzerini getirmekten aciz ve güçsüz kalışlarıdır. İşte bu yüzden de Nehc’ül Belağa’nın üstünlüğünü ifade etmek zorunda kalmışlardır.

Daha önce de beyan ettiğimiz gibi bir şey hakkında bin yıl sonra verilen bir hüküm her türlü sapmadan ve kusurdan uzaktır. Bu sözün daha iyi anlaşılması için değerli okuyucuların hatta Şii olmayan bir çok eleştirmen ve edebiyatçıların sözlerine dikkat etmelerini istiyorum.
Ali (a.s)’ın Sözünün Değerlendirilmesi

Bazı edebiyat ve belagat bilginleri, Hz. Ali (a.s)’ın sözlerini dünyadaki diğer edebiyatçıların sözleri ile mukayese etmek, yorum ve tahlile tabi tutmak istemişlerdir ve bu yolda oldukça ince ve derin araştırmalar yapmışlardır. Bunlardan bazılarına yer vermek istiyoruz:

1- İbn-i Ebil Hadid Mu’tezili, Nehc’ül Belağa’nın hutbelerinden birini şerh edip açıkladıktan sonra “İmam Ali’nin sözü ile İbn-i Nubate’nin sözünün mukayesesi adı altında bir bölüm açmış ve şöyle demiştir: (21) “Burada büyük hatip Abdurrahim b. Nubate’nin hutbelerinden bir bölümüne yer vereceğiz. Bu hutbeler bazı açılardan diğer hutbelerle karşılaştırıldığında daha incelikli ve üstün oldukları göze çarpmaktadır. İnsanlar İbn-i Nubate’nin hutbelerinin aşığı olmuşlardır. Bütün uzmanlar, İbn-i Nubate’nin öğütlerinin son derece güzel ve çekici olduğu konusunda ittifak etmişlerdir.”
Daha sonra İbn-i Nubate’nin şöyle başlayan öğüt dolu hutbelerinden birini nakletmektedir: “Ey insanlar, hazırlıklı olun aranızda göç zili çalınmıştır. Önce çıkın şüphesiz ki teslim alınacağınız an yaklaşmıştır.”
Daha sonra bu hutbenin bazı kelimelerini inceleyerek şöyle demektedir: “Bir yerde “kahkari” kelimesi bir satırın yarısında tekrarlanmıştır ve bu edebi açıdan çok çirkindir. İçindeki bu hutbelerden bazı kelimelerin duyulması kulağa asla hoş gelmemekte ve konuşma adabından uzak insanların sözlerini andırmaktadır.”
Diğer cümleleri hakkında ise şöyle diyor: “Bu cümlelerin ne zarif bir anlamı vardır ve ne de lafız açısından tatlı ve akıcıdır.”
Evet eğer bu kelimelerden bir teki Nehc’ül-Belağa’da görülmüş olsaydı biz onu övmezdik ve dolayısıyla da bu kitap sıradan normal bir kitap sayılırdı.
2- Kalakşendi, Subh’ul A’şa adlı kitabında şöyle diyor:(22) “Müminlerin Emiri Hz. Ali (a.s) şöyle buyurmuştur: “Her insanın değeri övdüğü şeyledir. Şairin biri de Hz. Ali’nin bu sözündeki anlamı aynı şekilde kendi şiirine yansıtmıştır:
“Ey beni kınayan bırak beni de değerim artsın
“insanların kıymeti övdüğü şeyledir.”

Sadece bu şiirin ikinci mısrası bir çok kusurlarıyla Ali (a.s)’ın sözünün anlamını içermektedir. Ama burada “kullu imrein” (herkes) lafzı yerine “kullunnas” (bütün insanlar) kelimesi kullanılmıştır ve iki “nun”, aralarında bir tek sakin harf yer alacak şekilde bir araya getirilmiştir. Cümlenin başındaki “fa” harfi ise çirkin ve faydasızdır. Dolayısıyla iki cümle aynı anlam içerdiği halde şairin sözü edebi açıdan bir çok eksiklikler içermektedir.
3- George Jordac,(23) “Ali b. Ebi Talib’in hürriyet hakkında söylediği sözleri naklederek şöyle demiştir: “Asla başkasının kulu olma ve şüphesiz ki Allah seni hür yaratmıştır.” Ömer b. Hattab da bu anlamda şöyle demiştir: “İnsanları nasıl köle edersiniz. Oysa anneleri onları hür doğurmuştur.
Burada görüldüğü gibi Ali b. Ebi Talib’in sözü ile Ömer b. Hattab’ın sözü arasında temelde çok büyük farklılıklar vardır. Zira ilk olarak Ömer’in sözünde yer alan hürriyet kelimesi diğer çağdaşların kullandığı gibi kölelik kavramının karşıtı olarak kullanılmıştır, çünkü o zamanlar insanlar köle ve cariye olarak alınıp satılıyordu, ama Ali b. Ebi Talib’in sözü geniş anlamda bir hürriyet ve özgürlüğü kapsamaktadır ve insan varlığının önemli bir boyutunu içermektedir. İkinci olarak Ömer sadece köle sahiplerine seslenmiş ve insanları neden köleleştirdiklerini sormaktadır. Oysa onlara nasihat etmenin hiç bir faydası yoktur. Ali b. Ebi Talib ise burada bizzat kölelere seslenmekte, onlara özgürlük ruhunu hissettirmektedir. Onlara, kendilerine dayanmalarını ve yaratılış düzeninin aksine kendilerini köle edinenlere karşı kıyam etmelerini söylemektedir. Hz. Ali (a.s) bu kısa sözüyle kölelerin kalbine heyecan tohumu ve sömürgecilerin boyunduruğundan kurtuluş ümidini ekmektedir. Üçüncü olarak Ömer insanların özgürlüğünü annelerinden doğuşuna bağlamıştır, oysa Ali b. Ebi Talib, özgürlüğün kökeninin ilahi bir taktire, sünnete ve yaratılış alemine dayandırmıştır. Bu da şüphesiz ki anneden doğuştan kaynaklanan özgürlükten çok daha geniş ve köklü bir anlam ifade etmektedir.

Ali (a.s)’ın Sözlerinin Toplanması
Ali (a.s)’ın ashabı arasında büyük bir aşk ve tutkunluğun yanı sıra basiret ilim sahibi olan , aynı zamanda rical alimlerinin de ifade ettiği gibi, doğru sözlü, doğru inançlı ve güvenilir olan bir grup vardı. Bunlar, İbn-i Abbas Kumeyl b. Ziyad, Haris A’ver, Reşit Hicri, Meysem-i Temmar, Hicr b. Adiyy, Esbağ b. Nubate, Sa’saa b. Suhan, Nuf’i Bekkali, Zirar b. Zamere, Zeyd b. Veheb gibi yüce makama ve büyük bir üne sahip kimselerdi. Hayatlarının da tanıklık ettiği gibi aydın kalpli olan bu insanlar bizzat kendi zamanlarında artık bundan böyle hilafet makamına Ali b. Ebi Talib gibi birinin geçemeyeceğini anlamışlardı. Artık gökyüzü Ali gibi birinin sesini asla duymayacaktır. İşte bu yüzden sürekli Hz. Ali ile birlikte bulunuyor, can-u gönülden sözlerini dinliyorlardı.

Sabırsız aşıklar Cuma ve Bayram namazlarında, Camilerde, savaş meydanlarında, genel toplantılarda, ve özel oturumlarda söylediği sözleri Arapların yaygın adeti olduğu üzere hafızalarına kaydediyor, başkaları için naklediyor ve yavaş yavaş yazı, mecmua ve kitap haline gelmesini sağlıyorlardı. Hatta Hz. Ali (a.s)’ın bulunduğu savaşlara katılmış olan ve herkesten daha çok Hz. Ali (a.s)’ı sözlerinin aşığı bulunan Zeyd b. Veheb Kitab’ul-Huteb adında bir kitap yazdı. Kendisi H. 96 yılında vefat etmesine rağmen kitabı beşinci asra kadar da ulaşmıştır. Zira Şeyh Tusi kitabının fihristinde o kitaptan da rivayette bulunmaktadır.(24)

Ondan sonra yazılan, zahiren şuanda örneği bulunmayan, sadece rical ve tercüme alimlerinin adlarını zikrettiği diğer kitaplar ise şunlardır:
1- Mus’ade b. Sadaka’nın yazmış olduğu “Huteb-i Emir’el Mü’minin” adlı kitapta İmam Sadık (a.s)’dan da bir takım hadisler rivayet edilmiştir. Bu kitabın bir nüshası Seyyid b. Tavus’un eline ulaşmıştır ve Şeyh Hasan Hilli de Muntehab’ul Besair kitabında ondan bir takım nakillerde bulunmuştur. Bu kitap veya Mes’ade’nin diğer bir kitabı Seyyid Haşim Behrani’nin eline ulaşmıştır ve o da Burhan tefsirinde ondan bazı hususlar nakletmiştir.(25)
2- Huteb-i Emir’el Müminin adlı kitabı ise İsmail b. Mehran yazmıştır ve bu şahıs İmam Rıza (a.s)’ın ashabındandır.(26)
3- Huteb-i Ali (a.s) adlı kitabı ise İbrahim b. Hakem Fezzari adlı şahıs yazmıştır ve de ikinci asrın yazarlarından sayılmaktadır.(27)
4- Huteb-i Emir’el Müminin adlı kitabı ise İmam Hasan (a.s)’ın evlatlarından olan Seyyid Abdulazim Hasani adlı şahıs yazmıştır. Bu şahsın kabri Rey şehrinde Ehl-i Beyt aşıkları tarafından ziyaret edilmektedir. Bu şahıs sekizinci, dokuzuncu ve onuncu imamların zamanını da derk etmiştir.(28)
5- Huteb-i Emir’el Müminin adlı kitabı ise on bir, on iki ve on üçüncü imamların zamanında yaşayan Salih b. Hammad adlı şahıs yazmıştır. (29)
6- Huteb-i Emir’el Müminin adlı kitabı ise üçüncü asrın sonlarında yaşayan İbrahim b. Süleyman telif etmiştir.(30)
7- Huteb-i Ali adlı kitabı ise H. 206 yılında vefat eden(31) Hişam b. Muhammed b. Saib-i Kelbi yazmıştır.
8- Huteb-i Ali ve Kutubuhu ila Ummalihi adlı kitabı ise H. 225 yılında vefat eden Ali b. Muhammed Medaini yazmıştır.(32)
9- el-Hutbet’uz Zehra adlı kitabı ise H. 157 yılında vefat eden Ebi Mahnef, Lut b. Yahya yazmıştır. (33)
10- Huteb-i Emir’el Mü’minin adlı kitabı ise H. 332 yılında vefat eden Ebu Ahmed Celludi yazmıştır. Bu kitap Hz. Ali’nin hutbelerini mektuplarını, şiirlerini, öğütlerini, güzel sözlerini, dualarını ve şurada beyan ettiği sözlerini içermektedir.(34)
11-14 Vakidi, İbrahim b. Hilal, Kadı Nu’man Mısri ve Nasr b. Müzahim adlı kimselerin yazıları ise rical kitaplarında yer almıştır.(35)

