UYKU VE ŞEKERLEME ESNASİNDA GÖRÜLEN RÜYALAR
Uykuda ve şekerleme esnasında görülen rüyalar tâbir edilirler. Nitekim bir âyet-i kerimede
"Allah, Elçisi'nin sâdık rüyasını gerçekleştirmiştir"(Feth, 48/27) buyrulur.
Peygamber (a.s.m..):
"Nübüvvet bilgisinden, sadece mübeşşirât (müjdeleyiciler) kalmıştır"
buyurunca, oradakiler
"Mübeşşirât nedir?"
diye sormuşlar. Rasûlüllah da:
"Sâlih rüyadır" cevabını vermiştir.
Müminler rüyalarında bu mübeşşirâtı görür veya onlar müminlere görünür. Nitekim bir âyette:
"Onlar için, hem bu dünya hayatında, hem de âhirette müjdeler var" (Yûnus, 10/64)
buyrulmuştur. Buradaki "müjdeler"den kasıt, bazılarına göre, "sâlih rüya"dır. Peygamber (a.s.m..):
"Sâlih rüya, nübüvvetin kırk altı cüzünden bir cüzdür"
buyurmuştur. O yine şöyle buyurmuştur:
"Kim, rüyasında beni görmüş ise, o beni uyanıkken görmüş gibidir. Çünkü şeytan, benim ve bana tâbi olanların kılığına giremez."
Yani, "bana; şerîat ameli, tarikat, marifet, hakikât ve basiret nuru ile tâbi olan" demektir. Şu âyet-i kerimede ifade edildiği gibi:
"De ki: İşte benim yolum bu! Basiret üzere (akla uygun, bilinç ve duyarlılıkla donanmış bir kavrayışa dayanarak) Allah'a çağırıyorum.
Ben ve bana uyanlar (aynı çağrıyı yapıyoruz)." (Yûsuf, 12/108)
Şeytan, bütün bu latîf nurların kılığına giremez. Mazhar adlı kitabın müellifi şöyle der: Bu, sadece Peygamber'e (a.s.m..) has bir durum değildir.
Bilâkis şeytan; rahmet, lütuf ve hidayet mazharı olanların hiçbirinin kılığına giremez.
Bütün peygamberler, veliler, Kâbe, güneş, ay, beyaz bulut, Mushaf vb. böyledir. Zira şeytan, kahr mazharıdır.
Bu yüzden, ancak Mudili ismi suretinde zâhir olabilir. Nasıl olur da, Hâdi isminin mazharı olan birisinin suretinde görünebilir.
Zira zıtlardan biri, aralarındaki iticilik ile uzaklıktan dolayı ve hak ile bâtılın birbirinden ayrılması için, diğer zıddın sûretinde zâhir olamaz.
Nitekim bir âyette: "İşte Allah, hak ile bâtılı, böyle bir benzetmeyle, göz önüne koyuyor..." (Ra'd, 13/17) buyrulur.
Şeytanın, Rab sûretinde görünmesine ve Rablik davasında bulunmasına gelince, bunun sebebi şudur: Allah'ın sıfatı, celâl ve cemâldir.
Şeytan, celâl sıfatına bürünür Zira o, kahr mazharıdır. O halde, Rab sûretinde görünmesi ve bu davada bulunması, açıklandığı gibi, sadece Mudill isminden dolayıdır.
Yoksa Cami' ismi sûretinde görünemez. Çünkü bu isimde, hidâyet anlamından bir kısım vardır. Bu konuda daha başka birçok görüş bulunmaktadır.
Onların şerhi oldukça geniş yer tutacağı için bu kadarla yetiniyoruz.
"Basiret üzere (akla uygun, bilinç ve duyarlılıkla donanmış bir kavrayışa dayanarak) Allah'a çağırıyorum. Ben ve bana uyanlar (aynı çağrıyı yapıyoruz)." (Yûsuf, 12/108)
âyetinde, vâris bir mürşid-i kâmile işaret vardır. Yani: "Benden sonra, irşâd görevine, bir yönden benim basiretim gibi bâtinî bir basirete sahip olan lâyıktır" anlamındadır.
Bununla ;
"Allah kime yol gösterirse, doğru yolu bulan odur. Kimi de sapıklık içinde bırakırsa, artık onun için doğru yolu gösteren (mürşid) bir dost, bir koruyucu (velî) bulamazsın" (Kehf, 18/17)
âyetinde ifade edildiği gibi "kâmil velâyet" kastedilmektedir.