Nehc’ül Belağa’nın Telifi
Seyyid Razi, asil ve nefis kitaplara ulaşma açısından çok şanslıydı. Çünkü onun asrında ve yaşadığı yer olan Bağdat’ta bulunan iki büyük ve zengin kütüphaneden istifade etme imkanına sahipti. Bu iki kütüphaneden ilki, Seyyid Razi’nin kendi kardeşinin kütüphanesiydi ve seksen binden fazla kitap bulunduruyordu. Bu veya başka sebeplerden dolayı Seyyid Murtaza’ya “Semanini” veya “Ebu’s-Semanin” de diyorlardı.(36)

İkincisi ise Beyt’ul-Hikme adıyla bilinen kütüphaneydi. Bu kütüphaneyi de Bahauddevle İbn-i Babeveyh Deylemi’nin veziri olan Şapur b. Erdeşir, H. 381 yılında Memun’ur-Reşid’in Beyt’ul-Hikme’sine benzer bir şekilde kurmuştu. Şapur, bu kütüphaneyi Bağdat Kerh beldesinde, Beyn’us-Sureyn adlı mahallede tesis etmişti. Bu kütüphanede on binden fazla İran ve Irak’tan getirilmiş asıl kitaplar ve Hindistan, Çin ve Rum’dan aslı üzerinden yazılmış nüshalar mevcuttu. Burası da Şiilere mahsus bir kütüphaneydi.(37)

Yakut Hamevi şöyle diyor: “Bu kütüphaneden daha iyi bir kütüphane yeryüzünde yoktu.”(38)

Bu kütüphane yaklaşık yetmiş yıl baki kalmıştır. Daha sonra H. 447 veya 450 yılında Tuğrul Bey’in Bağdat’a saldırısının ardından kötü ve dinsiz insanların eliyle yakılarak yıkılmıştır.”(39)

Seyyid Razi, bu iki kütüphanede mevcut olan kitaplarda gördüğü Hz. Ali (a.s)’ın hutbeler, mektuplar ve kısa sözlerinden fesahat ve belagat açısından beğendiklerini seçmiş ve bunun bütününü bir kitap haline getirip Nehc’ul Belağa olarak adlandırmıştır. Kitabı seçilmiş sözlerden oluştuğu ve daha çok edebi boyuta sahip olduğu için de rivayetlerin senedini zikretmemiştir. Hatta bazen bir hutbenin bazı cümlelerini çeşitli yollardan bir araya getirmiş ve birbiri ardınca zikretmiştir. Öyle ki bazen aralarında manevi bir bağ bile gözükmemektedir. 37, 38, 85, 106 ve 120. Hutbeler ile 10. Mektup gibi.

Ez-Zeria adlı kitabın sahibi şöyle diyor: “Seyyid Razi bir gün kütüphanesinin ateşe verileceğini ve binlerce yıl sonra insanların Ali (a.s)’ın sözlerini işitmeye muhtaç olacaklarını nereden bileceklerti. Bu sözler şüphesiz İslam ümmetinin islahı ve hidayeti için beyan edilmiş sözlerdir. Seyyid Razi’ye böylesine değerli bir eser olan Nehc’ul Belağa’yı bizlere hatıra bıraktığı için teşekkür borçluyuz.”(40)

Ez-Zeria kitabının yazarı bazı bilgisiz bağnazların bu konuda şüphelerinin Şii bilginlerinin Nehc’ul Belağa’nın hatta Şıkşıkiye hutbesinin kaynaklarını baki kalan kitaplardan da çıkarabileceğini bilemiyordu. Öyle ki Nehc’ul Belağa’nın dört katı içindeki sözlerinin kaynaklarını belirten kitaplar yazılmıştır.
Nehc’ul Belağa’daki Mevcut Kaynaklar

Seyyid Razi, on altı yerde Nehc’ul Belağa’nın kaynağını bizzat itiraf etmiştir. Bu yerler şunlardır:

1- 32. hutbeyi Cahiz’in el Beyan ve’t-Tebyin kitabından,
2- 89. hutbeyi Mes’ada b. Sadaka yoluyla İmam Sadık (a.s)’dan nakletmiştir. Nitekim İbn-i Ebil Hadid nüshasında da mevcuttur ve bu hutbe “Eşbah” olarak adlandırılmıştır.
3- 180. hutbe Nevf-i Bekkali’den,
4- 54. Mektubu Ebu Cafer İskafi’nin “Mekamat” kitabından,
5- 74. Mektubu Hişam Kelbi’nin “Hat” kitabından,
6- 75. Mektubu Vakidi’nin Cemel kitabından,
7- 78. Mektubu Said b. Yahya el-Emevi’nin “Meğazi” kitabından,
8- 88. mektubu İmam Muhammed Bakır’dan rivayetle,
9- 77. Hikmetli sözü “Zirar-i Zebbai’den,
10- 104. Hikmetli sözü Nevf-i Bekkali’den rivayetle,
11- 147. Hikmetli sözü Kumeyl b. Ziyad-i Neh’i’den,
12- 373. Hikmetli sözü Tarih-i Taberi’den,
13- 375. Hikmetli sözü Ebi Cuheyfe’den,
14- 434. Hikmetli sözü Saleb, İbn-i A’rabi’den,
15- 466. Hikmetli sözü Müberred’in “el-Muktezeb” kitabından,
16- 4. Hikmetli sözü ise Ebu Ubeyd Kasım b. Selam’dan nakil veya rivayetlerle bu belirtilen kaynaklardan elde etmiştir.
Nehc’ul Belağa’nın Müstedrekleri

Daha öncede dediğimiz gibi Müminlerin Emiri Ali (a.s)’ın ashabı onun sözlerinin aşığıydı. Ali (a.s) da böylesine susuz insanlar görünce ilahi marifetleri, gerçekleri ve dini ilkeleri onlara beyan etmeyi bir görev biliyordu. Elbette itiraf etmek gerekir ki Hz. Ali’nin söylediği halde bize ulaşmayan sözleri elimizdekilerden çok daha fazladır. Zira doğal olarak Hz. Ali(a.s)’ın tüm sözleri yazılmamış, yazılanların bir miktarı da tarihte yer alan bazı olaylar neticesinde ortadan kaybolmuştur. Ama ne mutlu, demek gerekir ki bugün elimizde var olanlar sadece Nehc’ul Belağa’ya özgü değildir. Bildiğimiz gibi Seyyid Razi, Hz. Ali (a.s)’ın sadece edebiyat ve belagat özelliği taşıyan sözlerini ve mektuplarını kaydetmiştir. Bu yüzden İbn-i Ebil Hadid, Seyyid Habibullah Hui ve İbn-i Meysem gibi bazı Nehc’ul Belağa’yı şerh eden kimseler bazı hutbelerin şerhinde Seyyid Razi’nin önce veya sonrasından çıkardığı bölümleri de asıl kaynağından nakletmişlerdir. Örneğin, Hui yazdığı kitabında 29, 30, 37, 92 ve 180. Hutbeleri şerh ederken Seyyid Razi’nin çıkarmış olduğu bölümlere de yer vermişlerdir.(41)

İbn-i Ebil Hadid de kendi nezrindeki mevcut kaynaklara işaret etmiş ve Seyyid Razi’nin ilave ettiği ekleri zikretmiştir. (42)

Ali b. Hüseyin Mes’udi de “Ali (a.s)’ın farklı yerlerde buyurduğu hutbelerden 480 küsürünün ezberlendiğini sözlü ve uygulamalı olarak insanlar arasında yaygın hale geldiğini söylemiştir.”(43)

Oysa Nehc’ul Belağa’daki mevcut hutbeler 239 tanedir ve Mes’udi’nin dediğinin yarısından da azdır. Tuhaf’ul-Ukul adlı kitabının 163 sayfasını Hz. Ali (a.s)’ın hutbe, vasiyet ve öğütlerine ayıran Hasan b. Şube şöyle söylemektedir: “Eğer Hz. Ali (a.s)’ın sadece tevhit hakkındaki söz ve hutbelerini hiç bir ilave ve başka anlam vermeden bir araya getirecek olursak, Tuhaf’ul–Ukul kadar kalın bir kitap olurdu.”(44)

H. 588 yılında vefat eden İbn-i Şehraşub, Menakib-i Al-i Ebi Talib adlı kitabında, Nehc’ul Belağa’da mevcut olan Şıkşıkiye, Tevhit, Kasıa, Eşbah, İstiska ve Garra aslı hutbelerinin yanı sıra bu kitapta olmayan başka hutbelerin adını da zikretmektedir. Örneğin; Lu’lu’, iftihar, Dürre-i Yetime, Ekalim, Vesile, Talutiyye, Kasbiyye, Süleymaniyye, Natıka, Dameğa, Fazıha hutbeleri gibi... Daha sonra Zeyd b. Veheb ve Süleyman b. Mehran’ın kitaplarından söz etmekte ve bunların kendi zamanında da varolduğuna işaret etmektedir. (45)

Bazı alimlerde Nehc’ul Belağa’nın müstedreki olarak başlı başına bir takım eserler yazmışlardır. Örneğin:
1- Şeyh Hadi, Kaşif’ul Gıta, 17 - 188. sayfalarda Nehc’ul Belağa’nın düzeninde olduğu gibi Hz. Ali’nin söz ve mektuplarını nakletmiştir.
2- Çağdaş bilgin Şeyh Muhammed Bakır Mahmudi, “Nehc’üs Saade fi Müstedrek-i Nehc’ul Belağa” adlı bir kitap yazmıştır. Bu kitabın dört cildini bizzat ben gördüm, üç cildini ise büyük hatip ve bilgin Seyyid Abduzzehra Hüseyni’ye bizzat kendisi göstermiştir. Bazı büyük bilginler de bu kitabın içeriğini Nehc’ül-Belağa’nın kaynakları olarak tanıtmıştır. Öyle anlaşılıyor ki sanki “Mesadir-u Nehc’ul Belağa ve Esanidihi” kitabıyla karıştırılmıştır.(46)
3- Abdullah b. İsmail Halebi’nin yazmış olduğu, Kitab’ut Tezyil,(47)
4- İbn-i Nake Ahmed b. Yahya’nın yazmış olduğu, Mulhek-u Nehc’ül Belağa,(48)
5- Seyyid Ali Han Emir Ehvaz’ın babası olan Halef b. Seyyid Abdulmuttalip Meşaşi’nin yazmış olduğu en-Nehc’ut-Takvim kitabı,(49)
6- Seyyid Hasan Mir Cihani Tabatabai’nin yazmış olduğu, Misbah’ul-Belağa kitabı,
7- Abdulvahid Amedi’nin yazmış olduğu, Gurer’ul-Hikem ve Durer’ul kilem kitabı... Bu kitapta, Nehc’ül-Belağa’da çok azı yer alan Hz. Ali (a.s)’ın kısa sözleri yer almıştır. Aynı anlamı taşıyan ama farklı şekillerde yazılmış olan sözleri de vardır. Örneğin, “Edep güzelliği en üstün soyluluktur”(50) sözünün Arapça metninde “hüsn” kelimesi kullanmışken aynı anlamı ifade eden bir başka hadisde ise “ni’me” kelimesi kullanılmıştır ve her ikisi de “güzel” anlamındadır.(51) “Edepten daha üs­tün soy yoktur.” Hadisinde de aynı durum göze çarpmaktadır.(52) Zira bir başka yerde “Edep gibi soy yoktur.”(53) veya “soyların en üstünü güzel edeptir.”(54) buyurulmuştur ve her üç hadis de aslında bir tek mana ifade etmektedir.
8- İbn-i Ebi’l-Hadid, kendi Nehc’ül Belağa şerhinin sonuna Seyyid Razi’nin naklettiği kısa sözlere 998 tane daha ekleyerek bunu “el-Hikem’ul Menşure” diye adlandırmıştır.
9- Kadı Kudai’nin telif ettiği, “Destur-u Mealim’il-Hikem” kitabı,(55)
10- Ebil Abbas Simeri’nin telif ettiği, “Kelam-u Ali ve Hutebuhu”kitabı,(56)
11- Şeyh Ali Vasiti’nin H. 457 yılında yazdığı, “Uyun’ul Hikem ve’l Mevaiz” kitabı,(57)
12- Mahmud b. Ebi Bekr Hafız Medini’nin telif ettiği, Huteb-u Ali b. Ebi Talib,(58)
13- Fazl b. Hasan Tebersi’nin telif ettiği, Nesr’ul-Leali,(59)
14- Fazl b. Ravendi’nin telif ettiği, Nesr’ul-Leali,(60)
15- H. 553 yılunda vefat eden Reşid Vetvat’ın telif ettiği, “Metlub-u kolli Talib”kitabı,(61)
16- H. 841 yılında vefat eden İbn-i Faht Hilli’nin telif ettiği, “İstihrac’ul-Vekayi’il Mustekbele” kitabı,(62)
17- Mir Kasım Karabaği’nin hattıyla yazılmış olan “Monteheb-u Vesaya-i Emir’ul Muminin” kitabı, (63)
18- Hacı Sultan İsfahani’nin hattıyla yazılmış olan, “Vasaya-i Emir’ul Mu’minin kitabı, (64)
19- Kutb’ul-Ektab, Hüseyni Zehebi Şirazi’nin telif ettiği, “el-Lealil Menşure” kitabı,(65)
20- Şeyh Abdullah Behrani Semahici’nin telif ettiği, es-Sahifet’ul-Aleviye kitabı,(66)
21- H. 1320 yılında vefat eden Hacı Mirza Hüseyin Nuri’nin es-Sahifet’ul-Aleviyyet’ul-Saniye kitabı, (67)
22- Hıristiyan bilginlerinden birinin yazmış olduğu, Hikem-i Ali b. Ebi Talib, kitabı,(68)
23- Şeyh Muhammed Harz’ın, Şeyh Tayyib Ali hindi için dikte ettirdiği, “Huteb-i Emir’ul-Muminin, fil Melahim mea şerhiha” kitabı,(69)
24- Şeyh Servet Şerkavi Mısri’nin yazmış olduğu, “Huden ve Nur” kitabı,(70)
Şüphesiz bu yazarlar birbirinden haberdar olmadıkları için kitaplarında bir çok ortak yönler göze çarpmaktadır ve dolayısıyla hepsini Nehc’ül-Belağa’nın müstedreki hakkında kaleme alınmış bağımsız birer eser olarak kabul etmek mümkün değildir.
Seyyid Razi’nin Nehc’ul Belağa’nın Senetlerinin Sağlamlığını Ortaya Koymaktadır

Rical ve biyografi alimleri Seyyid Razi’nin yazdığı kitaplar hakkında bir çok söz söylemişlerdir. Diğer yazarların eseleri gibi Seyyid Razi’nin eserleri hakkında da yeterli bir araştırma yapılamamıştır. Bizde burada itibar ve güven açısından birinci derecede öneme sahip olan Neccaşi’nin sözünü nakletmek istiyoruz.

Neccaşi kendi fihristinde Seyyid Razi’nin kaleme aldığı on iki kitabı nakletmiştir. Bu kitapları şu şekilde sıralayabiliriz:

1- Mecaz’ul-Kur’an; 2- ez-Ziyadat fi Şi’r-i Ebi Temam; 3- Ta’lik-i Hilaf’il Fukeha; 4- Ta’likat Ala izah-i Ebi Ali el-Farisi; 5- el-Ceyd min şi’r-i İbn-il Haccac; 6- Muhtar-u Şi’r-i Ebi İshak es-Sa’bi; 7- Madare Beynehu ve beyne Ebi İshak; 8- Ziyadat fi Şi’r-i Ebi’l Haccac; 9- Nehc’ul Belağa; 10- Hesais’ul Eimme; 11- Hakaik’ul Tenzil (Te’vil); 12- Mecazat’un Nebeviyye (Mecazat’ul Asar’in Nebiyye)(71)

Merhum Allame Emini bu listeye beş kitabını daha eklemektedir.(72) Ama sözünü ettiğimiz konu için Hakaik’ut-Tenzil ve Mecazat’un Nebeviyye adlı iki kitabı kaynak olarak kabul ediyoruz. Çünkü Nehc’ul Belağa’nın senetleri hususunda bu iki kitap dışında şüpheye düşülmüştür. Bu iki kitabı Seyyid Razi’nin yazdığı konusunda hiç kimse şekke düşmemiştir. Ehl-i Sünnet alimlerinden olan İsmail Paşa bu iki kitabın adınıdan söz etmiş(73) ve Bağdadi ise Hakaik’ut Tenzil kitabı hususunda şöyle söylemiştir, “Seyyid Razi Kur’an’ın manaları hususunda bir benzerini kaleme almanın mümkün olmadığı bir kitap yazmıştır ve öte yandan Seyyid Razi her iki kitabında da Nehc’ul Belağa adlı kitabından söz etmektedir. Şöyle ki:

1- Seyyid Razi, Kitab’ul Mecazat’un Nebeviyye adlı kitabında beş yerde Nehc’ul Belağa’ya işaret etmektedir:
a) “Benim nezdimde insanlardan en çok gıpta edilmesi gereken kimse, yükü hafif olan mümindir.” hadisi hakkında şöyle diyor: Bu sözün beyanı ise müminlerin emiri Ali (a.s)’ın şu sözlerinde yer almıştır: “Yükünüzü hafif tutun ve katılın...” ki biz bunu Nehc’ul Belağa adlı kitabımızda zikrettik.(74)
b) Seyyid Razi, “Bana en çabuk ulaşacaklarınız eli uzun (cömert) olanlarınızdır.” Hadisindeki bu cümleyi Nehc’ul Belağa’dan naklettiği Hz. Ali (a.s)’ın şu sözüne benzetmektedir: “Kısa elle ihsan edilene uzun elle ihsan edilir.”(75)
c) “Şüphesiz ki dünya göçüp gitmiştir” hadisi hususunda ise bu kelamın müminlerin emiri Ali (a.s)’dan da nakledildiğini beyan etmekte ve burada Nehc’ul Belağa’yı zikretmektedir.(76)
d) “Kur’an’da hiç bir ayet nazil olmamıştır ki...” hadisi ise Hz. Ali (a.s)’ın Nehc’ul Belağa’da yer alan şu sözünü hatırlatmaktadır: Kur’an çok yüzlü bir taşıyıcıdır.”(77)
e) “Kalpler kaplara benzer, bazısı diğerinden daha çok alır.” Hadisini tabir farklılığıyla Nehc’ul Belağa’da Hz. Ali (a.s)’dan nakletmektedir.(78)
2- Maalesef sadece beşinci cildi bulunan diğer ciltlerinin ise nerede olduğu bilinmeyen Hakayik’ut Te’vil kitabının Necef’te basılan mevcut cildinde 167. sayfada şöyle demektedir: “Eğer birisi sözlerimizin delilini bulmak istiyorsa yazdığımız ve adını Nehc’ul Belağa koyduğumuz kitabı dikkatle incelemelidir.(79)

Daha öncede dediğimiz gibi Nehc’ul Belağa kitabı Seyyid Razi’nin daha önce kaleme aldığı Hesais’ul Eimme kitabının bir bölümüdür. Bu kitabın bir nüshasını merhum Muhaddis Nuri, Şeyh Hadi Al-i Kaşif’ul Gıta kütüphanesinde, diğer nüshası ise Hindistan Rambever kütüphanesindedir. Dolayısıyla bu kitabı Seyyid Razi’nin yazdığı kesin ve şüphe götürmez bir gerçektir ve H. 1369 yılında Necef’te basılmıştır.(80)
Nehc’ul Belağa’nın Şerhleri

Bildiğimiz kadarıyla Kur’an’ı Kerim’den sonra Nehc’ul Belağa kadar dünyadaki kitaplar arasında İslam bilginlerinin dikkatini bu kadar çekebilen bir başka kitap yoktur. Nehc’ul Belağa hakkında şerh, ta’lik, tercüme ve bir çok ilgili kitaplar yazılmış çok çeşitli dünya dillerine tercüme edilmiştir. Bir çok alimler tarafından bazı bölümleri şerh edilmiş, şiir diliyle ifade edilmiş, hakkında müstedrek kitapları yazılmış, lügatleri açıklanmış, seçmeler yapılmış, kelimelerinin anlamı izah edilmiş ve kaynakları belirtilmiştir. Bütün bu hususlarda bir çok eserler kaleme alınmıştır ve henüz de alınmaktadır. Evet, canlı olmak, sürekli parlamak ve bilginlerin dikkatini çekmek budur.

Nehc’ul Belağa’yı merhum Muhaddis Nuri, Seyyid Muhsin Emin, Merhum Şeyh AbdulHüseyin Emini, Merhum Hacı Şeyh Ağabozorg Tehrani (Razi), Seyyid Abduzzehra Hatip Hüseyni ve benzeri bir çok ünlü alimler de detaylı olarak şerh etmişlerdir.

Merhum Şeyh Tehrani, tercüme ve şerh hususunda 147 eserden söz etmektedir.(81) Ama o sadece Şiilerin yazdığı eserleri zikretmiştir. Dolayısıyla da ez-Zeria kitabının diğer ciltlerinde özel isimlerle yazılmış olan bazı şerhleri hesaba katmamıştır. Merhum Emini 81 şerh saymış,(82) Seyyid Abduzzehra Hatip ise 143 şerh, tercüme ve açıklama zikretmiştir.(83) İbn-i Ebil Hadid’in Şerh-u Nehc’ul Belağa kitabına yazılmış olan beş açıklama, eser gibi Nehc’ul Belağa’nın bazı şerhlerine yapılan açıklamalar yanı sıra, eğer bir kimse bütün bu mecmuaları toplar ve birleştirirse şüphesiz ki 250 den yukarı çıkmaz. Elbette bunlar arasında 20 cildi bulan eserler de vardır. Şerh-i Huyi ve Şerh-i İbn-i Ebil Hadid gibi.