Bilinmeli ki, rüyalar iki çeşittir; âfâkî ve enfüsî. Bunların her biri de, yine iki çeşittir. Enfüsî rüyalar, ya güzel huylardan veya kötü huylardan olur.
Güzel huylardan olan bazı rüyalar şunlardır: Cennetleri ve nimetlerini; hûrîler, saraylar, gılmân (hizmetçiler), beyaz nûrânî çöl; güneş, ay, yıldızlar vb.
gibi kalbe bağlı şeyleri görmek.
Eti yenen hayvanlar ve kuşlar gibi mutmain nefse bağlı şeyleri görmek, bu nefsin cennetteki gıdasının -kızartılmış koyun ve kuş eti gibi-
bu tür şeylerden olacağından ötürüdür. Sığır, dünyada kendisiyle çiftçilik yapması için, Âdem'e (a.s.m..) cennetten gelmiştir.
Deve de, zâhir ve bâtın kabesine yolculuk için, yine cennetten gelmiştir. At, küçük ve büyük cihadın âleti olarak, cennetten gelmiştir.
Bunların hepsi, âhirete âittir. Bir hadiste:
"Koyun, cennet balından; sığır, cennet safranından; deve, cennet nurundan; at da, cennet kokusundan yaratılmıştır" buyrulur.
Katır, mutmainne nefsin en alt sıfatındandır. Rüyada katır görmenin tâbiri şöyledir: Bu rüyanın sahibi, ibadette tembellik yapmakta,
kıyâm ve kuûdda ağır davranmaktadır. Amelinden hakikatte tövbeden başka bir sonuç hâsıl olmaz. Hâlbuki
"inanıp dürüst ve erdemli davranışlarda bulunan kimseye gelince, böyle biri, (yaptıklarının) karşılığı olarak, (âhiret hayatının) nihâî güzelliğine, iyiliğine ulaşacaktır" (Kehf, 18/88).
Cennetin taşlarından olan eşekler, Hz. Âdem'in ve zürriyetinin âhireti dünyada iken kazanma maslahatı içindir.
Rûha taalluk eden hususlara gelince, (rüyada) yeni yetme genç (görmek) buna örnektir, ilâhî nurlar onda tecelli eder. Zira cennettekilerin hepsi bu görünümde olacaktır.
Şu hadis-i şerifte ifade edildiği gibi:
"Cennet ehli, kılsız, tüysüz, sürmeli gözlüdür. Gençlikleri sona ermez ve elbiseleri eskimez."
Başka bir hadiste:
"Rabbimi, (rüyamda) yeni yetme bir genç sûretinde gördüm" buyrulur.
Bazıları bunu şu şekilde açıklar: "Bu sûretten kasıt, Hak teâlânın rubûbiyyet sıfatı ile tıflü'l-meânî adı verilen rûh aynasında tecellî etmesidir.
Zira o (ruh), cesedin terbiye edicisidir ve onunla Rab arasında vesiledir."
Emîrü'l-müminîn Hz. Ali (r.a.): "O mürebbî olmasaydı, Rabbimi tanıyamazdım" demiştir.
Bu mürebbî, bâtın mürebbîsidir. O, ancak, bir zâhirî mürebbînin telkîn ile terbiyesi sebebiyle hâsıl olur. Buna göre, peygamberler ile veliler,
bedenlerin mürebbileridir. Kalplerin mürebbileri ise, -yukarıda belirtildiği gibi?- bunların terbiyeleri sonucunda, başka bir rûh ile buluşma şeklinde hâsıl olandır.
Şu âyette İfade edildiği gibi:
"O, kullarından dilediğine kendi iradesiyle vahiy (rûh) indirir ki, (bütün İnsanları) O'na kavuşacakları Gün(ün gelip çatacağı) konusunda uyarsın" (Gâfir, 40/15).
İşte, bir mürşit aramak, kalbin kendisiyle hayat bulacağı ve Rabbini tanıyacağı bu ruh içindir. Bu incelik iyi kavransın.
İmam Gazâlî (rh. a.) şöyle der: "Zikredilen bu tevile göre, rüyada, Rabbin, (uhrevî) güzel bir sûrette görünmesi mümkündür.
Zira görünenin temsili, Allah teâlânın görenin istidat ve uygunluğu ölçüsüne göre yarattığı şeyin misalidir, Yoksa görünen, hakîkat-i zâtiyye değildir.