Şeyh Nuri, Nehc’ul Belağa’yı şerh eden ilk kişinin Beyhaki olduğunu ifade etmektedir.(84) Muhaddis Kumi’yi de el-Künye ve’l elkab adlı kitabında bu görüşü kabul etmiştir.(85) Bizzat Beyhaki de şöyle söylemiştir: “Benden daha önce hiç bir alim Nehc’ul Belağa’yı şerh etmemiştir.”

İbn-i Ebil Hadid ise, Nehc’ul Belağa’yı şerh eden kimsenin Kutb-i Ravendi olduğunu söylemektedir.(86)

Hakeza Riyaz’ul Ulema kitabının sahibi de bu görüşü kabul etmiştir. Ama hiç şüphe yok Seyyid Razi’nin çağdaşı olan Ali b. Nasır’ın, A’lam-u Nehc’ul Belağa kitabı Nehc’ul Belağa hakkında yazılan ilk kitaptır. Seyyid Muhsin Emin ise onun “el-Mearic fi Şerh-i Nehc’ul Belağa” adlı bir kitabı olduğunu da ifade etmektedir.(87) Şimdi de zahiren Ehl-i Sünnet ve’l Cemaat’tan olan (kalplerini Allah daha iyi bilmektedir) ve Nehc’ul Belağa’yı şerh eden bazı alimlerin adını zikretmek istiyo­ruz.

1- Muhammed b. Amr, Fahr-u Razi adıyla tanınmış ve H. 606 yılında vefat etmiştir. Kıfti’nin Tarih’ul Hukema kitabında dediği üzere şerhi yarım kalmıştır.
2- İbn-i Ebil Hadid adıyla tanınan Abdulhamid b. Muhammed Mutezili Medayini ise 656 yılında vefat etmiş ve şerhini dört yıl sekiz ayda bitirmiştir. Bu şerh oldukça kapsamlı tam ve hatta mevcut şerhlerin en iyisinden sayılmaktadır. Hatta bazı Şia alimleri ise onun kitabına özet eserler yazmışlardır: İkd’un-Nezid, Selasil’ul- Hadid ve er-Red-i Ali b. Ebil Hadid gibi.
3- Yazarının sadece bazı Ehl-i Sünnet alimleri olduğu belirtilen ve Astane Kütüphanesinde bulunan en-Nefais fi Şerh-i Nehc’ul Belağa adlı kitap.
4- Mutevvel İrşad ve Tehzib’ul Mantık kitaplarının sahibi olan ve hicri 792 yılında vefat eden Molla Saduddin Taftazani Şafii.
5- Keşf’uz-Zunun kitabında yer aldığı üzere hicri 922 yılında ölen Kıvamuddin Yusuf b. Hasan Kazi-i Bağdadi.
6- Sahihi Buhari’ye şerh yazan ve hicri 650 yılında ölen lügat ve hadis alimlerinden olan Hasan b. Muhammed Sagani Hanefi .
7- Hicri 1322 yılında ölen Mısır Müftüsü Şeyh Muhammed Abduh.
8- Muhammed Abduh’un şerhini, İbn-i Ebil Hadid’in şerhinden eklerle nakleden Muhyiddin Hayyat.
9- El-Ezher Üniversitesinin Edebiyat fakültesi öğretim üyesi Muhammed Muhyiddin.
10- Nehc’ul Belağa’nın zor kelimelerini şerh eden Üstat Muhammed Hasan Nail Mersefi, Talik eseri hicri 1328 yılında Mısır’da basılmıştır.
11- Muhammed Ebul Fazl İbrahim. Şerh-i iki cilt olup H. 1383 yılında Dar-u İhya’İl Kütüb’il Arabiyye’de basılmıştır.

Sünni veya Şii bütün bu alimlerin hepsi de yazdıkları kitapların ön sözünde, Nehc’ul Belağa kitabının Hz. Ali’nin sözleri olup, Seyyid Razi tarafından bir araya getirildiğine kesin bir şekilde inandıklarını dile getirmişlerdir. Hatta Şeyh Muhammed Abduh, Nehc’ul Belağa’nın içindeki kelimelere dayanmakta ve bunlarla lügat ehli aleyhine deliller getirmektedir. 195. hutbenin içinde yer alan bazı cümleler hakkında edebiyatçıların yanıldığını ve Hz. Ali’nin sözünün hüccet olduğunu dile getir­miştir.

Nehc’ul Belağa’nın Hafızları
Hadis alimleri, sürekli Kur’an-ı Kerim’den sonra Nehc’ul Belağa’yı hıfzetmeye önem vermişlerdir. Burada onlardan bazısını zikretmek istiyoruz.

1- Şeyh Muntecebuddin’in dediği üzere, Seyyid Razi’ye yakın bir zamanda yaşamış olan Kadı Cemalüddin Kaşani.
2- İbn-i Kesir’in tarihinde ve İbn-i Cevzi’nin ise Muntezem adlı eserinde belirttiği üzere, H. 564 yılında ölen Ebu Abdullah Muhammed Faruki. (88)
3- H. 1280 yılında vefat eden Seyyid Muhammed Mekki Hairi.
4- Şeyh Muhammed Hüseyin Mürüvvet Hafız Amili(89)

Elbette Nehc’ul Belağa’nın bütün hafızlarını sayabilmek mümkün değildir. Çünkü bir çok insan bunu açıklamamış ve tarih de adını kaydetmemiştir. Bazıları ise yüzde doksan beşini ezberlediği halde hafız sayılmamışlardır. Ben de bu son gruptan üç çağdaş alimi bizzat tanıdım ki içlerinden biri de vefat etmiştir.

Ayrıca yazarlık hususunda neredeyse darb-ı mesel haline gelen ve H. 2. asrın başlarında yaşamış bulunan Abdulhamit Katip de şöyle söylemektedir: “Ben, Ali (a.s)’ın yetmiş hutbesini ezberledim daha sonra zihnim kaynadıkça kaynadı. (90)

Arap Hatiplerinin darb-ı meseli haline gelen İbn-i Nubate ise şöyle diyor: “Ben, Hz. Ali (a.s)’ın sözlerinden yüz bölüm ezberledim ve bu benim için bitmeyen bir hazine oldu.(91)
Nehc’ul Belağa’nın Kur’an’la olan İlişkisi;

Müminlerin emiri Ali (a.s), bazı yerlerde sözlerine delil olarak Kur’an ayetlerini zikretmiştir. Seyyid Razi, bunlardan bazısını Nehc’ul Belağa’da zikretmiştir. Örneğin:
1- “Bu ahiret yurdunu, yeryüzünde böbürlenmeyi ve bozgunculuğu istemeyen kimselere veririz. Sonuç Allah'a karşı gelmekten sakınanlarındır.”(92)
2- “Kitapta Biz hiçbir şeyi eksik bırakmadık.”(93)
3- “Eğer o, Allah'tan başkasından gelseydi, onda çok aykırılıklar bulurlardı.”(94)
4- “Vallahi biz apaçık bir sapıklıkta idik; çünkü biz sizi âlemlerin Rabbine eşit tutmuştuk...” (95)
5- “Melekler şerefli kılınmış kullardır. Allah'tan önce söz söyleyemezler; ancak O’nun emri üzerine iş yaparlar.”(96)
6- “Dünya hayatı gökten indirdiğimiz su gibidir ki, onunla insan ve hayvanların yiyeceği bitkiler yetişip birbirine karışmıştır.” (97)
7- “Gizliliklerin ortaya çıkacağı gün” (98)
8- “Göğü, kitap dürer gibi dürdüğümüz zaman, yaratmaya ilk başladığımız gibi katımızdan verilmiş bir söz olarak onu tekrar var edeceğiz. Doğrusu Biz yaparız.”(99)

Dr. Suphi Salih, Nehc’ul Belağa’nın şerhinde bu Kur’an ayetleri için özel bir fihrist hazırlamıştır ve 110 ayete yer vermiştir.(100) Bunlardan bazısında birden fazla ayet şahit gösterilmiştir ve bazısında ise bir ayetin sadece bir bölümü şahit gösterilmiştir ama çoğu tam bir ayet olarak şahit tutulmuştur. Bunların dışında Rabıta-i Kur’an ve Nehc’ul Belağa adında yazmış olduğum kitapta ve geçen yıl Bünyad-i Nehc’ul Belağa kurumu tarafından basıldı. Bu kitapta anlam açısından Kur’an ile uyuşan Nehc’ul Belağa’nın 150’ye yakın sözlerini zikrettim. Örneğin:
1- Nehc’ul Belağa: “Sayıcılar nimetlerini sayamazlar." (101)
Kur’an: “Allah'ın nimetini sayacak olsanız bitiremezsiniz.” (102)
2- Nehc’ul Belağa: “Sonra onu gezegenlerle ve ışıldayan yıldızlarla süsledi.” (103)
Kur’an: “Şüphesiz Biz, yakın göğü bir süsle, yıldızlarla süsledik.” (104)
3- Nehc’ul Belağa : “Sizleri düşmanınızla cihada davet edince korkudan gözleriniz dönüyor, adeta ölümün çetinliği ve gaflet sarhoşluğu içinde çırpınıyorsunuz.” (105)

Kur’an: “Kalplerine korku gelince ölüm baygınlığı geçiren kimse gibi gözleri dönerek, sana baktıklarını görürsün. “(106)

Ben Nehc’ul Belağa’nın Kur’an ile olan ilişkisinin bu 150 husus ile sınırlı olduğunu iddia etmiyorum. Çünkü tümüyle sayabilmek için insanın öncelikle Nehc’ul Belağa’yı hıfzetmiş olması ve zihnine yerleştirilmiş bulunması gerekmektedir. Ancak böylece Kur’an ayetlerinden birini görünce Nehc’ul Belağa hazinesinden hıfzettikleri arasında ilgili cümleyi bulup ayırabilir veya Nehc’ul Belağa’nın bütün tabirleri arasında Kur’an’ın bu ayetiyle uyuşsun bir söz olmadığını ifade edebilir. Bu uygulamayı Kur’an’ın bütün ayetleri hususunda hayata geçirebilir yada bu tatbik işinde öncelikle Kur’an’ı ezberleyip ve sonra da Nehc’ul Belağa’yı mütalaa ederek ilgili yerleri kaydedebilir.

Bununla birlikte Nehc’ul Belağa’nın bazı hutbeleri de Kur’an’dan bir ayet veya surenin tefsiri niteliğindedir. Örneğin: 219. hutbe Tekasür suresinin tefsiridir. 221. hutbe, “Ey insan çok cömert olan Rabbine karşı seni aldatan nedir?” ayetinin tefsiri konumundadır. 220. hutbe ise “Allah'ın yüksek tutulmasına ve içlerinden adının anılmasına izin verdiği evlerde, insanlar sabah akşam O’nu tespih ederler.” ayetinin tefsiridir.