Zira Allah teâlâ, sûretten münezzehtir, Yahut Peygamber'in dünyada zâtı ile görünmesi gibi olur. Bu kıyasa göre, görenin istidat uygunluğu
ölçüsüne binaen, onun farklı bir surette görünmesi mümkündür. Ama Hakikat-i Muhammediyye yi, ancak, zâhirî ve bâtini olarak, amelinde ve ilminde,
hâlinde ve basiretinde kâmil vâris görebilir. Lâ fi hâlihi" (Nevevi nin) Sahîh-i Müslim Şerhinde' de bu şekilde açıklamalar vardır.
Zikredilen tevile göre, Allah teâlânın, nûrâni beşeri bir sûrette görünmesi mümkündür. Kıyâs, her bir sıfatın, bu şekilde tecelli edeceğini gösterir.
Nitekim Mûsâ (â.s.m..) için, hünnap ağacından, ateş sûretinde tecelli etmiştir.
"Hani o (Mûsâ), (uzakta) bir ateş görmüş ve ailesine: 'Siz burada bekleyin. Ben bir ateş gördüm. Belki size ondan bir meşale getiririm yahut ateşin yanında bir yol gösterici bulurum' demişti" (Tâhâ, 20/10).
"O sağ elindeki nedir, ey Mûsâ?" (Tâhâ, 20/17)
âyetinde ifade edildiği gibi, (Mûsâ için) kelâm sıfatından da (tecelli etmiştir)"
Mûsâ'nın gördüğü nâr (ateş), aslında nûr idi. Ama Mûsâ'nın zannından ve talebinden dolayı, ona nâr (ateş) denmiştir.
(Bilindiği gibi) insan, ağaçtan daha alt mertebede (bir varlık) değildir. O halde Allah'ın, sıfatlarından biriyle, hayvanî vasıflardan insâni vasıflara
tasfiye ettikten sonra hakîkat-i insâniyyede tecelli etmesinde garipsenecek bir durum yoktur. Nitekim bazı evliyada tecelli etmiştir.
Ebû Yezîd el-Bistâmî şöyle demiştir: "Kendimi tespih ve tenzih ederim, şanım ne yüce." Cüneyd-i Bağdâdîde: "Cübbemde, Allah'tan başkası yok" demiştir.
Buna benzer daha başka sözler vardır. Bu makamda, tasavvuf ehlinin öyle garip nükteli sözleri vardır ki, onların burada açıklanması çok yer kaplar.
Şu da bilinmeli ki, eğitim ve terbiyede, mutlaka uygunluk/ilişki gereklidir. Bu yüzden, tasavvufa yeni girenin, daha işin başında, kendisi ile
Allah ve Peygamberi arasında bir ilişki kurması düşünülemez. O, şüphesiz, ilk önce bir velinin terbiyesine ihtiyaç duyar.
Zira "veli kişi", beşeri yönden onunla Allah/Peygamber arasında bir ilişki/vasıtadır. Hz. Peygamberin sağlığında olan durum gibi.
Zira Peygamber (a.s.m..) hayatta iken, hiç kimse başkasına ihtiyaç duymazdı. O âhirete intikâl edince, taalluk sıfatı sona erdi ve mahza tecerrüde vâsıl oldu.
Evliyanın durumu da böyledir. Onlar da âhirete intikal edince, hiçbirine maksûda irşâd işi ulaşmaz / onlardan hiç kimseye maksûda irşad işi ulaşmaz.
Anlayış ehlinden bir kişi isen, bu inceliği iyi anla. Onlardan değilsen, nefsânî-zulmânî tarafa galip gelen nûrânî riyazet ile anlayış talep et.
Zira anlayış, zulmânî ile değil, nûrânîile hâsıl olur. Yine, nûr, ulaştığı yere mutlaka ışık saçıcı olur. Demek ki, müptedînin onunla (nur) her hangi bir ilişkisi olamaz.
Hayatta olan velinin ise, bir münasebeti vardır. Zira onun, kâmil vârislik cihetiyle, cismânî-taallukî ve rûhânî-tecerrüdî olmak üzere iki yönü bulunur.
Öyle ki, Peygamber'den (a.s.m.) ona nebevi vilâyet yardımı peşi-peşine gelir. O, insanları bu yardımla tanır / onlara bununla yardımcı olur. Bunu iyi anla.