Bütün bu söylenenlerin yanı sıra çağdaş alimlerden biri olan Mecellet’un Necef’te, “Elfaz’ul Kur’aniyye fi Nehc’ul Belağa” adında çok güzel bir eser yazmıştır ama şu anda elimde olmadığından özelliklerini açıklayamayacağım. Ayrıca Nehc’ul Belağa’da 21 yerde Kur’an’ın niteliklerinden söz edilmiştir. Bu Dr. Subhi Salih’in fihristinde de vardır. Elbette bazı hususları da yine gözden kaçırmıştır ki bunlara da benim yazmış olduğum el-Kaşif kitabındaki “Kur’an ve Kitabullah” kelimesinin beyanında yer verilmiştir. Dolayısıyla altı yerinde Kur’an ile Nehc’ul Belağa kitabının ilişkisini açıklayan “Rabita-i Kur’an ba Nehc’ul Belağa” isimli kitabım bu hususta araştırmacılar için bir kılavuz konumundadır.

Nehc’ul Belağa’nın Lafızlarına İstinad Edilebilir mi?
Bilindiği gibi Nehc’ul Belağa Müminlerin Emiri Hz. Ali (a.s)’ın hutbeleri, mektupları ve kısa sözleri olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır. Hz. Ali (a.s)’ın mektup ve kısa sözleri hususunda hiç bir şüphe yoktur ve bizzat lafızları muteber ve istinad edilebilir bir konumdadır. Öyle ki bir mektubu olduğu gibi korumak ve kısa sözleri ezberlemek kolay ve yaygın görülen bir olaydır. Ama Nehc’ul Belağa’nın uzun ve detaylı hutbeleri hususunda şöyle söylenmektedir: “Eğer Ali (a.s) o hutbeleri bir minberin üzerinde veya savaş meydanlarında söylemiş ise duyan kimselerin o kelimeleri olduğu gibi ezberlemesi ve yazması nasıl mümkün olabilir? Dolayısıyla bu soruya şöyle cevap vermek gerekir ki hutbelerin ravileri anlam ve içeriğini ezberlemiş ama kendi fikir ve dikteleriyle birtakım ifadeler beyan etmişler ve yazmışlardır.”

Bu cevapta bir çok yönden kabul edilemez konumdadır.
Birinci olarak daha öncede belirttiğimiz gibi Nehc’ul Belağa fesahat ve belagat açısından bilginlerin ve edebiyatçıların şaşkınlığa düştüğü sözlerden oluşmaktadır. Bu yüzden Nehc’ul Belağa’nın beşer sözünün üstünde, Allah’ın sözünün altında yer aldığını beyan etmişlerdir. Ayrıca bilindiği gibi fesahat ve belagat lafız ile ilgili nitelikler değildir. Aksine cümlenin akıcı, revan, karmaşalıktan uzak, itici olmayan anlamsız karşılaştırmalara yer vermeyen ve benzeri niteliklerden uzak olmasını ifade etmektedir. Dolayısıyla eğer Nehc’ul Belağa’nın lafızlarını raviler inşa etmişlerse o halde Ali’yi değil, bizzat inşa eden kimseleri fesahat ve belagat açısından övmek gerekir.
İkinci olarak, Nehc’ul Belağa’da yer alan uzun hutbelerin bir benzerini Peygamber ve Ehl-i Beyt imamlarından öğüt ve delil gösterme noktasında nakledilen hadis ve rivayetlerde de görmek mümkündür. İslam bilginleri özellikle de büyük fakihler Nehc’ul Belağa’nın lafız ve ibaretlerinin bizzat kendisini şahit göstermişlerdir. Aynı zamanda Nehc’ul Belağa’nın bütün şarihleri de hutbeleri şerh ederken kayıtlara geçen lafızların edebi ve lügavi özelliklerini zikretmiş ve açıklamışlardır. Hatta bazen şöyle demektedirler: “Eğer bu kelime yerine örneğin falan kelime kullanılmış olsaydı şu ayıpları taşırdı.” Dolayısıyla açıkça görüldüğü gibi bütün alim ve bilginleri böylesine sorunlardan gafil bilmek mümkün değildir.

4- Ayrıca Hz. Ali (a.s) zamanında yaşayan bazı şairlerden de oldukça uzun ve detaylı şiirler nakledilmiştir. Ayrıca bu şiirler irticali ve bir yazıya dökülmeksizin beyan edilmiştir. Örneğin, Hasan b. Sabit’in Gadir-i Hum’da okuduğu şiir on beş beyitten oluşmaktadır ve el-Gadir kitabında da nakledilmektedir. Ayrıca Kays b. Sa’d, Kemiyyet, Ferazdak gibi kimselerden uzun şiirler ve Sahban Vail ve Kays b. Harice gibi kimselerden oldukça uzun hutbeler nakledilmiştir. Bunların hepsi ön hazırlığı yapılmadan yazıya dökülmeksizin beyan edilen şiir ve hutbelerdir. Şuanda da edebiyat ve tarih kitaplarında kayıtlıdır.

Dolayısıyla bu şiir ve hutbelerin kaydedilmesi hususunda şöyle demek gerekir: Araplar oldukça güçlü ve sağlam hafızaları sayesinde şiirleri olduğu gibi ezberliyorlardı ya da bu şiirlerin yazılmasında onlara büyük kolaylık sağlıyordu. Veya raviler, şair ve hatiplerin konuşmasından sonra birbirlerine ya da bilemediğimiz bir tarzda ibare ve kelimeleri olduğu gibi kaydediyorlardı. Zira belli bir vezin ve kafiye ölçüsü olan şiirleri sadece anlamıyla nakletmek mümkün değildir. Nitekim Nehc’ul Belağa’daki hutbelerin çoğu da belli bir kafiye ve vezne sahiptir. Lafızları değiştirmek bu sözün kelam ve veznini bozmaktadır. Hatta bazen iki kelimeden sadece bir kelimesi kafiye ve vezne sahiptir. Nitekim aşağıdaki cümleler Hz. Ali (a.s)’ın Garra adıyla bilinen uzun hutbesinde yer almıştır. “O insan, rahimlerin karanlıklarında gizlice tasarlanıp kararlaştırılan dökülmüş erlik suyu ve yaratılışı noksan bir kan parçası, bir pıhtı değil miydi? Sonra rahimde bir yavru oldu. Çıkıp süt emen bir çocukken, ergenlik çağına geldi. Sonra da kendisine duyduğunu belleten bir gönül, konuşan bir dil, bakıp gören bir göz ve­rildi ki duyup gördüğünü anlasın, ibret alsın ve kötülüklerden kaçınsın. Ama o büyüyüp geliştiğinde tekebbüre kapıldı, yüz çevirdi, heva ve hevesine uydu, lezzetlere dalsın diye dünyası için çalışıp çabaladı, zorluğa düştü. Belaya düşeceğini ummaz, korkması gerekenden korkmaz oldu.”

Az da olsa Arapça bilen herkes bu tür tabirlerin Sahban ve Kays gibi kimselerin olmasına imkan vermez. Zira fesahat ve belagat dahilerinin kitaplarında bile böylesine cümleler görülmemektedir. Bu lafız ve ibarelerin kafiye ve vezni korunduğu halde değiştirilmesi mümkün değildir. Örneğin, hutbede geçen “yafien” kelimesi yerine “mürahiken” kelimesi koyulabilir veya “müzdeciren” kelimesi yerine “müntehiyen” kelimesi geçirilebilir. Ama bu değişiklik mana açısından doğru olsa da “ayn” ve “ra” harflerinin kafiye ve veznini ortadan kaldırmaktadır. O halde şöyle demek zorundayız: Bu kelime ve lafızların olduğu gibi İmam Ali (a.s)’ın mübarek ağzından çıkan kelimeler olduğunu kabul etmek zorundayız.
Nehc’ul Belağa’nın Kaynakları

Bazı İslami fırkalar araştırılmamış, kendilerine miras kalmış inançları doğrultusunda Nehc’ul Belağa’da yer alan bazı konuların kendi inançlarıyla çeliştiğini sanmışlardır. Dolayısıyla da Nehc’ul Belağa’nın Hz. Ali (a.s)’ın sözleri olduğu hakkında şüpheye düşmüş ve bu kitabı Seyyid Razi ve kardeşi Seyyid Murteza’nın yazdığını söylemişlerdir. Bu yüzden bazı yazarlarımız ve araştırmacılarımız Nehc’ul Belağa’daki bütün hutbe, mektup, vasiyet ve kısa sözlerin Seyyid Razi daha doğmadan veya bizzat o asırda yada sonraki asırda yazılmış olan kaynaklardan elde etmeye çalışmışlardır. Bu sözlerin sağlam, güvenilir kaynaklarla Hz. Ali (a.s)’a ulaşmış olmasına büyük özen göstermişlerdir. Bu konuda buldukları kitapları, sayfa numaralarını ve kitabın diğer özelliklerini en ince detayına kadar zikretmişlerdir. Bu konuda büyük bir başarı elde etmişlerdir. Benim bu konuda tanıdığım kimseler şunlardır:

1- Hadi Kaşif’ul Gıta, kendi Müstedrek-i Nehc’ul Belağa kitabının bir bölümünü Nehc’ul Belağa’nın kaynaklarına ayırmış 236. Sayfada 265. sayfaya kadar bu kaynakları zikretmiştir. Ama sayfa numaralarını çok az açıklamıştır.
2- Seyyid Hibbetütdin Şehristani, “Mahuve Nehc’ul Belağa” adlı kitabında daha çok itiraz edilen Şıkşıkıyye hutbesinin kaynaklarını zikretmiş ve bu hutbeyi Seyyid Razi’den önce ve sonra, kendisiyle çağdaş dokuz kaynaktan nakletmiştir. Ay­rıca ifade farklılıklarını da beyan etmiştir. Araştırmalarım neticesinde bulduğum ve merhum Şehristani’nin görmediği kitaplardan biri de Sipt İbn-i Cevzi’nin Tezkiret’ul Hevas kitabıdır. Bu şahıs adı geçen kitabının 124. sayfasında şöyle söylemektedir: “Nehc’ul Belağa’nın sahibi İbn-i Razi, Şıkşıkiye hutbesinin bir bölümünü zikretmiştir ve bir bölümünü de atmıştır. Ama ben bu hutbenin tümünü zikrediyorum.
Daha sonra da hutbenin senedini şeyhi olan Ebul Kasım Anbari’den İbn-i Abbas’a ulaşana dek zikretmektedir.
3- Abdullah Nimet ise Mesadir-u Nehc’ul Belağa kitabının ikinci bölümünde 130 ila 320 . sayfalarda bu kaynakları sıralamakta, cilt ve sayfalarını belirtmektedir.
4- Ali Han Arşi ise “İstinad-u Nehc’ul Belağa” adlı kitabında sadece Hindistan Ranbaver kütüphanesinde bulduğu kaynaklardan söz etmiştir. Ali Han Arşı de bu küçük cüzvesinde söz konusu kütüphanelerdeki nüshalarda Nehc’ul Belağa’nın hutbe, mektup ve hikmetli sözlerinden bulduklarını cilt ve sayfa numaralarıyla birlikte zikretmiştir.
5- Seyyid Abd’uz-Zehra Hüseyini Hatip ise, Mesadir-u Nehc’ul Belağa ve Esanidihi adlı kitabında bütün gücüyle Nehc’ul Belağa’daki sıralamayı göz önüne alarak tüm Nehc’ul Belağa’nın kaynaklarını bulmaya ve zikretmeye çalışmıştır. Anladığım kadarıyla bu kitabın sadece dört cildi basılabilmiştir. Muhterem yazar, tüm Nehc’ul Belağa’nın kaynaklarını 26 ila 37. sayfalarında yer verdiği 109 kaynak kitaptan çıkarıp nakletmiştir.