Zira bunun ötesinde, öyle derin bir sır vardır ki, onu ancak ehli idrak edebilir. Bir âyet-i kerimede şöyle buyrulmuştur:
"Asıl şeref, Allah'a, O'nun Elçisi'ne ve Müminlere âittir. Ama iki yüzlüler (münâfiklar) bunun farkında değiller." (Münâfikûn, 63/8)
Ruhların bâtındaki terbiyesine gelince, önce cismâni ruh cisimde terbiye edicidir. Sonra sırasıyla, ravâni ruh kalpte, sultâni ruh füâdda,
kudsi ruh da sırda terbiye edicidir. Kudsî ruh/(Su), insan ile Hak teâlâ arasındaki vasıta ve Hak'tan halka tercümandır. Zira o, Allah'ın ehli ve O'nun mahremidir.
Emmâre, levvâme ve mülhime (nefsin) sıfatından olan kötü huylardan dolayı görülen rüyalarda; kaplan, aslan, ayı, kurt, köpek, domuz gibi
yırtıcı hayvanlar ile tavşan, tilki, pars, kedi, yılan, akrep, büyük eşek ansı gibi zarar verici mahlûkların görülmesi söz konusudur.
Rüyada bunların görülmesi, kaçınılması ve ruhun yolundan izale edilmesi gerekli olan kötü huyların sıfatından neşet etmektedir.
- Kaplan: Kendini beğenme -ki Allah'a karşı kibir demektir- sıfatıdandır.
Aslan: Kibir ve halka üstünlük taslama sıfatındandır.
Ayı: Gazap (kızma) ve emri altındakilere hükmetme sıfatındandır.
Kurt: Haram yeme, dünya sevgisi ve dünyalık için baskı yapma ve kızma sıfatındandır.
Domuz: Kin, haset ve şehevî hususlara hırs gösterme sıfatındandır.
Tavşan: Alçak dünya işlerinde hıyanet ve hile yapma sıfatındandır. Tilki de böyledir. Ancak tavşanda gaflet yönü ağır basmaktadır.
Pars: Câhilî şeref duygusu ve yönetme sevgisi sıfatındandır.
Kedi: Cimrilik ve nifak (iki yüzlülük) sıfatındandır.
Yılan: Sövme, gıybet ve yalan gibi dil ile zarar verme sıfatındandır. Bu sıfattan dolayı, gerçek manalanyla yırtıcı hayvanlar da görülür.
Ehli olan o hakiki manalan basiretle idrak edebilir.
Akrep: Kaş-göz işareti, iğneleyici sözle alay ve laf taşıyıcılık sıfatındandır.
Büyük eşek arısı: Gizli olarak diliyle insanlan incitme sıfatındandır.
Rüyada yılan görmek, bazen insanlarla düşmanlığa işaret eder.
Sâlik, nefsinde (rüyasında), zarar verici varlıklarla mücadele ettiğini görür de, rüyadan sonra onlara karşı başarılı olamazsa,
onları alt edene ve öldürerek yok edene veya onlan beşerî sûrete dönüştürene kadar, ibadet ve zikri çoğaltmaya çalışmalıdır. Onları alt eder ve tamamen öldürürse,
bu kötülüklerin keffâreti anlamına gelir. Nitekim Allah teâlâ, tövbe eden bazı kişiler hakkında şöyle buyurur :
"... Allah, onların (geçmişte işledikleri) kötü fiillerini silecek ve kalplerini sükûna kavuşturacaktır" (Muhammed, 47/2).
Onların insan sûretine dönüştüğünü görürse, bu durum, kötülüklerin iyiliklere dönüştüğü anlamına gelir. Tövbe edenler hakkında şu âyette buyrulduğu gibi:
"... Ancak, pişman olup doğru yola dönen, iman ederek dürüst ve erdemli davranışlarda bulunanlar, bunun dışındadır.
Zira Allah'ın (önceki) kötü hallerini iyi hallere dönüştürdüğü kimseler, işte böyleleridir." (Furkân, 25/70).
Onlardan bu defalık kurtulmuş olabilir. Ancak daha sonrası için kendini güvende hissetmemesi gerekir. Zira nefis, isyan ve hata pisliklerinden bir güç elde edince,
kuvvetlenerek mutmainne (nefis) e üstünlük sağlar. İşte bundan dolayı, Allah teâlâ, dünyada hayatta kaldığı süre boyunca kulun her zaman yasaklardan kaçınmasını emretmiştir.
Bazen, rüyada, nefs-i emmâre kâfir, levvâme yahûdî, mûlhime ise hıristiyan sûretinde görünür. Mülhime nefis, bidatçi sûretinde de görünebilir.