Okuyucuların bu araştırmacının metodunu yakından tanıması için Nehc’ul Belağa’nın üç bölümünden beşer örnek vermek istiyorum. Bu beş kitabın tümü de şu anda yanımda mevcuttur. (Mesadir-i Nehc’ul Belağa ise tam dört cilttir.)
Hutbeler

Birinci Hutbe: Bu hutbe “Hamd, Allah’a mahsustur ki övenler onu hakkıyla övemezler.” cümlesiyle başlamaktadır ve bu hutbe aşağıdaki şu kitaplarda yer almıştır:
1- İrşad-i Müfit(107)
2- Tuhaf’ul Ukul, Necef baskısı, s. 43(108)
3- Tevhid-i Saduk s.24 ila 28
4- Emali-i Şeyh Tusi, (H. 460 yılında vefat etmiştir) c. 1, s. 22
5- Mecalis-u Müfit, s. 149,(109) Merhum Meclisi ise Bihar, c. 77, s. 302’de bu hutbenin büyük bir bölümünü Uyun’ul Hikmet-i Vasiti’den nakletmektedir.
İkinci hutbe: Bu hutbe de “Nimetini tamamladığı için ona hamd ederim” cümlesiyle başlamaktadır. El Müsterşid-u Taberi, kitabında s. 73’de birtakım fazlalıklar ve farklılıklarla nakledilmiştir.
Üçüncü Hutbe: Bu hutbe ise meşhur olan “Şıkşıkıye” hutbesidir. İlal’uş Şerai’ s. 144, Mean’il Ahbar(110) 404. bab, s. 361, Emali-i Şeyh Tusi, c. 2, s. 382- 384, Şafi-i Seyyid Murtaza (H. 426 yılında vefat etmiştir) s. 203, İrşad-i Şeyh Müfit s. 166 ve bir başka baskısında s. 135, ve aynı zamanda Şeyh Müfit bu hutbeyi el-Cemel s. 46 ve 76 da, el-İfsah kitabında ise s. 17’de nakletmiştir. Ebu Said Mansur ve H. 422 yılında ölen Zirabi Nesr’ud- Durer kitabında Nehc’ul Belağa’dan az bir farklılıkla bu hutbeyi nakletmiştir.
Adı geçen hutbe, bu kitaplarda farklı ve İbn-i Abbas’a ulaşan senetleriyle nakledilmiştir. Senet zinciri arasında Ehl-i Sünnet alimlerinden bir gurup da göze çarpmaktadır. Örneğin H. 303 yılında vefat eden Ebu Ali Cebai, H. 317 yılında vefat eden Ebul Kasım Belhi ve hakeza H. 606 yılında vefat eden İbn-i Esir Nihaye kitabında “Şıkşıkıye” lafzı hususunda şöyle diyor: “Bu kelimeyi Hz. Ali (a.s) bu hutbesinde kullanmıştır.”
Firuzabadi de Kamus adlı kitabında şıkşıkıye hutbesini Hz. Ali’ye isnat etmiş ve “Aleviyye” diye adlandırmıştır. Bütün bu söylenenlerin yanı sıra İbn-i Ebil Hadid de bu hutbeyi Ebul Kadım Belhi-i Mutezili’nin kitabından nakletmiştir ve bu kitap Seyyid Razi’nin doğumundan yıllar önce yazılmıştır. Musaddık Vasiti’den şöyle söylediğini nakletmektedir: “Üstadım İbn-i Haşşab’a şunu sordum: “Acaba bu hutbe yalan yere mi Ali’ye isnat edilmiştir?” Üstadım: “Allah’a and olsun ki ben bu hutbenin Hz. Ali’nin sözleri olduğu hususunda yakin içindeyim.” Bende: “halkın çoğu Nehc’ul Belağa’yı Seyyid Razi’nin uydurup Hz. Ali’ye isnat ettiğini söylüyorlar.”dediğim zaman bunun üstadım bana şu cevabı verdi: “Seyyid Razi ve diğerlerinin böylesine nefis üslupları olabilir mi? Biz Seyyid Razi’nin yazılarını gördük. Onun söz ve şiirlerinin metodunu ve tarzını biliyoruz.”(111)
Dördüncü Hutbe: Bu hutbe de “karanlıklarda bizimle hidayete erdiniz” diye başlamaktadır ve el Müstedrek, s. 76 ile İrşad-i Müfit s. 119’da nakledilmiştir. İbn-i Ebil Hadid şöyle diyor: “Bu hutbe de Hz. Ali’nin en uzun hutbelerinden biri sayılmıştır.” Daha sonra hutbenin tümünü nakletmekte ve bazı kelimeleri hususunda görüş belirtmektedir.
Beşinci Hutbe: Bu hutbe de “Ey insanlar fitne dalgalarına karşı direnin” diye başlamaktadır. İhticac-ı Tabersi, s. 127, Tezkiret’ul Havas, s. 128 de senet zincirleriyle ve tabir farklılıklarıyla nakledilmiştir. İbn- i Ebil Hadid ise hutbenin söyleniş nedenlerinden, ön bilgilerinden ve atılmış fazlalıklarından söz etmektedir.

Mektuplar
Birinci Mektup: Bu mektup “Allah’ın kulu ve Müminlerin Emiri Ali’den Kufe ehline” diye başlamaktadır. H. 286 yılında ölen İbn-i Kuteybe’nin El İmame ve’s-Siyase kitabı s. 58 de, başka bir baskısında ise s. 67 de ve aynı zamanda Şeyh Müfid’in el Cemel kitabında s. 115 ve bir başka baskısında ise s. 131 de nakledilmiştir.
İkinci Mektup: Bu mektup da Şeyh Müfid’in el- Cemel kitabı s. 200 ve en-Nasre, s. 215’de senet fazlalıkları ve farklılıklar ile kaydedilmiştir.
Üçüncü Mektup: mektup ise “Ey Şureyh, ama şüphesiz sana... gelecektir...” diye başlamış olup Emali-i Şeyh Seduk, s. 87, H. 654 yılında ölen Sibt İbn-i Cevzi’nin yazdığı Tezkiret’ul-Havas, s. 654 ve 185 ve H. 454 yılında ölen Kadı Kudai’nin yazdığı Destur-u Mealim’il-Hikem, kitabı s. 454 ve 135’de nakledilmiştir.
Dördüncü Mektup: Tezkiret’ul-Havas, s. 157’de nakledilmiştir.
Beşinci Mektup: “Senin sorumluluğun, ekmek ve su vesilesi değil, boynundaki emanetin hakkını vermek için çalışmaktır.” diye başlayan bu mektup İbn-i Kuteybe’nin el-İmame ve’s-Siyase kitabı, c. 1, s. 79 bir başka baskıda ise s. 91’de, İbn-i Abdurrabbeh’in(112) İkd’ul-Ferid, c. 2, s. 232 bir başka baskısında ise c. 3, s. 14 ve H. 212 yılında vefat eden Nasr b. Müzahim’in Siffin kitabı, s. 20’de nakledilmiştir.

Kısa Sözler
1- “Fitneye karşı iki yaşındaki deve gibi ol”
H. 380 yılında ölen Ebu Hayyan Tevhidi, el-İmtina’ ve’l-Muanese kitabında c. 2, s. 31; Amedi’nin Gurer’ul-Hikem kitabında, “kaf” harfinde nakledilmiştir. Aynı zaman Allame Hilli’nin kardeşi Şeyh Raziyuddin de el-Aded’ul-Kaviyye kitabında bu cümlenin tamamını ayrıntılı olarak nakletmiştir.
2- “Tamaha sarılan, kendini alçaltır.” Tuhuf’ul-Ukul, s. 201’de nakledilmiştir.
3- “Cimrilik ardır (utançtır), korkaklık noksanlıktır.” Tuhuf’ul-Ukul, s. 201’de nakledilmiştir.
4- “İlim, en değerli mirastır.” Emali-i Şeyh Tusi, c. 1, s. 114; Tuhef’ul-Ukul, s. 201; Mecalis-i Müfid, s. 295’de nakledilmiştir.
5- “Dünya, bir kimseye ikbal gösterirse...” (113) H. 346 yılında vefat eden Mesudi, Muruc’uz-Zeheb kitabında, c. 3, s. 434’de; Destur-u Mealim’ul-Hikem, s. 25 ve Amedi, Gurer ve Durer kitabında, s. 142’de nakledilmiştir.
Nehc’ül-Belağa’nın Senetleri Hususunda Şüphe Etmek

Şüphesiz muhterem okuyucular bu söylenenler ışığında Nehc’ül-Belağa’nın senetleri konusunda şüpheye düşmenin söz konusu edilmesini şaşkınlıkla karşılayacaklardır. Ama bilmek gerekir ki bu tür şüpheler bir takım yazarların cehalet, bağnazlık, yersiz, boş inançlara taraftarlık etmek ve benzeri şeylerden kaynaklanmıştır ve de kitaplarda oldukça çok görülmektedir. Meşhur deyimle bunlar “delinin kuyuya attığı taşı kırk akıllı çıkaramaz” türünden şüphelerdir.

Tam iki yüz elli yıl boyunca bütün Rical ve biyografi alimleri Nehc’ül-Belağa’yı Seyyid Razi’nin telif ettiği kitap olarak kabul etmiş ve içindeki sözlerin Müminlerin emiri Hz. Ali’ye ait olduğu hususunda yakin içinde olmuşlardır. Aniden Musul bölgesinde, Erbil kalesinde Şemsuddin İbn-i Hallekan adında bir şahıs.(114) Vefiyyat’il-A’yan kitabında Nehc’ül-Belağa’yı Seyyid Razi’nin kardeşi Seyyid Murtaza’nın kitabı olduğunu iddia etmiştir. Daha sonra da hiçbir delili olmadan kendi düşüncelerini şöyle aktarmıştır: İnsanlar, Ali b. Ebi Talib’in sözlerinden oluşan Nehc’ül-Belağa hususunda ihtilafa düşmüşler ve bu kitabı Seyyid Murtaza’nın veya Seyyid Razi’nin kaleme aldığı hususunda şüphe etmişlerdir. Kitabı yazanın da toplayanın da bir olduğunu ve Ali’ye yalan yere isnat edildiğini söylemişlerdir.(115) İbn-i Hallakan’dan sonra Yafii(116), Zehebi(117), İbn-i Hacer(118), İbn-i İmad Hanbeli(119) ve Ahmed Emin(120) gibi ortaya çıktı ve İbn-i Hallakan’ın sözünü tekrar ettiler. Ama Hatip Hüseyni’nin bu gruptan saydığı(121) Selahuddin Safedi ise İbn-i Teymiye’nin bunu inkar edip şöyle dediğini nakl etmektedir: “Nehc’ül-Belağa Seyyid Razi’nin diktesi olamaz, Nehc’ül-Belağa’da yer alanlar Ali b. Ebi Talib’in kelamıdır, Seyyid Razi’nin Nehc’ül-Belağa’daki sözleri (önsözü ve açıklamaları) ise bilinmektedir.(122)

İbn-i Hallakan’ın yolunu takip etmek isteyen bazı kimseler sözde bu hayali iddialarına bir takım deliller de getirmişlerdir. Bu delillerden bazıları şöyledir:

1-Nehc’ül-Belağa Peygamber’in ashabına hakaret ile doludur.
2-Gayb ilmini bildiğini iddia etmektedir.
3-Uzun hutbeleri vardır.
4-Lafzi kafiyesi ve... vardır.
5-Konuları oldukça dikkatli bir şekilde inceden inceye nitelendirmiş ve ayırmıştır.
6-Hıristiyanlarınkine benzer bir şekilde insanlara sürekli ölümü hatırlatmakta, dünyayı terk etmeye davet etmektedir, gibi...

Nehc’ül-Belağa’nın konuları Seyyid Razi’den çok önceleri telif olmuş ve kaynak kitaplardan çıkarılmadan önce bazı Şii ve Sünni yazarlar bu hayali itirazlara cevap vermeye çalışmışlardır. Örneğin Seyyid Abduzzehra Hüseyni,(123) Seyyid Hibbetuddin Şehristani(124), Seyyid Abdullah Nimet,(125) Muhammed Muhyiddin,(126) ve Şeyh Hadi Kaşif’ul-Gıta(127) gibi bazı kimseler bu konuda büyük çaba sarf etmişlerdir.

Alimlerin o gün verdiği bu tür cevaplar bize göre insanları suvaran, kuyuya atan taşa benzemektedir. Ama bugün artık Nehc’ül-Belağa, kelime kelime incelenmiş ve çok sağlam kaynaklardan çıkarılmıştır. Dolayısıyla artık böyle bir tartışma yersizdir ve insanın vaktini boşuna harcamaz anlamına gelmektedir. Ama söylemek gerekir ki bu itiraz edenler evvela Ali b. Ebi Talib’i o yüce ilmi ve ilahi makamından aşağı indirmiş ve onu kendileri ile eşitlemişlerdir. Onun yüce ve ruhani sözlerini kendi kısır akıllarıyla değerlendirmişlerdir. Dolayısıyla kafalarına takılan problemleri de hemen kağıda dökmüşlerdir.

Psikolojik Yorum
Gerçi daha önce de söylediğimiz gibi Nehc’ül-Belağa’nın senetlerinden şüphe etmek şaşırtıcı bir şeydir. Elbette bir açıdan fazla şaşırmamak da gerekir çünkü İbn-i Hallakan ve takipçileri çocukluk dönemlerin de anne ve babasından bütün sahabelerin adil, takvalı, doğru sözlü ve güvenilir insanlar olduğunu işitmişlerdir. Daha sonra kendi öğretmen ve üstatlarından da bunu duymuşlardır. Kitaplarında da bunu okumuşlar toplumlarında da bunu derk etmişlerdir. Bir ömür boyu sahabelerin tümünün mukaddes ve münezzeh melekler olduğuna inanmışlardır. Dolayısıyla bu tür insanlar ellerine kalem alıp da Nehc’ül Belağa hususunda hüküm vermek istediklerinde kendi inançlarına aykırı olan Şıkşıkiye hutbesi gibi konuları görünce, Ali (a.s)’ı ne tasdik edebilmekteler ve ne de tekzip! Çünkü Ali (a.s)’da sahabeden biridir. Bu nedenle sığınacakları tek çare olarak şöyle diyorlar: “Bu kitap Ali’nin sözü değildir.”

Elbette onlar böyle derken bu acele hükümleri ile kendilerinden sonra bir takım insanların çıkıp Nehc’ül-Belağa’da yer alan konuları bizim muteber kitaplarımızdan da çıkarabileceklerini ve bu durumda rüsva olacaklarını düşünememişlerdir. Biraz daha anlayışlı ve uzak görüşlü olanlar ise böyle kötü bir akibeti görmüşler ve başka bir çare bulmaya çalışmışlardır. Onlara göre de Nehc’ül-Belağa, Hz. Ali’nin sözleridir. Ama kendi inançlarına aykırı olan yerleri kendileri açıklama getirmeye çalışmaktadırlar. Yani bu tabirleri manevi doğruluğundan uzaklaştırmakta ve kendilerine miras kalan inançlarına uyarlamaya çalışmaktadırlar. İbn-i Ebi’l Hadid’in aşağıdaki cümleler hakkında yaptığı hatalı yorumlar gibi:

1- “Allah’a and olsun ki Ebi Kuhafe oğlu, hilafete göre yerimin, değirmen taşının mili gibi olduğunu bildiği halde hilafeti bir gömlek gibi giyindi. (128)
2- “Baktım da, Ehl-i Beyt'imden başka yardım edip destekleyen, hakkımı savunan kimsenin olmadığını gördüm.”(129)
3- “...Ve velayet hakkının hususiyetleri onlarındır.”(130)
4- “Vasiyet ve veraset onlardadır.”(131)
(İbn-i Ebi’l Hadid bazen bu tevilleri “ashabımız öyle diyor” diye nakletmektedir ve belki kendisi de buna inanmamaktadır.)
5-Kadi’ul Kudat’ın Şıkşıkıye hutbesindeki İbn-i Ebi Kuhafe kelimesi hakkında yaptığı açıklama ve yanlış yorum gibi...(132)

Diğer bir grup ise bu tür yerlerde sessiz kalmayı tercih etmekte ve hiç bir açıklama yapmamaktadır. Şeyh Muhammed Abduh, Mersifi, Muhammed Ebul Fazl ve benzeri kimseler bu gruptandır. Allah, kullarının içinde gizlediklerini herkesten daha iyi bilmektedir.

DiPNoTlar;



(1)- Seyyid Razi’nin Biyografisi hakkında aşağıdaki kitaplara müracaat ediniz: Enbah’ur-Rubat, 3/114, el-Bidayet-u ve’n-Nihaye, 3/12, Tarih-i Bağdat, 2/246, Kamil-i İbn-i Esir H. 406. Yıl olayları, Tarih-i İbn-i Ebil Feda, 2/145, ed-Derecat’ur-Rafie, s. 466, Revzet’ul-Cennat s. 573, Şezerat’uz-Zeheb, 3/182, el-İber 3/95, Lisan’ul-Mizan, 5/141, Mirat’ul-Cinan, 3/18, el-Muntezem, 7/279, Mizan’ul-İ’tidal, 3/523, el-Vafi bil Vafiyat 2/374, el-Gadir, 4/180 ve Reyhanet’ul-Edeb, 2/121-128
(2)- Seyyid Razi’nin Nehc’ül-Belağa, kitabının ön sözünden özetle
(3)- İstinad-i Nehc’ul Belağa, s. 7
(4)- Mesadir-u Nehc’ul Belağa, Abduzzehra Hüseyini Hatip, s. 97
(5)- a.g.e, s. 93
(6)- a.g.e, s. 97
(7)- a.g.e, s. 93
(8)- a.g.e, s. 98
(9)- a.g.e, s. 99, Nezerat’un fil Kur’an kitabından naklen.
(10)- a.g.e, s. 99
(11)- Şerh-u İbn-i Ebil Hadid, c. 7, s. 202
(12)- a.g.e, c. 6, s. 246
(13)- Mesadir-u Nehc’ul Belağa, Hüseyni, s. 100
(14)- a.g.e, 100 ila 106. Sayfalar, özetle.
(15)- a.g.e, s. 100 Abkeriyyet’üş-Şerif’ten naklen.
(16)- a.g.e, s. 105, el-Teraz kitabından naklen.
(17)- Abkariyyey’ul İmam, s. 178
(18)- Mukaddeme-i Nehc’ul Belağa, Şerh-i Muhammed Abduh, Özetle.
(19)- el-İmam Ali c. 1, s. 102
(20)- el-Beyan ve’t-Tebyin, c. 1, s. 83
(21)- Şerh-i İbn-i Ebil Hadid c. 7, s. 212
(22)- Subh’ul A’şa c. 1, s. 59
(23)- el-İmam Ali (a. s) c. 1, s. 174
(24)- ez-Zeria c. 7, s. 189, Mesadir-u Nehc’ul Belağa, c. 1, s. 48
(25)- ez-Zeria, s. 7, s. 191; Mesadir, c. 1, s. 49
(26)- Mesadir, c. 1, s. 53
(27)- Mesadir, s. 1, s. 51
(28)- Mesadir, c. 1, s. 51
(29)- Fihrist-i Neccaşi s.148
(30)- Ez-zeria, c. 7, s. 188
(31)- Fihrist-i İbn-i Nedim, s. 140
(32)- Mesadir, c. 1, s. 59
(33)- Mesadir, c. 1, s. 50
(34)- ez-Zeria, c. 7, s. 190
(35)- Ez-Zeria, c. 7, s. 191 ve Mesadir, c. 1, s. 62-65
(36)- el-Kunye ve’l Elkab, c. 2, s. 448
(37)- Mesadir-u Nehc’ul Belağa, c. 1 s. 16
(38)- Mucem’ul Buldan, Beyn’es-Sureyn kelimesinde
(39)- ez-Zeria, c. 7, s. 192; Kütüphanenin yakılış tarihini 447, İbn-i Esir ise 450 olarak kaydetmiştir.
(40)- Ez-Zeria, c. 7, s. 192
(41)- Bu hutbeler Hui’nin 21 ciltlik şerhinde şu sıralamayla yer almıştır: c. 4, s. 14, c. 4,s. 118, c. 4, s. 141, c. 7, s. 69, c. 10, s. 288.
(42)- Bu hutbeler hakkında El Kaşif kitabında İbn-i Ebil Hadid’in kitabının dördüncü baskısından bazı örnekler verdik.
(43)- Muruc’uz-Zeheb c. 4, s. 441. (Fransızca tercümesiyle) ve c. 2, s. 431 (Mısır baskısı)
(44)- Tuhaf’ul-Ukul, s. 60
(45)- ez-Zeria, c. 7, s. 192; Menakib-i Al-i Ebi Talib’den naklen.
(46)- Seyr-i der Nehc’ül-Belağa, s. 6
(47)- Mesadir-u Nehc’ul Belağa, s. 330
(48)- a.g.e.
(49)- a.g.e. s. 332
(50)- Gurer ve Durer-i Amedi, c. 3, s. 392
(51)- a.g.e. c. 6, s. 159
(52)- a.g.e., c. 6, s. 378
(53)- a.g.e., c. 6, s. 250
(54)- a.g.e, c. 2, s. 467
(55)- Mesadir, c. 1, s. 68
(56)- a.g.e., c. 1, s. 71
(57)- a.g.e.
(58)- a.g.e. c. 1, s. 73
(59)- Mesadir, c. 1, s. 72 (Tebersi, H. 548 yılında vefat etmiştir. Mezarı Meşhed’de olup Şiiler tarafından ziyaret edilmektedir ve aynı zamanda Mecme’ul-Beyan kitabının da yazarıdır.)
(60)- Mesadir, c. 1, s. 75
(61)- Mesadir, c. 1, s. 75
(62)- a.g.e., s. 81
(63)- a.g.e. s. 84
(64)- a.g.e., s. 85
(65)- a.g.e., s. 85
(66)- a.g.e., s. 86
(67)- ag.e., s. 87
(68)- a.g.e., s. 89
(69)- a.g.e., s. 90
(70)- a.g.e., s. 91
(71)- Fihristi Neccaşi s. 282
(72)- el-Gadir, c. 4, s. 199
(73)- Keşf’uz Zunun, s. 428 ve 159
(74)- Mesadir, c.1, s.117
(75)- a.g.e, s. 117
(76)- a.g.e, s. 118
(77)- a.g.e, s. 118
(78)- a.g.e, s. 118
(79)- a.g.e, s.119
(80)- a.g.e s, 121
(81)- ez-Zeria, c. 14, s. 112- 155
(82)- el-Gadir, c. 4, s. 186- 192
(83)- Mesadir-u Nehc’ul Belağa, s. 1, s. 247- 329
(84)- Müstedrek, c. 3, s. 326
(85)- Mesadir-i Nehc’ul Belağa, c. 1, s. 248
(86)- a.g.e, s. 248
(87)- a.g.e. s. 249
(88)- el-Muntazam, c. 1, s. 222
(89)- el-Gadir, c. 4, s. 186
(90)- Mesadir-i Nehc’ul Belağa, c. 1, s. 40
(91)- a.g.e, s. 41
(92)- Nehc’ul Belağa-i dr. Subhi Salih, s. 49
(93)- a.g.e, s. 61
(94)- a.g.e, s. 61
(95)- a.g.e, s. 126
(96)- a.g.e, s. 129
(97)- a.g.e, s. 164
(98)- a.g.e, s. 176
(99)- a.g.e, s. 167
(100)- Ama kendisi de tümüyle sayamamış ve bir takım yerleri gözden kaçırmıştır.
(101)- 1. hutbe
(102)- İbrahim suresi, 34. Ayet.
(103)- 1. hutbe
(104)- Saffat suresi 6. ayet
(105)- 34. hutbe
(106)- Ahzap suresi 19. ayet
(107)- Şeyh Müfit, Seyyid Razi’nin üstadıydı. H. 413 yılında 77 yaşında vefat etmiştir.
(108)- Bu kitabın yazarı Hasan bin Şube Harrani’dir. Vefat tarihi belli değildir. Rical alimleri kendisini dördüncü asır alimlerinden saymıştır ve muhtemelen daha Seyyid Razi doğmadan vefat etmiştir.
(109)- Şeyh Hadi Kaşif’ul Gıta Behc’ul Belağa’nın birinci hutbesini Bihar, s. 113’de Uyun’ul Hikme ve’l Muvaize’den nakletmiştir. Ama herhalde Garra hutbesiyle karıştırılmıştır ki c. 17, s. 113’de (eski baskı) bu kitaptan nakletmiştir.
(110)- Saduk diye meşhur olan Ebu Cafer Muhammed bin Ali bin Hüseyin bin Babeveyh Kummi H. 381 yılında 70 küsür yaşında iken vefat etmiştir. Şıkşıkıye hutbesini bu iki kitapta farklı senetlerle nakletmiştir. Merhum Şehristani ise Nehc’ul Belağa’dan farklı tabirlerini “Mahuve Nehc’ul Belağa” kitabında izah etmiştir.
(111)- Şerh-u Nehc’ul Belağa-i İbn-i Ebil Hadid, eski baskı, s. 41, (Şıkşıkiye hutbesinin şerhinin sonunda)
(112)- Gaybet-i Suğra asrının edebiyatçılarından ve muhaddislerinden olup Şafii mezhebindendir. 328 yılında 82 yaşında iken vefat etmiştir.
(113)- Bu arada Nehc’ül-Belağa’da nakledilmiş olan üç cümle için ise baktığım kaynaklarda herhangi bir senedi ve kaynağı zikr edilmemiştir. Sadece Seyyid Abduzzehra Naziri, 2. cümlesi için kaynak zikr etmektedir.
(114)- Hallakan diye meşhur olan Ahmed b. İbrahim b. Ebi Bekr ceddine mensuptur ve İbn-i Hallakan diye bilinmektedir. H. 608 yılında öldü ve 681 yılında da vefat etti. Şair ve edip biriydi. Özellikle de Yezid b. Muaviye’nin şiirlerine karşı büyük bir ilgisi vardı. Ömrünün sonunda Melik Muzafferin oğluna aşık olmuştu. Bir gün onu sokakta gördü. Üzerindeki kadılık elbisesini çıkararak onun ayaklarının önüne attı. Saltanat ailesi çocuklarını İbn-i Hallakan ile birlikte olmaktan men etmişlerdi. İbn-i Hallakan bu çocuğun aşkından çılgına dönmüş sürekli şu şiirleri okuyordu:
“Ben Vallahi Helak oldum
Yaktı beni o boy poz ki
Şüphesiz kıyametim kopmuştur.”

İbn-i Hallakan ölüm halinde dahi bu şiiri okuyordu ve bu hal üzere öldü. Mesadir-u Nehc’ul-Belağa, c. 1, s. 114; Fevat’ul-Vefiyyat, c. 1, s. 17’den naklen ve hakeza Tezyin’ul-Esvak, s. 17
(115)- Vefiyyat’il-A’yan, c. 3, s. 313
(116)- Mir’at’ul-Cinan, c. 3, s. 55, H. 768 yılında vefat etmiştir.
(117)- Mizan’ul-İ’tidal, c. 3, s. 124, H. 748 yılında vefay etmiştir.
(118)- Lisan’ul-Mizan, c. 3, s. 223, H. 852 yılında vefat etmiştir.
(119)- Şezerat’uz-Zeheb, c. 3, s. 257, H. 1089 yılında vefat etmiştir.
(120)- Fecr’ul-İslam, s. 178,
(121)- Mesadir-u Nehc’ul-Belağa, c. 1, s. 115
(122)- el-Vafi bil Vefiyyat, c. 2, s. 370
(123)- Mesadir-u Nehc’ül-Belağa, c. 1, s. 127-220
(124)- Tercüme-i Mahuve Nehc’ül-Belağa, Seyyid Abbas Mirzade, s. 104-126
(125)- Mesadir-u Nehc’ül-Belağa, s. 70-128 (bu kitapta on yedi itiraz nakledilmiş ve hepsine cevap verilmiştir.)
(126)- Mukaddeme-i Nehc’ül-Belağa-i Şerh-i Abduh,
(127)- Medarik-u Nehc’ül-Belağa, s. 226-234
(128)- Minhac’ul-Beraa, Seyyid Habibullah Hui, c. 2, s. 414
(129)- a.g.e., c. 3, s. 372
(130)- a.g.e., c. 2, s. 332
(131)- a.g.e., c. 2, s. 341
(132)- a.g.e., c. 3, s. 38
Resim
Kullanıcı avatarı
yaazık
Üye
Üye
Mesajlar: 27
Kayıt: 26 Mar 2012, 06:37

Re: Nehc'ül-Belağa

Mesaj gönderen yaazık »

Resim--- Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem amcalarına hitâben şöyle buyurdu : "Ali benim kardeşim, vâsim ve içinizde halîfemdir, onu dinleyin ve ona itaat edin"
(Müsned Ahmet bin Hanbel c.1, s.159 / el-Askalani'nin "el-İsabe fi Temyiz es-Sahabe" c.1, cz.2, s.217 / el-Müttaki el-Hindi'nin "Muntahab'ul Kenz" c.5, s.42 ve "Kenz'ul Ummal" c.13, s.131 / El-Suyuti'nin "Cami'ül Ahadis"c.16, s.251 / Tefsir'ül Hazen c.3, s.371 / İbn-i Esir'in "el-Kamil fit-Tarih" c.1, s.487 / Tarih'üt Tabari c.2, s.63 / İbn-i Kesir'in "el-Bidayetü ven-Nihaye" c.3, s.352 / İbn-i Ebil Hadit'in "Şerh-u Nehc'ül Belağa" c.13, s.211 / Siret'ül Halebi c.1, s.311 / el-Haskani'nin "Şevahid'üt Tenzil" c.1, s.371)

Resim---Resûlullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem): “Mi’raca çıkarıldığım gece nurdan bir taht üzerine oturan bir melek gördüm. Ayaklarının biri doğuda diğeri de batıdaydı. Önünde ise bakmakta olduğu bir levha vardı. Bütün dünya gözleri önündeydi. Hep halk dizleri arasındaydı eli de doğu ve batıya ulaşıyordu. Dedim ki Ey Cibril(a.s.)! Bu kimdir? O şöyle dedi: Bu Azrail(a.s.)’dir. Öne geç ve ona selam ver. Ben de öne geçtim ve selam verdim. O şöyle dedi: Ve Aleyke Selamı Ya Ahmed! Amcanın oğlu ne yapıyor?
Dedim ki amcamın oğlu Ali’yi tanıyor musun?
Şöyle cevap verdi: onu nasıl tanımayayım ki ancak senin Ruhunla amcanın oğlu Ali İbni Ebû Talib’in Ruhu müstesna olmak üzere bütün mahlukatın Ruhlarını almaya Allah beni vekil etti. Zira Allah her ikinizi dileği ile kabz edecek (Ruhlarınızı alacaktır)”.

(Ebû Zer (ra)’ den; Buharî, Ebu Muhammed B. İsmail. Tecrid-i Sarih Terc. Diy. İşl. Bşk. Yayın. Hz. Peygamberin Dilinden Dört Halifesi. Çev. A. Fikri Yavuz, Sönmez Neşr.S. 308.)

Resim---Resûlullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem): “Başına belalı bir iş geldiği zaman şöyle de (Ey Ali k.v.): Allah(Celle celelihu)’ım! Uyumayan gözlerinle beni koru! Kimsenin yapamayacağı himayenle beni himayene al. Üzerime olan kudretinle beni bağışla. Sen beni dilediğin halde ben helak olmam ne kadar üzerime in’am ettiğin nimetler vardır ki onlar yanımda şükrüm az olmuştur ve ne kadar belalar vardır ki onlarla beni müptela kıldın da onlar yanında sana sabrım az olmuştur.
Ey nimetinin yanında şükrüm az olup ta beni mahrum etmeyen!
Ey belası yanında sabrım az olup ta beni rüsvay etmeyen!
Ey ebediyen son bulmayan maruf!
Ey sayı ile sayılamayacak nimet sahibi (Allah’ım)!
Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) ve onun Âline rahmet etmeni senden isterim. Senin kudretin ile düşmanların ve zalimlerin göğüslerini kırarım”.
''

(Hz. Ali (Keremullahiveche)’ den; Deylemî Müsnedü’l Firdevs)

nur-ye kardeşi Nehc'ül-Belağa eserini okuma fırsatı verdiğiniz için teşekkür ederim. Kul İhvani Hocam başta olmak üzere tüm kardeşlerimin Cuması mubarek olsun. Bereketi sarsın bizleri inşaallah.
Resim
Cevapla

“►Nehc'ül-Belağa◄” sayfasına dön